به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ادبیات کودک و نوجوان به‌عنوان یکی از ارکان اصلی پرورش فکری، عاطفی و اجتماعی کودکان و نوجوانان، نقشی بنیادین در شکل‌دهی شخصیت و تفکر نسل آینده دارد. ادبیات به کودکان کمک می‌کند از طریق داستان‌ها و روایت‌ها، تخیل خود را گسترش دهند، با دنیای اطراف‌شان ارتباط بهتری برقرار کنند و ارزش‌هایی مانند دوستی، همدلی، عدالت و… را درک کنند.
مطالعه ادبیات در این سنین به‌ویژه در قالب‌های مختلفی چون داستان‌های کوتاه، رمان‌ها، شعر و کتاب‌های مصور و… می‌تواند به توسعه مهارت‌های زبانی، رشد اجتماعی و حتی حل مشکلات روانی و عاطفی کودکان و نوجوانان کمک کند.
در دنیای امروز که کودکان و نوجوانان با چالش‌های مختلفی از جمله فشارهای اجتماعی، رشد فناوری و تغییرات فرهنگی مواجه‌اند، ادبیات می‌تواند نقش راهنمایی‌کننده و الهام‌بخش داشته باشد، آن‌ها را به تفکر انتقادی وادارد و به ایجاد علاقه به مطالعه و یادگیری کمک کند.
در این گزارش، به بررسی آثاری که در هفت‌ماهه نخست ۱۴۰۳ (از ۱ فروردین تا ۳۰ مهر) در دسته‌بندی دیویی «ادبیات» (کد ۸۰۰ تا ۹۰۰) منتشر شده‌اند، پرداخته می‌شود. این آثار همچنین ابزاری برای شناخت فرهنگ‌های گوناگون و گسترش دیدگاه‌های جهانی است. این آثار شامل متنوع‌ترین قالب‌های ادبی از جمله ادبیات زبان‌های ایرانی، انگلیسی و آلمانی، و همچنین سایر زبان‌ها هستند.
در شماره دهم از سلسله گزارش‌های بررسی آمار رسمی نشر کودک و نوجوان برای کتاب‌های منتشرشده براساس کدهای دیویی، قصد داریم با بررسی آمار کد دیویی ۸۰۰ تا ۹۰۰، اطلاعاتی درباره تعداد کتاب‌های چاپ اول در حوزه «ادبیات (آثار ادبی)» برای کودکان و نوجوانان ارائه کنیم. در این گزارش، تعداد کتاب‌های منتشرشده در کشور برای گروه سنی کودک و نوجوان در فاصله زمانی اول فروردین تا ۳۰ مهرماه ۱۴۰۳ با تمرکز بر دسته‌بندی دیویی «ادبیات (آثار ادبی» (کدهای ۸۰۰ تا ۹۰۰) بررسی شده است.
به‌طور کلی، تقسیمات کد دیویی ۸۰۰ تا ۹۰۰ «ادبیات (آثار ادبی)» شامل موارد زیر است:
- ۰ فا ۸: ادبیات زبان‌های ایرانی
- ۸۱۰: ادبیات آمریکایی به زبان انگلیسی
- ۸۲۰: ادبیات انگلیسی و آنگلوساکسون
- ۸۳۰: ادبیات زبان‌های ژرمنی
- ۸۴۰: ادبیات زبان‌های رومانس
- ۸۵۰: ادبیات زبان‌های ایتالیایی، رومانیایی و
- ۸۶۰: ادبیات زبان‌های اسپانیایی و پرتغالی
- ۸۷۰: ادبیات زبان‌های ایتالیک؛ لاتینی
- ۸۸۰: ادبیات زبان‌های هلنی؛ یونانی
- ۸۹۰: ادبیات دیگر زبان‌ها
بر اساس داده‌های موجود در خانه کتاب و ادبیات ایران مبتنی بر کد دیویی ۸۰۰ تا ۹۰۰، در بازه زمانی هفت‌ماهه نخست ۱۴۰۳ در دسته‌بندی «ادبیات (آثار ادبی)»، تعداد ۲۶۰۷ عنوان کتاب ویژه گروه سنی کودک و نوجوان برای اولین‌بار چاپ شده است که ۱۶۱۸ عنوان از این آثار، تألیف بوده است.
«سفری علیه تاریخ»
همه‌چیز از چند خواب مشابه شروع می‌شود؛ خواب‌هایی که مأموریت تغییر سرنوشت دو ملت را روی دوش یک نوجوان ۱۵ ساله می‌گذارد.
