به گزارش تابناک به نقل از ایمنا، در دنیای امروز رسانه‌ها و فضای مجازی بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره کودکان شده‌اند و تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان به طور متوسط روزانه بین سه تا هفت ساعت را به استفاده از دستگاه‌های دیجیتال و رسانه‌های اجتماعی اختصاص می‌دهند، این میزان استفاده به طور معمول شامل تماشای تلویزیون، بازی‌های ویدئویی و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی است.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، مزایا و معایبی را همواره با خود به همراه دارد که بروز این موارد در سنین کودکی بیش از دیگر گروه‌های سنی است و تأثیر مستقیمی بر فرایند تحصیل و تربیت آنها می‌گذارد؛ دسترسی به محتوای آموزشی و اطلاعات علمی، توانایی برقراری ارتباط با دوستان و فرصت بروز خلاقیت کودکان از طریق بازی‌ها و نرمافزارهای آموزشی از مزایای استفاده از رسانه‌های نوین همچون فضای مجازی است.
فعالیت کودکان در رسانه‌ها و فضای مجازی باید تحت نظارت والدین قرار گیرد تا کودکان در آسیب‌های فضای مجازی همچون کاهش فعالیت بدنی، افزایش اضطراب و افسردگی و قرار گرفتن در معرض محتوای نامناسب به دام نیفتند.
کنترل استفاده کودکان از رسانه‌ها نیازمند رویکردی متعادل و آگاهانه است؛ تعیین زمان مشخص فعالیت در دنیای فضای مجازی، نظارت بر محتوای مورد استفاده کودکان، تشویق به فعالیت‌های غیردیجیتال، برقراری ارتباط صمیمانه با کودکان و الگو بودن برای آنها از راهکارهای کنترل والدین برای فعالیت مؤثر و مفید فرزندانشان در فضای مجازی است.
در واقع والدین باید کودکان را تشویق کنند تا در فعالیت‌های غیردیجیتال همچون ورزش، مطالعه کتاب یا هنر شرکت کنند، این فعالیت‌ها نه‌تنها به سلامت جسمی کمک می‌کند، بلکه موجب تقویت مهارت‌های اجتماعی می‌شود؛ همچنین گفت‌وگو با کودکان درباره تجربیاتشان در فضای مجازی می‌تواند به ایجاد اعتماد بین والدین و فرزندان کمک بسزایی کند، بر این اساس والدین باید فضایی فراهم کنند که کودکان بتوانند درباره نگرانی‌ها یا مشکلات خود با آنها صحبت کنند.
راهکارهای کنترل استفاده کودکان از رسانه‌ها / صدای رفتار بلندتر از صدای گفتار است
مهدی اشهاریان، روانشناس و استاد دانشگاه فرهنگیان درباره راهکارهای پیشگیری از بروز پیامد‌های منفی تلفن هوشمند، فضای مجازی و رسانه‌ها برای کودکان در خانواده به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: کودکان را نمی‌توان به صورت کامل از فناوری‌های نوین محروم کرد و نیاز است والدین با آگاهی و استفاده صحیح از روش‌های فرزندپروری، رعایت حد و مرز و اعمال محدودیت‌های لازم در خصوص استفاده از فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای، مصرف این ابزار‌ها را کنترل کنند.
وی با بیان جمله معروف «صدای رفتار بلندتر از صدای گفتار است»، بنابراین نیاز است والدین الگوی مناسب و مؤثری برای فرزندان خود باشند، می‌افزاید: والدین باید به صورت برنامه‌ریزی شده و به میزان متعادل از فضای مجازی استفاده کنند، زیرا آنها الگوی رفتاری و عملی کودکان هستند و اگر استفاده صحیح و مناسبی از رسانه‌ها نداشته باشند، نمی‌توان از کودکان انتظار رفتار درست و مصرف به اندازه از رسانه‌ها را داشت.
این روانشناس عنوان می‌کند: باید سعی کنیم فضای خانوادگی مثبت همراه با روابط صمیمانه میان اعضای خانواده به‌ویژه والدین و فرزندان در جریان باشد، چراکه وجود تنش‌ها و تضاد‌های شدید خانوادگی و نبود رابطه صمیمانه، فقدان درک و همدلی با پناه بردن افراطی فرزندان به سمت اینترنت و فضای مجازی رابطه مستقیمی دارد، بنابراین والدین باید روابط صمیمانه و ارتباطات کلامی و غیرکلامی سازنده خود با فرزندان را تقویت کنند.
