جوان آنلاین: رئیس پژوهشکده پولی و بانکی در یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت از اقدامات بانک مرکزی در طراحی و آزمایش «ریال دیجیتال» و همچنین توسعه زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال خبر داد.
دیجیتالی شدن آثار مثبت و منفی متعددی بر جوامع بشری داشته است. این آثار در دوره همه‌گیری کرونا تشدید شد و تغییراتی غیرقابل بازگشت ایجاد کرد. طی سال‌های اخیر توجه دولت‌ها و شرکت‌ها به موضوع تحول دیجیتال جلب شده و آنها که رو به سوی پیشرفت دارند، استراتژی‌های تحول دیجیتال خود را تدوین کرده‌اند، حتی بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته و اقتصاد‌های نوظهور و شرکت‌های پیشرو دنیا استراتژی‌های مستقلی را برای فناوری‌های نوظهوری که اقتصاد دیجیتال را تعیین کرده‌اند- مانند هوش مصنوعی، زنجیره بلوکی و اینترنت اشیا- طرح‌ریزی کرده‌اند. دیجیتالی شدن بانکداری هم از این قاعده مستثنی نیست. بانکداری دیجیتال به معنای بانکداری از طریق پلتفرم‌های دیجیتال است. در این شرایط کاغذبازی کم می‌شود و سرعت و کیفیت خدمات بانکی افزایش می‌یابد. دیجیتالی شدن بسیاری از مشاغل غیردانشی را در بانک‌ها از بین می‌برد و باعث افزایش بهره‌وری می‌شود. بانکداری دیجیتال مشاغل جدیدی هم ایجاد می‌کند، ولی این مشاغل جدید دانش‌بر و نیازمند سطوح بالایی از دانش و مهارت هستند، بنابراین کارکنان یک بانک دیجیتال‌شده باید خود را ارتقا دهند و دانش‌ها و مهارت‌های جدیدی بیاموزند. این یادگیری زمینه تغییر و پیشرفت سازمان را در حوزه‌های دیگر هم امکانپذیر خواهد کرد و می‌تواند نقش اهرم را برای سازمان ایفا کند. به علاوه در اقتصاد دیجیتال، مبادلات و تراکنش‌های مالی تسهیل و زمینه توسعه تجارت فراهم می‌شود. همه این عوامل پیشران رشد اقتصادی کشور‌ها خواهد بود. در ایران اجرای بانکداری دیجیتال سال‌هاست به وعده‌ای تحقق‌ناپذیر تبدیل شده است. انتظار می‌رود صنعت بانکی تا سال۲۰۲۸ بیش از ۲۰درصد هزینه‌های جهانی در حوزه هوش مصنوعی را به خود اختصاص دهد. این فناوری می‌تواند سالانه تا ۳۴۰میلیارد دلار به درآمد صنعت بانکی جهانی بیفزاید.
در ایران تصویب سند ملی هوش مصنوعی و ایجاد مرکز هوش مصنوعی شبکه بانکی، بخشی از تلاش‌های قانونی برای توسعه این حوزه است، همچنین استفاده از ابزار‌هایی مانند سندباکس‌های تنظیم‌گری برای حمایت از کسب‌وکار‌های نوآورانه از سوی بانک مرکزی آغاز شده است. روز گذشته «یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام پرداخت‌ها» در تهران برگزار شد. در این همایش رئیس کمیسیون اقتصادی کشور ناترازی اقتصادی کشور را مهم‌ترین بحران حکمرانی دانست و دولت را به رفع آن فرا خواند، هرچند این ادعا‌ها بیشتر به یک شعار بی‌عمل شباهت دارد تا راه‌حل‌های عملیاتی و اجرایی.
شمس‌الدین حسینی از ناترازی اقتصادی کشور به عنوان مهم‌ترین بحران حکمرانی یاد کرد و گفت: «ناترازی مرکب در کشور از بخش‌های مختلف عبور کرده و به بحران‌های جدیدی دامن زده است. امروز با بحران‌هایی در بخش انرژی، پرداخت‌ها و سایر حوزه‌ها روبه‌رو هستیم.»
حسینی افزود: «در پنج سال گذشته، ایران از صادرکننده خالص سوخت به واردکننده خالص تبدیل شده و تنها ۱۳۰هزار‌میلیارد تومان برای تهاتر سوخت در نظر گرفته شده است.»
