به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۵۸، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، جیمی کارتر، دستور توقف خرید نفت از ایران را صادر کرد. این تصمیم به دنبال بحران گروگان‌گیری در سفارت آمریکا اتخاذ شد و به‌عنوان بخشی از تلاش‌های آمریکا برای فشار بر ایران جهت آزادی کارکنان سفارت بود. یش از این، آمریکا حدود ۷۱. درصد نفت خود را از کشورهای عضو اوپک تأمین می‌کرد و ایران یکی از تأمین‌کنندگان مهم نفت آمریکا بود.
اگرچه ایران در رده های نخست تأمین‌کنندگان نفت آمریکا قرار نداشت، اما قطع واردات نفت از ایران، تأثیراتی در بازار انرژی آمریکا داشت، چرا که این کشور در آن زمان با بحران انرژی دست‌به‌گریبان بود. توقف واردات نفت از ایران، فشارهای اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی بر دولت و شهروندان آمریکایی وارد کرد. جیمی کارتر از شهروندان آمریکایی خواست در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند، چراکه کاهش عرضه نفت می‌توانست وضعیت را بحرانی‌تر کند.
ایران به‌سرعت به این تصمیم واکنش نشان داد. ابوالحسن بنی‌صدر که در آن زمان سرپرست وزارت امور خارجه و وزیر اقتصاد شورای انقلاب بود، در یک کنفرانس مطبوعاتی در ۲۳ آبان ۱۳۵۸ اعلام کرد که ایران تصمیم دارد دارایی‌های خود را از بانک‌های آمریکایی خارج کند. ایران در آن زمان حدود ۱۲ میلیارد دلار سپرده ارزی در بانک‌های آمریکایی و اروپایی داشت. بنی‌صدر اطمینان داد که اکثر این سپرده‌ها در شعب بانک‌های آمریکایی در اروپا قرار دارند و دولت آمریکا امکان مسدودکردن آن‌ها را ندارد. در واکنش به اعلام ایران مبنی بر خروج دارایی‌ها، جیمی کارتر فرمان اجرایی شماره ۱۲۱۷۰ را صادر کرد.
این فرمان به دولت آمریکا اجازه می‌داد که تمامی دارایی‌های متعلق به دولت ایران، بانک مرکزی ایران و شرکت‌های تابعه را مسدود کند. در ادامه، کارتر دستور داد واردات نفت از ایران متوقف شود. در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۵۸، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که ازاین‌پس دولت آمریکا دیگر از ایران نفت نمی‌خرد. رئیس‌جمهور آمریکا در شرایطی دستور منع واردات نفت از ایران را صادر کرد که مدت‌ها بود آمریکایی‌ها با بحران انرژی سختی دست‌وپنجه نرم می‌کردند. مطابق آماری که سازمان‌های آمریکایی منتشر کرده بودند، دولت ایالات متحده ۷۱.۹ درصد نفت خود را از کشورهای عضو اوپک تأمین می‌کرد که در این میان ایران در رتبه ششم قرار داشت. همین آمار نشان می‌دهد درصد قابل‌توجهی از نفت موردنیاز آمریکا از ایران خریداری می‌شد.
توقف این واردات، اگرچه به معنای گروکشی نفتی در برابر واقعه تسخیر سفارت بود، اما در کشاکش بحران انرژی، فشارهای سختی بر آمریکایی‌ها وارد می‌آورد. به همین خاطر، در همان روز (۲۱ آبان ۱۳۵۸) که کارتر دستور داد خرید نفت از ایران متوقف شود، از شهروندان کشورش خواست بیش از گذشته در مصرف محصولات نفتی صرفه‌جویی کنند. این اقدام یک چالش واقعی در برابر کشورمان به شمار می‌رفت. قطع واردات نفت از ایران، افزون بر این‌که یک چالش جدی برای شهروندان آمریکایی بود، به چالشی جدی برای خودکارتر نیز بدل شد.
در ادامه به‌مرور روایت کتاب ایستگاه خیابان روزولت از این ماجرا میپردازیم:
دو روز پس از فرمان کارتر، یعنی در تاریخ ۲۳ آبان، ابوالحسن بنی‌صدر که هم‌زمان سرپرست وزارت امور خارجه و وزیر اقتصاد شورای انقلاب بود، در یک کنفرانس مطبوعاتی مهم شرکت کرد. بنی‌صدر در ابتدای سخنان خود به شرح روابط ایران و آمریکا پرداخت و در میان اظهاراتش اعلام کرد که ده سال است آمریکا مخالف استفاده از نفت به‌عنوان یک سلاح است، اما امروز خود این کشور از نفت به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌کند. او اعلام کرد دولت ایران تصمیم دارد تمام سپرده‌های ذخیره ارزی خود را از بانک‌های آمریکایی خارج کند. به گفته بنی‌صدر، از این لحاظ که دولت ایالات متحده این حساب‌ها را مسدود کند نگرانی خاصی وجود ندارد، چراکه اغلب این سپرده‌ها در شعب بانک‌های آمریکایی در اروپا قرار دارند. ایران نزدیک به دوازده میلیارد دلار سپرده ارزی در بانک‌های اروپایی و آمریکایی دارد که بیشترین مبلغ آن در بانک‌های آمریکایی و مخصوصاً چیس مانهاتان بانک که متعلق به خانواده راکفلر است، نگهداری می‌شود.
ساعاتی پس از این موضع‌گیری سرپرست وزارت امور خارجه ایران، آمریکا به مقابله با این تصمیم برخاست و فرمان اجرایی ۱۲۱۷۰ را صادر کرد. جیمی کارتر در این فرمان اجرایی مهم نوشت که به تشخیص او، وضعیت ایران یک تهدید نامتعارف و فوق‌العاده علیه امنیت ملی، سیاست خارجی و اقتصاد ایالات متحده را شکل داده و ازاین‌رو، وضعیت اضطرار ملی را اعلام می‌کند. کارتر سپس اعلان کرد که تمام دارایی‌های دولت ایران، بانک مرکزی ایران و سازمان‌های حکومتی تابعه مانند شرکت ملی نفت و هواپیمایی ایران‌ایر مسدود می‌شوند. وزارت خزانه‌داری موظف شد از تمامی اختیاراتی که قانون وضعیت اضطرار ملی در اختیار رئیس‌جمهور قرار داده، استفاده کند و تمام دارایی‌های دولت ایران را بلوکه نماید.
در همان لحظات نخست کنفرانس خبری بنی‌صدر و صدور فرمان اجرایی کارتر، نوسانات شدیدی بر بازار تبادل ارزهای خارجی تأثیر گذاشت. مطابق گزارشی که خزانه‌داری بریتانیا در ۲۳ آبان تهیه کرد، وقایع آن روز «بازار تبادل ارزهای خارجی را آشفته کرد و نوسانات گسترده‌ای در نرخ‌ها وجود داشت.» پس از آنکه خبر بیرون‌کشیدن دارایی‌های ایران منتشر شد، دلار تضعیف شد، اما خبر بلوکه‌شدن اموال ایران، دلار را تقویت کرد.
۲۷۲۱۸
∎