مرجعیت فرهنگی سلبریتیها در حوزههای مختلف خصوصا طی سالهای اخیر عواقب و تبعاتی به همراه داشته که نشان میدهد ارزیابی این موضوع در فضای فرهنگی و پژوهشی کشور ضروری است. در دهههای اخیر فرهنگ سلبریتی و تبلیغات رسانهای حول این محور رشد قابلتوجهی یافته بهطوریکه از دهه ۱۳۹۰ به این سو، جامعه ایران شاهد افزایش تعداد و تکثر سلبریتیها بوده است و عرصههای جدیدتری نظیر سیاست و محیطهای دانشگاهی نیز درگیر فرایند «سلبریتیزه شدن» شدهاند. این در حالی است که پیمایشهای اندکی با موضوع دیدگاه و نگرش مردم درباره سلبریتیها و فرهنگ سلبریتی در ایران اجرا شدهاند. مرکز افکارسنجی ملت وابسته به مرکز پژوهشهای مجلس یک پیمایش ملی با هدف توصیف نگرش مردم به فرهنگ سلبریتی در ایران، میزان هواداری از سلبریتیها و میزان اعتماد مردم به آنها کرده که بررسی نتایج آن جالب توجه است.
57 درصد مردم هیچ سلبریتی محبوبی ندارند
برآورد کلی نتایج پیمایش صورت گرفته نشان میدهد مرجعیت و میزان اثرگذاری سلبریتیها نسبت به گذشته کاهش چشمگیری یافته با این وجود همچنین اقلیتی از جامعه بر مبنای دو شاخصه شهرت و محبوبیت از سلبریتیهای مورد علاقه خود تأثیرپذیری دارند؛ اما اکثریت جامعه بهطور کلی خود را متأثر و وابسته به نظرات و دیدگاههای سلبریتیها نمیدانند.
بر اساس نتایج این پیمایش بیش از ۶۵ درصد پاسخگویان با واژه سلبریتی آشنایی دارند و در حدود ۳۴ درصد تاکنون این واژه را نشنیدهاند.
۴۲ درصد از شرکتکنندگان اعلام کردهاند حداقل یک سلبریتی محبوب دارند و ۵۷ درصد هیچ سلبریتی محبوبی اعم از داخلی و خارجی ندارند که از نکات جالب توجه در این پیمایش است. ۶۲ درصد از شرکتکنندگان اعلام کردهاند که تبلیغ سلبریتیها موجب نمیشود به یک کالا یا محصول اعتماد کنند درحالیکه ۲۰ درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی و ۱۵ درصد در صورت محبوب بودن به تبلیغ کالا یا محصول مورد نظر اعتماد میکنند.
این نتایج نشان میدهد اکثریت مخاطبان به تبلیغات سلبریتیها توجهی نشان نمیدهند. با این وجود اقبال ۲۰ یا ۱۵ درصدی بر اساس شاخصههای شهرت و محبوبیت نیز در جایگاه خودش قابل توجه و از نظر ارزیابی بازار محصول به همین میزان تأثیرگذار است.
بیتوجهی به سلبریتیهای خارجنشین
از منظر تقسیمبندی سلبریتیهای ساکن در ایران و یا ساکن در سایر کشورها ۴۶ درصد از پاسخگویان اعلام کردند که تنها سلبریتیهای داخل کشور را دنبال میکنند، تنها ۴ درصد سلبریتیهای ایرانی ساکن در سایر کشورها را دنبال میکنند، ۲۰ درصد هر دو دسته از سلبریتیها را پیگیری میکنند و سایر شرکتکنندگان توجهی به سلبریتیها ندارند. این نتایج خصوصا اقبال ۴ درصدی نشان میدهد اتفاقات سالهای اخیر موجب کاهش توجه جامعه ایران نسبت به سلبریتیهای خارج از کشور شده و برخلاف توهمات شبکههای فارسیزبان و اپوزیسیون خارجنشین، موضعگیریهای این چهرهها تأثیری در جامعه ایران ندارد.
در تقسیمبندی حوزه فعالیت سلبریتیهای محبوب همانطور که قابلپیشبینی است چهرههای سینما و تلویزیون و ورزشکاران رتبههای نخست را در اختیار دارند.
در واقع بازیگران(۴۰ درصد) و ورزشکاران (۲۴ درصد) مجموعا بیش از ۶۴ درصد آمار سلبریتیهای محبوب و مورد توجه را به خودشان اختصاص دادهاند و هنرمندان موسیقی با آمار ۱۲ درصد در جایگاه سوم قرار دارند.
در حوزه رقابتهای انتخاباتی ۶۲ درصد از شرکتکنندگان اعلام کردند حمایت یک سلبریتی از نامزدها هیچ اهمیتی برای آنها ندارد. ۱۹ درصد به سلبریتی مشهور و ۱۶ درصد به سلبریتی محبوب در این خصوص اعتماد میکنند.
۶۰ درصد از شرکتکنندگان اعلام کردند به اخبار منتشر شده از جانب سلبریتیها اعتماد نمی کنند که این نتیجه نشان میدهد سلبریتیها مرجعیت خبری خودشان را از دست دادهاند هرچند همچنان ۲۴ درصد از شرکتکنندگان به خبر منتشر شده از جانب سلبریتیهای مشهور و ۱۴ درصد به سلبریتی محبوب اعتماد میکنند.
در نهایت اینکه ۸۳ درصد از پاسخگویان بر این باور هستند که سلبریتیها باید مالیات بدهند و حدود ۱۱ درصد در این مورد دیدگاه متفاوتی دارند.
میتوان گفت نتایج این پیمایش در مجموع بیاعتمادی اکثریت جامعه نسبت به سلبریتیها را نشان میدهد، هرچند همچنان چهرههای شاخص مشابه الگوی رایج در جهان همچنان به میزان قابلتوجهی تأثیرگذار هستند؛ اما کاهش این اثرگذاری در ارتباط مستقیم با میزان آگاهی و البته سطح سواد رسانهای اقشار مختلف جامعه قرار دارد.
افکار سنجی ملت مرکز پژوهش های مجلس درباره سلبریتی ها چه یافته هایی دارد؟
مسأله بیاعتمادی به سلبریتیها
صاحبخبر -
∎