به گزارش تابناک، در قانون حمایت خانواده که در سال ۱۳۵۳ تصویب شد، سن ازدواج برای دختران به ۱۸ سال و برای پسران به ۲۰ سال افزایش یافت. با این حال، در شرایط خاص و با گواهی دادگاه، برای دختران این سن به ۱۵ سال کاهش می‌یافت. در اصلاحات سال ۱۳۶۱، ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی تغییر یافت و نکاح قبل از بلوغ به شرط رعایت مصلحت کودک توسط ولی و بدون نیاز به اجازه دادگاه جایز شناخته شد.
در سال ۱۳۷۹، تلاش‌هایی برای تغییر ماده ۱۰۴۱ به عمل آمد، اما این طرح از سوی شورای نگهبان به دلیل مغایرت با شرع رد شد و به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شد. در قانون ازدواج کودکان از سال ۱۳۸۱، اخذ مجوز دادگاه برای ازدواج کودکان (دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۵ سال) الزامی شد. اگر ازدواج بدون این مجوز صورت می‌گرفت، مجازاتی در نظر گرفته نشد، اما ازدواج بدون اجازه ولی کودک با مجازات حبس (۶ ماه تا ۲ سال) مواجه بود.
طرحی که در سال ۱۳۹۶ برای اصلاح ماده ۱۰۴۱ مطرح شد، هدفش افزایش سن ازدواج به ۱۶ سال برای دختران و ۱۸ سال برای پسران بود. با این حال، این طرح توسط کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس رد شد.
در خصوص ازدواج به ولایت، طبق فقه اسلامی، اجازه ولی (پدر یا جد پدری) برای ازدواج کودک ضروری است. اگر مصلحت کودک رعایت نشود، عقد نکاح غیرنافذ است و کودک پس از بلوغ حق فسخ ازدواج را دارد. همچنین، طبق ماده ۶۴۶ قانون مجازات اسلامی، ازدواج با دختر نابالغ بدون اجازه ولی، با مجازات ۶ ماه تا ۲ سال حبس همراه است.
برخی از فقهای شیعه، ازدواج با دختر نابالغ (زیر ۹ سال) را جائز می‌دانند، اما رابطه جنسی با دختران زیر ۹ سال را ممنوع می‌شمارند. برخی دیگر استمتاع جنسی غیر از دخول را بی‌اشکال می‌دانند. در همین راستا، آیت الله ناصر مکارم شیرازی از فقهای معاصر، ازدواج دختران زیر ۱۳ سال را مضر دانسته و از نظر فتوا آن را مجاز نمی‌داند.
دلایل و پیامد‌های ازدواج زودهنگام به شدت به شرایط اجتماعی و فرهنگی مرتبط است. فقر مادی، تحصیلات پایین، باور‌های سنتی و ضعف قوانین از جمله علل ازدواج‌های زودهنگام به شمار می‌روند. از پیامد‌های این پدیده می‌توان به افزایش بی‌سوادی در میان زنان، چندزنی، فرار از خانه و همسرکشی اشاره کرد. بسیاری از پژوهشگران، مانند پروین بختیارنژاد، ازدواج زودهنگام را معادل "فروش دختران" در خانواده‌های فقیر می‌دانند که آسیب‌های جدی به همراه دارد.
سن قانونی به سنی گفته می‌شود که طبق قوانین یک کشور، فرد به‌طور رسمی و قانونی قادر به انجام یا برخورداری از حقوق و مسئولیت‌های خاصی است. این سن معمولاً نشان‌دهنده زمانی است که یک فرد از نظر قانونی به بلوغ رسیده و می‌تواند تصمیمات مهمی مانند ازدواج، امضای قرارداد، دریافت گواهینامه رانندگی، و یا مشارکت در دیگر فعالیت‌های قانونی را به‌طور مستقل اتخاذ کند.
در بسیاری از کشورها، سن قانونی برای هر فعالیت خاص ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال:
سن قانونی برای ازدواج: سنی که فرد می‌تواند بدون نیاز به اجازه والدین یا مراجع قانونی، ازدواج کند.
سن قانونی برای رانندگی: سنی که فرد می‌تواند گواهینامه رانندگی دریافت کند.
سن قانونی برای رأی دادن: سنی که فرد می‌تواند در انتخابات عمومی شرکت کند.
سن قانونی برای مجازات: سنی که فرد می‌تواند در برابر قانون به‌عنوان بزرگسال مورد پیگرد قرار گیرد.
این سن‌ها معمولاً بر اساس بلوغ جسمی، روانی و اجتماعی افراد تعیین می‌شود و هدف از آنها محافظت از حقوق و منافع افراد به‌ویژه کودکان و نوجوانان است.
سن قانونی ازدواج در کشور‌های مختلف جهان بسیار متفاوت است و تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و قانونی هر کشور قرار دارد. در برخی کشورها، حداقل سن ازدواج برای دختران و پسران یکسان است، در حالی که در برخی دیگر تفاوت وجود دارد. همچنین، ممکن است استثنا‌هایی برای ازدواج در سنین پایین‌تر با شرایط خاصی وجود داشته باشد.
عوامل مؤثر بر سن قانونی ازدواج:
عوامل فرهنگی و اجتماعی: باور‌های فرهنگی و اجتماعی در مورد بلوغ، آمادگی برای ازدواج و نقش جنسیتی در تعیین سن قانونی ازدواج بسیار مؤثر هستند.