رامون یک نوجوان «پنا» یی است که تصمیم می‌گیرد به سفری در دل تاریخ برود، به این امید که بتواند سرزمین مادری‌اش را از رنجی ۱۵۰ ساله نجات دهد. رامون هیچ توانایی یا ویژگی خاصی ندارد، به جز اینکه با تاریخ سرزمینش آشناست و یک هدف بزرگ دارد؛ برگرداندن دو سلسله پادشاهی همسایه به مسیر درست!
در قرن ۱۲ هستیم و سرزمین مادری رامون یعنی «پنا» که یک کشور تاریخی و باسابقه است، توسط پادشاهی همسایه‌اش یعنی «کاروس» اشغال شده. کاروسی‌ها کینه عجیبی از پنایی‌ها دارند و با انواع و اقسام ظلم‌ها آن‌ها را آزار می‌دهند؛ اما هیچ‌کس نمی‌داند ریشه این کینه به چه زمان و مکانی بر می‌گردد. در طول ۱۵۰ سال اشغال، شورش‌های مختلفی توسط پنایی‌ها رخ می‌دهد تا دوباره آزاد شوند؛ اما هیچ‌کدام به نتیجه نمی‌رسد.
سرانجام بنیان‌گذاران پادشاهی پنا تصمیم به دخالت در روند تاریخ می‌گیرند. آن‌ها در خواب رامون ظاهر می‌شوند و به او مأموریت می‌دهند تا به پیش از فروپاشی سلسله برگردد. رامون راهی سفر می‌شود. او در این سفر با مشکلات و خطرات بزرگی مواجه می‌شود و حتی در آستانه مرگ قرار می‌گیرد؛ اما آیا موفق به انجام مأموریت می‌شود؟
«سفری علیه تاریخ» اولین کتاب هومن طاهری است که نشر مهرک (واحد کودک و نوجوان انتشارات سوره مهر) آن را چاپ و منتشر کرده است. نشر مهرک، کتاب «سفری علیه تاریخ» اثر هومن طاهری را در ۱۳۶ صفحه و به بهای ۱۲۰ هزار تومان برای نوجوانان منتشر و در بازار کتاب کشور عرضه کرده است.
«مدرسه‌ی تیزوبُزان جنگل»
کتاب «مدرسه‌ی تیزوبُزان جنگل» قصه‌ای تصویری از جنگلی است که همه حیوانات آن، یک‌دفعه، به تکاپو افتاده‌اند تا برای بچت‌هایشان مدرک تحصیلی بگیرند. البته هیچ‌کدام از آن‌ها نمی‌دانند که مدرک یعنی چه، فقط می‌دانند که نباید بچه‌هایشان (یا به گفته نویسنده، توله‌هایشان) را بدون مدرک توی جنگل رها کنند!
«اگه درس نخونید هیچی نمی‌شید!»
«اگه نمره‌ی عالی نگیرید هیچی نمی‌شید!»
«اگه مدرک نگیرید هیچی نمی‌شید! هیچ‌کس حیوون حسابتون نمی‌کنه!»
این‌ها جملاتی هستند که از زبان مدیر گورخر در صفحات کتاب خطاب به دانش‌آموزان مدرسه جنگل، تکرار می‌شود؛ همان جملاتی که شاید شما هم در طول تحصیل آن‌ها را از زبان مدیر، معلم یا والدین‌تان شنیده باشید؛ جملاتی که از شما می‌خواهد خلاقیت و منحصربه‌فردبودن‌تان را نادیده بگیرید و شبیه دیگران باشید؛ همان جملاتی که این احساس را در شما ایجاد می‌کرد که موفقیت تنها یک مسیر دارد و آن هم در گرو گرفتن نمره عالی و گرفتن مدرک تحصیلی است.
می‌توانید این کتاب تصویری را با فرزندتان بخوانید و همراهِ هم درباره موضوع و نگرش تأثیرگذار کتاب، گفت‌وگو کنید.
در معرفی این اثر از سوی ناشر، آمده است: «مدیر مدرسه‌ی تیزوبزان اصرار دارد که همه‌ی بچه‌های مدرسه مهارت‌های یکسانی را یاد بگیرند. اما مگر ممکن است؟ خودتان را بگذارید جای ماهی سرِ کلاس پرواز، یا جای لاک‌پشت سرِ کلاس دوی سرعت…».
کتاب «مدرسه‌ی تیزوبُزان جنگل» به قلم پیام ابراهیمی با تصویرگری غزاله بیگدلو در ۳۶ صفحه مصور رنگی، شمارگان دو هزار نسخه و به بهای ۱۷۰ هزار تومان از سوی انتشارات کتاب‌های طوطی (واحد کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) منتشر شده است.