وی همچنین به عقب‌ماندگی کشور در حوزه‌های دیجیتال و نوین مالی اشاره و از محدودیت‌های اعمال‌شده بر ارز‌های دیجیتال انتقاد کرد و گفت: «با محدود کردن فناوری‌های نوین، تنها به تقویت بازار سیاه و انحرافات منجر می‌شویم، در حالی که باید سریعاً پول‌های دیجیتال را طبقه‌بندی و راهکار‌های قانونی مناسبی برای آنها اتخاذ کنیم.» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اشاره‌ای به استفاده دانشجویان از ارز‌های دیجیتال داشت و افزود: «وقتی این موضوعات را به دانشجویانم تدریس می‌کردم، دانشجویانم بیت‌کوین و از درآمد حاصل از آن ماشین می‌خریدند. مردم امروز از رمزپول‌ها استفاده می‌کنند و این موضوع جذاب است. با ممنوع کردن آن مشکلی حل نمی‌شود.»
حسینی از این مثال برای نشان دادن رویکرد نادرست سیاستگذاران در مقابله با تکنولوژی‌های نوین استفاده و تأکید کرد که به جای محدودکردن این فناوری‌ها، باید راهکار‌های قانونی و نظارتی مناسبی برای آنها ایجاد کرد.
فرزین: سوئیفت را کنار گذاشتیم
محمدرضا رضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در «یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت» از پایان سوئیفت خبر داد و گفت: به رغم فشار‌های تحریمی، سیستم بانکی ایران توانسته است روابط خود را با سایر کشور‌ها حفظ کند و حتی توسعه دهد. این همایش که به بررسی تحولات نظام بانکی و پرداخت کشور پرداخته است، شاهد مطرح شدن مهم‌ترین دستاورد‌های بانک مرکزی ایران در این زمینه بود.
فرزین در سخنان خود به مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی کشور به ویژه در حوزه بانکداری اشاره کرد و افزود: «با توجه به تحریم‌ها، سیستم بانکی ایران بیشترین چالش‌ها را در تعاملات بین‌المللی با کشور‌های دیگر داشته است، اما با تلاش‌های مستمر، توانسته‌ایم روابط خود را حفظ کنیم و به دنبال گسترش این تعاملات هستیم.»
رئیس بانک مرکزی افزود: به جای سوئیفت برای اعضای اتحادیه، ای‌سی‌یومر را طراحی کردیم که از استاندارد‌های سوئیفت هم در آن استفاده و از ۱۰ مهرماه نیز عملیاتی شده است. فرزین در ادامه با اشاره به رمزارز‌ها با بیان اینکه ریال دیجیتال در مرحله آزمایشی قرار دارد، تصریح کرد: بانک مرکزی بموقع در این حوزه ورود کرده است، خیلی از کشور‌ها از ریال دیجیتال استفاده می‌کنند که می‌تواند کارایی نظام مالی کشور را افزایش دهد. برخی کشور‌ها در مرحله تحقیقات هستند و وارد مرحله آزمایشی شده‌اند و ما هم در این مرحله هستیم و وارد آزمایشی شده‌ایم و الان در کیش این کار را انجام می‌دهیم. به گفته فرزین، ریال دیجیتال در بانک‌های ملت، تجارت و ملی در حال استفاده است و در آینده پنج بانک دیگر به آن اضافه خواهد شد. وی افزود: همیشه ابتدا تجارت و معاملات شکل می‌گیرد و بعد مقررات‌ها و تنظیم‌گری‌ها شکل می‌گیرد، اما با توجه به تحریم‌ها می‌توانیم از این حوزه به خوبی بهره ببریم. الان با بازار بزرگی روبه‌رو هستیم ولی مقررات منسجمی در این حوزه نداریم. رئیس کل بانک مرکزی در همین ارتباط تصریح کرد:، چون تحریم هستیم باعث می‌شود خیلی از این ابزار در تجارت بین‌المللی استفاده بیشتری کنیم، در مواد ۴،۲۴،۵۹ و ۶۴ قانون جدید بانک مرکزی به تدوین مقررات رمز پول‌ها از سوی بانک مرکزی اشاره شده و ما هم در این راستا در تلاش هستیم. وی نهاد‌های امین را بحث مهمی در این حوزه دانست و ادامه داد: مقررات نهاد امین حتماً باید تدوین شود، نظارت بر کارگزاران رمز پول چطور باید باشد؟ الان ۲۱۸ کارگزار داریم. ۱۰میلیون تراکنش ماهانه شکل می‌گیرد که رقمی حدود ۳۵همت حجم معاملات‌شان است.