عوامل مذهبی: در برخی کشورها، قوانین مذهبی بر سن قانونی ازدواج تأثیرگذار است.
عوامل اقتصادی: وضعیت اقتصادی کشور و سطح توسعه‌یافتگی آن نیز می‌تواند بر سن قانونی ازدواج تأثیر بگذارد.
عوامل حقوقی: قوانین مدنی و کیفری هر کشور، حداقل سن ازدواج را تعیین می‌کنند و ممکن است استثنا‌هایی برای شرایط خاص قائل شوند.
تفاوت‌های قابل توجه:
کشور‌های توسعه‌یافته: در بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته، حداقل سن ازدواج بالاتر است و قوانین حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، ازدواج در سنین پایین را محدود می‌کنند.
کشور‌های در حال توسعه: در برخی کشور‌های در حال توسعه، به دلیل عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، سن قانونی ازدواج ممکن است پایین‌تر باشد و ازدواج کودکان همچنان رواج داشته باشد.
کشور‌های اسلامی: در برخی کشور‌های اسلامی، قوانین مذهبی بر سن قانونی ازدواج تأثیرگذار است و ممکن است استثنا‌هایی برای ازدواج در سنین پایین‌تر با شرایط خاصی وجود داشته باشد.
سن قانونی ازدواج در کشور‌های مختلف جهان:
ایران: سن قانونی ازدواج بر اساس قانون مدنی و تحت تأثیر قوانین مذهبی و اجتماعی تعیین شده است. این سن به صورت زیر تعریف شده:
برای پسران: ۱۵ سال تمام شمسی.
برای دختران: ۱۳ سال تمام شمسی.
ازدواج زیر این سن: ازدواج دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۵ سال تنها با اجازه والدین و تصویب دادگاه امکان‌پذیر است. دادگاه باید اطمینان حاصل کند که این ازدواج به مصلحت کودک است.
در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای افزایش حداقل سن ازدواج صورت گرفته، اما این اصلاحات هنوز به تصویب نرسیده است.
عراق: سن قانونی ازدواج برای پسران و دختران به طور کلی ۱۸ سال تعیین شده است. با این حال، استثنا‌هایی در قوانین وجود دارد:
ازدواج زیر ۱۸ سال: با رضایت والدین و تأیید دادگاه، ازدواج برای دختران و پسران از ۱۵ سالگی نیز امکان‌پذیر است. دادگاه باید اطمینان حاصل کند که فرد برای ازدواج "آمادگی جسمی و روانی" دارد و ازدواج به صلاح او است.
این قوانین تحت تأثیر قانون احوال شخصیه عراق (مصوب ۱۹۵۹) و برخی سنت‌ها و تأثیرات مذهبی هستند. همچنین در مناطق تحت کنترل اقلیم کردستان عراق، قوانین کمی متفاوت بوده و ممکن است مقررات سخت‌گیرانه‌تری اعمال شود.
کشور‌های با پایین‌ترین سن قانونی ازدواج:
نیجریه: در برخی ایالت‌های شمالی، تحت قوانین اسلامی، سن قانونی ازدواج بسیار پایین است (در مواردی حتی از ۱۲ سال)، اما این مسأله به موقعیت جغرافیایی و نوع قوانین محلی وابسته است.
یمن: قوانین این کشور سن قانونی ازدواج را به‌طور دقیق تعریف نکرده است، اما به دلیل تأثیرات فرهنگی و مذهبی، ممکن است ازدواج‌هایی با سنین پایین انجام شود.
فیلیپین و آنگولا: در این کشورها سن قانونی ازدواج ۱۲ سال است، اگرچه برای ازدواج معمولاً نیاز به اجازه والدین است.
کشور‌های با بالاترین سن قانونی ازدواج:
مالتا: سن قانونی ازدواج ۱۸ سال است. رابطه جنسی زیر این سن حتی با رضایت طرفین غیرقانونی است.
ترکیه: سن قانونی ازدواج ۱۸ سال تعیین شده، هرچند افراد ۱۷ ساله می‌توانند با رضایت والدین یا تأیید دادگاه ازدواج کنند.
کره جنوبی: سن قانونی ازدواج ۲۰ سال است (طبق سن محاسباتی خاص کره جنوبی) و این یکی از بالاترین سن‌های قانونی ازدواج در جهان است.
سن قانونی ازدواج در بیشتر کشور‌های جهان:
ایالات متحده آمریکا: سن قانونی ازدواج بسته به ایالت‌های مختلف بین ۱۶ تا ۱۸ سال متفاوت است.
بریتانیا: سن قانونی ازدواج در بریتانیا ۱۶ سال است.
کانادا: سن قانونی ازدواج ۱۶ سال است، اما محدودیت‌هایی برای سن و شرایط ازدواج وجود دارد.
محدودیت‌های ازدواج در سنین پایین:
مشکلات سلامتی: ازدواج در سنین پایین می‌تواند خطرات جدی برای سلامت جسمی و روانی دختران نوجوان داشته باشد، از جمله بارداری زودرس، زایمان‌های پرخطر و مشکلات روانی.
محدودیت‌های آموزشی: ازدواج در سنین پایین می‌تواند مانع از ادامه تحصیل دختران شود و فرصت‌های شغلی آنها را محدود کند.
خشونت خانگی: دختران نوجوان در ازدواج‌های اجباری بیشتر در معرض خشونت خانگی قرار دارند.
تنظیم و ترجمه:افسانه کیهان فر