«قند و نبات»
دوست دارید فرزندتان زودتر زبان باز کند و با شما حرف بزند؟ کودک شیرخوار در ارتباط با شما، محرک‌های حسی مختلفی را از طریق حس شنوایی، بینایی، لامسه و… دریافت می‌کند. آواهای بالا و پایین، حالت‌های مختلف چهره، حرکت‌های دست، نوازش‌ها، نگاه‌های مهربان و عمیق و… از جمله این محرک‌های حسی هستند. کودک شیرخوار همه این‌ها را در وجودش ذخیره می‌کند. این گنجینه که مجموعه‌ای از رفتارها و احساس‌هاست در فرآیند رشد اجتماعی او کم‌کم تأثیر می‌گذارد.
یکی از حس‌های کودک که از همان آغاز تولد به‌خوبی تکامل پیدا می‌کند، حس شنوایی است. شعر، کلامی موزون و آهنگین است که می‌تواند بر گنجینه شنوایی کودک بیفزاید. سادگی این شعرها و تکرار فراوان در آن‌ها، سبب می‌شود بتوانید آن‌ها را به خاطر بسپارید. این شعرها را می‌توانید در زمان‌های مختلف هنگامی که نوزادتان را می‌خوابانید، به او شیر می‌دهید، لباسش را عوض می‌کنید، او را حمام می‌کنید و … بخوانید. همراه با خواندن شعر از حرکت سر و چهره و دست نیز بهره ببرید. شما می‌توانید پس از پایان‌یافتن شعر، آن را با حس‌وحال خودتان ادامه دهید و گفت‌وگویی خیالی و لذت‌بخش بیافرینید. کتاب شعر «قند و نبات» در این امر شما را یاری خواهد کرد.
کتاب «قند و نبات» یک جلد از مجموعه «من به دنیا آمدم» است که شعرهای آن را اکرم کشایی سروده و شیلا خزانه‌داری تصویرگری‌اش کرده است. انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این کتاب را در ۱۶ صفحه مصور رنگی و به بهای ۳۷ هزار تومان منتشر کرده است.
«صفر»
«صفر عدد گرد و گنده‌ای بود. به خودش که نگاه کرد فقط یک سوراخ دید، آن‌هم درست وسطش. او هر روز عددها را می‌دید که به ترتیب صف می‌کشیدند. صفر دلش می‌خواست مثل بقیه شمرده شود و به‌حساب بیاید؛ ولی مگر می‌شود عددی را که هیچ‌چیز نیست، شمرد؟ صفر احساس کرد که موجودی توخالی است و هیچ ارزشی ندارد.
او یک روز با تمام سرعت چرخید آن‌قدر سریع چرخید که باورکردنی نبود. بعد بالا پرید و افتاد روی بقیه اعداد اینجا بود که اتفاقی عجیب افتاد. اتفاقی که بقیه داستان را رقم زد.».
خلاقیت عنصر بسیار مهمی در خلق کتاب برای کودکان است؛ اینکه نویسنده بتواند از موضوعات به‌ظاهر پیش‌پا افتاده و ساده، آثار بزرگی خلق کند. کودکان با خواندن چنین داستان‌هایی قوه خلاقیت‌شان دوچندان می‌شود. تقویت خلاقیت از این‌جهت مهم است که به کودکان کمک می‌کند با توانایی خودشان چیزی را خلق کنند که ساخته ذهن خودشان باشد نه تقلیدی از کار دیگران. برای همین است که کار کردن برای کودکان بسیار دشوارتر از نوشتن برای بزرگسالان است؛ چرا که نویسنده باید چیزی خلق کند که فراتر از جهان کودکان باشد. چنین کاری با تمرین و ممارست و خواندن و درک بهتر دنیای کودکان، سخت ولی شدنی است.
آنچه باعث شده است که نویسنده و تصویرگر این کتاب بتواند بین یک بحث جدی در ادبیات، ریاضی و فیزیک و کتاب کودک پیوندی برقرار کند همان خلاقیت خاص او است. جای هیچ تردیدی نیست کودکی که این کتاب را بخواند صفر را خودش خواهد دید. اینکه او بی‌ارزش نیست و لازم هم نیست برای باارزش شدن خودش را شبیه دیگران کند. فقط باید خودش باشد؛ خودش به همان شکلی که هست.
کتاب «صفر» به نویسندگی و تصویرگری کاترین اوتُشی با ترجمه شیدا رنجبر در ۳۶ صفحه مصور رنگی، شمارگان هزار نسخه و به بهای ۹۰ هزار تومان از سوی انتشارات میچکا (کودک و نوجوان مبتکران) منتشر شده است.
∎