آمارهای رسمی نشان می‌دهد حدود ۱۰درصد از جمعیت ۵ میلیون‌و۳۹۸هزارو۳۹۳نفری زیرپوشش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد را سالمندان تشکیل می‌دهند؛ دقیق‌ترش می‌شود ۹.۹۳درصد، یعنی ۵۳۵هزارو۹۸۴ نفر؛ تعداد این سالمندان براساس برآوردها و پیش‌بینی‌ها در سالهای آینده حدود یکسوم از مجموع جمعیت خواهد بود و این یعنی در آستانه بحران سالمندی قرار داریم؛ بحرانی که از همین الان باید به فکر ابعاد مختلف آن بود و برای چالش‌هایش تدبیر کرد.
یکی از این ابعاد، قصه مراکز مراقبت از سالمندان در منزل است؛ مراکزی که معمولا از سوی خانواده‌ها با استقبال مواجه می‌شوند، چون آنها ترجیح می‌دهند به جای اینکه سالمندشان را روانه خانه‌های سالمندان کنند، با حضور یک پرستار -چه به‌صورت روزانه و نیمه‌وقت، چه به‌صورت تمام‌وقت- امور او را رتق‌وفتق کنند؛ بااین‌حال این مراکز هم چندان بی‌عیب‌ونقص نیستند. گاهی خانواده‌ها از تعرفه‌های بالای پرستاری گله دارند و گاهی هم مراکزی به این عرصه وارد می‌شوند که مجوزهای لازم را ندارند و استفاده از خدمات آنها تبعات خودش را دارد.
تجربه‌های شهروندان
«تعرفه پرستارانی که برای نگهداری سالمند به منزل می‌آیند بسیار بالاست.» این جمله را یکی از شهروندانی می‌گوید که تجربه استفاده از خدمات پرستاری از پدربزرگش در منزل را دارد. او حقوق ماهیانه پرستار پدربزرگش را ۱۷ میلیون تومان اعلام می‌کند و پرداخت آن را برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار و حتی غیرممکن می‌داند.
یکی از شهروندان هم که سال گذشته به سوگ پدرش نشست، می‌گوید: سه سال پایانی عمر پدرم با نگهداری پرستار در منزل گذشت، ما به پرستاری نیاز داشتیم که به صورت ۲۴ ساعته در خدمت پدرم باشد؛ زیرا او تنها بود و نیاز به پرستاری داشت که علاوه بر رسیدگی و مراقبت از پدرم، کارهای منزل را نیز -از پخت و پز گرفته تا تمیز کردن منزل- انجام دهد و انصافا از اقدامات او نیز راضی بودیم، اما همین موضوع باعث شده بود هر ماه بین ۲۰ تا ۲۳ میلیون تومان بابت حقوق آن پرستار پرداخت کنیم و البته بیمه نیز این مبلغ را زیرپوشش قرار نمی‌داد.
شهروند دیگری هم که تجربه حضور پرستار در منزل را برای مراقبت از مادرش دارد، می‌گوید: با توجه به تعرفه‌های بالای پرستارانی که برای نگهداری از سالمند به منزل می‌آیند، از یکی از دوستان کمک گرفتیم و توانستیم خانمی را که همسرش را چند سالی بود از دست داده بود، به عنوان پرستاری که ۲۴ ساعته کنار مادرم باشد، انتخاب کنیم. یک اتاق از منزل مادرم را به او دادیم و کارش را شروع کرد، اما با وجود اینکه همه اقدامات مراقبتی را در کنار کارهای منزل به خوبی انجام می‌داد، بسیار بداخلاق بود و، چون از هیچ کدام از سازمان‌های مرتبط با نگهداری از سالمند در منزل نبود، هیچ گونه نظارتی هم بر کار او صورت نمی‌گرفت و ما هم نمی‌توانستیم به سازمانی انتقاد کنیم.
آموزش پرستاری از سالمند در دانشگاه
دکتر ناصر لطفی فاطمی، دکتر تخصصی پرستاری و عضو هیئت مدیره سازمان نظام پزشکی مشهد، با اشاره به اینکه ما شاهد زندگی سالمندانی هستیم که در سنین بالای هفتادسال دو یا سه بیماری زمینه‌ای دارند و نیاز به مراقبت‌ها و نگهداری‌های تخصصی تری دارند، می‌گوید: خوشبختانه اکنون به دلیل اهمیت تخصصی شدن نگهداری از سالمندان و حفظ تکریم آنها در جامعه، رشته تخصصی پرستاری از سالمند در دانشگاه‌ها راه اندازی شده و پرستاران پس از گذراندن دوره چهارساله دانشگاه، در مقطع ارشد و دکتری می‌توانند در این رشته ادامه تحصیل دهند تا بهتر بتوانند از سالمندان در منزل نگهداری کنند.
او با اشاره به اینکه هر چه سن سالمند بالا می‌رود، علاوه بر ابتلا به بیماری‌های مختلف (از جمله دیابت، فشارخون، کلیه، کبد و ...) از لحاظ روحی و روانی نیز به مراقبت‌های ویژه‌ای نیز نیاز پیدا می‌کند، می‌افزاید: اکنون طیف گسترده‌ای از پرستاران به خاطر ادامه تحصیل در رشته پرستاری از سالمند، و تجاربی که در این زمینه کسب کرده‌اند آموزش دیده هستند و توانسته‌اند از عهده این کار برآیند.
او البته به مشکلاتی نیز در خصوص پرستاری از سالمند در منزل اشاره و بیان می‌کند: تعرفه‌هایی که به صورت کشوری توسط وزارت بهداشت برای این نوع از پرستاری تعیین می‌شود، برای خانواده‌ها بالاست و آنها سعی می‌کنند پرستارانی انتخاب کنند که در مراکز رسمی فعال نیستند؛ از این رو نظارتی بر اقدامات آنها انجام نمی‌شود و تخصص‌های لازم برای مراقبت از سالمندان در منزل را هم ندارند.
لطفی یکی دیگر از مشکلات را زیرپوشش بیمه نبودن تعرفه‌های تعیین شده وزارت بهداشت برای پرستاری از سالمندان در منزل بیان می‌کند و می‌گوید: این موضوع باعث شده است خانواده‌های زیادی در پرداخت تعرفه مشکل داشته باشند؛ بنابراین ممکن است از حضور پرستار در منزل برای نگهداری از سالمند انصراف دهند.
فعالیت ۲۱۴ پرستار سالمند در استان
«مراکز پرستاری از سالمند در منزل از جمله مراکزی هستند که به صورت مستمر مورد نظارت و بازرسی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی قرار می‌گیرند.» این جمله را حمیدرضا علیزاده، معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی استان، بیان و اضافه می‌کند: در خراسان رضوی شش مرکز پرستاری از سالمند در منزل فعال است که پنج مرکز آن در مشهد فعالیت دارند.
به گفته او، خانواده‌هایی هستند که زیرپوشش بهزیستی قرار دارند، اما با وجود نیاز به پرستار برای نگهداری از سالمند در منزل امکان پرداخت تعرفه‌ها را ندارند؛ بنابراین اداره کل بهزیستی استان این خانواده‌ها را از طریق پرداخت یارانه حمایت می‌کند، آن هم یارانه‌ای که می‌تواند بخشی از این تعرفه‌ها را جبران کند و خانواده‌ها بخش دیگر تعرفه را لازم است پرداخت کنند.
علیزاده خاطرنشان می‌کند: در همه مراکز نگهداری از سالمند در منزل خراسان رضوی ۲۱۴ پرستار فعالیت دارند.