قوانین رمز پول به زودی در هیئت عالی تصویب می‌شود
فرزین با بیان اینکه مقررات رمز پول باید تدوین شود و اگر ورود نکنیم در مدیریت پول در بانک مرکزی به مشکل می‌خوریم، افزود: جلسات خوبی در این زمینه طی شش ماه گذشته داشته‌ایم. دستگاه‌های مختلف باید در حوزه‌های مختلف ورود کنند. قوانین ماینینگ در وزارت صمت تدوین می‌شود. مقررات رمز پول تهیه شده است و به زودی در هیئت عالی مطرح، تصویب و خیال ما به عنوان سیاستگذار و مقام ناظر در این حوزه راحت می‌شود.
وی در ادامه با بیان اینکه مشکل تاریخی در بانک مرکزی در حوزه نظارت داریم، گفت: در قانون جدید اشخاص تحت نظارت بانک مرکزی توسعه یافته است. بانک مرکزی باید مدل مشخص برای نظارت بر اینها داشته باشد. نظارت بانک مرکزی یا آفساید بوده یا آنساید. فرزین یکی از مشکلات را استاندارد‌های ناهمگون بین بانک‌ها دانست و گفت: خواهش می‌کنم روی این موضوع متمرکز شوید و شرکت‌هایی که می‌توانند به نظارت هوشمند ما کمک کنند، وارد شوند. باید این مشکل حل شود.
افزایش حملات سایبری به نظام بانکی در ۲ سال اخیر
رئیس کل بانک مرکزی ارتقای سطح امنیت را مهم دانست و ادامه داد: در دو سال اخیر حملات سایبری به شبکه بانکی افزایش یافته است و مجبوریم پایداری شبکه را افزایش دهیم. اقداماتی انجام شده است ولی کافی نیست.
وی از دریافت مجوز امضای الکترونیک در ۳۰ آبان ماه خبر داد و گفت: این موضوع به کاهش مراجعات حضوری هم کمک خواهد کرد.
رئیس کل بانک مرکزی درباره هوش مصنوعی هم گفت: مرکزی در این حوزه در بانک مرکزی راه‌اندازی شده است، برای تمام پیشرفت‌هایی که دنبالش هستیم، باید از هوش مصنوعی استفاده کنیم. نظارت ما بر موضوعات پولشویی با هوش مصنوعی تقویت می‌شود. فرزین با بیان اینکه تنظیم‌گری و قانونگذاری در این حوزه در اولویت‌های ما قرار گرفته است، گفت: با توجه به پرخطر بودن رمز ارز‌ها پرسش‌ها و موانع بسیاری مطرح است. اینکه این امکان وجود دارد در مدت کوتاه ارزش رمزارزی یک‌صدم شود، مخاطرات زیادی دارد و نظام بانکی را در پذیرش این مقوله محدود می‌کند، مثلاً این پرسش مطرح است با توجه به ریسک اینها، بانک‌ها می‌توانند آنها را به عنوان وثایق بپذیرند؟ رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: از آنجا که رمزارز‌ها بسیار روی پول تأثیرگذار است، باید مجدانه بر قانونگذاری در این حوزه اقدام کنیم.
استفاده از پول‌های ملی در تسویه مبادلات با اعضای بریکس
فرزین در ادامه با اشاره به بریکس گفت: بریکس فرصت بسیار خوبی است تا تعاملات بین‌المللی خود را حفظ کنیم، زیرا به هر حال واقعیت اقتصاد ایران کاهش ارتباطات تجاری و بانکی با اروپا و امریکاست. وی افزود: بریکس سهم بزرگی در تجارت و مبادلات پولی و بانکی دارد و تلاش کردیم نیازهای‌مان را از طریق آن تأمین کنیم.
فرزین ادامه داد: مبادلات ذیل بریکس چهار محور اصلی دارد که اولین آن سهم ارز‌های محلی در مبادلات است که چین، روسیه و ایران در این مسیر حرکت کرده‌اند. همچنین موضوع دوم، تقویت همکاری‌های بریکس در نظام‌های پرداخت است که یک پلتفرم تسویه برای آن طراحی شده و در مرحله مقدماتی است. به گفته رئیس کل بانک مرکزی، چارچوب پلتفرم بر اساس تسویه با ارز‌های محلی و پول ملی دیجیتال است.