تلفن همراه شخصی نیاز و حق فرزندان نیست / به هیچ وجه برای فرزندان، تلفن هوشمند شخصی تهیه نکنید
اشهاریان با بیان اینکه والدین باید آگاه باشند که تهیه تلفن همراه شخصی نیاز و حق فرزندان نیست، بلکه آنها به امنیت، محبت، پذیرش و تفریح نیاز دارند و استفاده از آموزش، امکانات بهداشتی، غذا و سرپناه حق آنها است، ادامه می‌دهد: استفاده از تلفن همراه و فضای مجازی می‌تواند خواسته فرزندان باشد و در بعضی از مواقع به عنوان پاداش از آن استفاده کرد، اما برخی والدین معتقد هستند که اگر فرزندشان به موبایل دسترسی نداشته باشد، دچار کمبود است.
وی با اشاره به اینکه والدین نباید به هیچ وجه برای فرزندان خود به‌ویژه کودکان دوره دبستان و پیش دبستان، تلفن هوشمند شخصی تهیه شود، خاطرنشان می‌کند: برخی والدین استفاده از فضای مجازی و رسانه‌ها را نشانه فرهنگ، جایگاه و کلاس اجتماعی می‌دانند، در صورتی که امروزه شاهد آن هستیم که در کشور‌های پیشرفته محدودیت‌های زیاد و سختگیرانه‌ای برای استفاده فرزندان از فناوری‌ها و رسانه‌ها اعمال می‌شود.
مدرس دانشگاه فرهنگیان اضافه می‌کند: والدین باید با برنامه‌ریزی مناسب، کودک را به تفریح و سرگرمی، ارتباط مؤثر و همدلانه با همسالان، حضور در طبیعت، انجام فعالیت‌های لذت‌بخش و فعالیت‌های ورزشی و حرکتی سوق دهند و کودک را هر چه بیشتر به فضای واقعی زندگی نزدیک و علاقه‌مند کنند.
فرهنگ لازم زیست در دنیایی مجازی را به فرزندان آموزش دهید
اشهاریان با تاکید بر اینکه والدین سعی کنند در خصوص خطرات و آسیب‌های موجود در فضای مجازی به فرزندان آموزش و آگاهی لازم را ارائه دهند، می‌گوید: کودکان در استفاده از این فضا‌ها از تجربه کافی برخوردار نیستند و تحت تأثیر همسالان از خود رفتار‌هایی را بروز می‌دهند، بنابراین در معرض خطر بیشتری قرار دارند؛ والدین باید در مورد انتشار تصاویر شخصی، ارتباط با غریبه‌ها، انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی و محتوا‌های نامناسب به فرزندان آموزش دهند.
وی با اشاره به اینکه باید بر روی میزان استفاده از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های نصب شده، فهرست جست‌وجو‌ها و زمان استفاده کودک از تلفن همراه نظارت کافی وجود داشته باشد، می‌افزاید: لازم است محدودیت‌هایی برای مدت زمان استفاده کودکان از رسانه‌های اجتماعی توسط والدین و با توافق کودکان تعیین و اعمال شود، برای مثال استفاده از رسانه‌های اجتماعی به هنگام خواب، مهمانی و زمان درس خواندن ممنوع است.
این روانشناس تاکید می‌کند: در صورتی که والدین متوجه نقض قوانین از سوی کودکان بر اساس توافق صورت گرفته با آنها در خصوص استفاده از شبکه‌ها، رسانه‌های اجتماعی و مدت زمان استفاده از آن شدند، باید مداخله لازم را به‌صورت ارتباط مناسب و همدلانه انجام دهند و نظرات خود را مطرح کنند، در غیر این صورت والدین می‌توانند محدودیت‌های دیگری را برای کودک در نظر گیرند.
بر این اساس، استفاده از رسانه‌ها و فضای مجازی برای کودکان یک واقعیت انکارناپذیر است، با این وجود والدین می‌توانند با اجرای رویکرد‌های صحیح، تأثیرات مثبت این فضا را افزایش و خطرات آن را کاهش دهند، ایجاد تعادل میان استفاده از رسانه‌ها و فعالیت‌های دیگر می‌تواند به رشد سالم‌تر و موفق‌تر کودکان کمک کند.
استفاده از نرمافزارهای کنترل‌کننده می‌تواند یک راهکار مؤثر برای مدیریت استفاده کودکان از رسانه‌ها و فضای مجازی باشد، زیرا این ابزار‌ها به والدین کمک می‌کند تا نظارت بیشتری بر فعالیت‌های آنلاین فرزندان خود داشته باشند و محیطی امن‌تر برای آنها فراهم کنند، بنابراین ترکیب این ابزار‌ها با گفتگو‌های باز و آموزش مهارت‌های دیجیتال، بهترین نتایج را به دنبال خواهد داشت.