شناسهٔ خبر: 69889732 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: تین نیوز | لینک خبر

تکثیر مشکلات تهران با انتقال پایتخت

صاحب‌خبر -

تهران بیش از دویست و سی سال است که پایتخت ایران است. در ایران به طور معمول هر حکومت تازه، پایتخت را به شهر تازه ای منتقل می کرده است. تهران در تاریخ ایران از این زاویه متفاوت است و پایتختی خود را در سه نظام سیاسی و حکومتی حفظ کرده است، با انتقال پایتخت مشکلات تهران تکثیر می شود.

تکثیر مشکلات تهران با انتقال پایتخت
تین نیوز |

عضو سابق شورای شهر تهران گفت: «تهران بیش از دویست و سی سال است که پایتخت ایران است. در ایران به طور معمول هر حکومت تازه، پایتخت را به شهر تازه ای منتقل می کرده است. تهران در تاریخ ایران از این زاویه متفاوت است و پایتختی خود را در سه نظام سیاسی و حکومتی حفظ کرده است، با انتقال پایتخت مشکلات تهران تکثیر می شود.»

به گزارش تین نیوز به نقل از روزن آنلاین، «انتقال پایتخت» یکی از موضوعاتی بود که مسعود پزشکیان از همان روزهای ابتدایی ریاستش بر دولت مطرح کرد، او معتقد بود مشکلات تهران حل نشدنی است و تاکید کرده که «تهران به عنوان پایتخت کشور با مشکلاتی دست به گریبان است که هیچ راه حلی جز انتقال مرکزیت نداریم؛ کمبود آب، نشست زمین، آلودگی هوا و امثال آن با تداوم سیاست ها و اقداماتی که تا به حال اتخاذ و اجرا شده اند، فقط تشدید شده و راه حل اساسی جابجایی مرکزیت سیاسی و اقتصادی کشور است.»
به نظر نمی رسید رییس جمهور در میان چالش های کشور به سرعت به دنبال اجرایی کردن این طرح باشد اما او  در دیدارهای جداگانه با اعضای مجمع نمایندگان استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان، به آغاز مطالعات طرح انتقال پایتخت اشاره و از محمدرضا عارف به عنوان مسئول طرح انتقال پایتخت نام برده است. او گفته «آقای دکتر عارف مأموریت بررسی این طرح را بر عهده دارند. بی توجهی به این موضوع می تواند کشور را در آینده با بحران های زیست محیطی و مشکلات متعدد دیگر مواجه سازد.»
 درهمین باره با علی اعطا، نماینده مسعود پزشکیان در موضوع دولت و مدیریت پایتخت در گفتگوهای تلویزیونی دوران انتخابات گفت وگو کردیم؛ این پژوهشگر مطالعات شهری از دانشگاه استراسبورگ فرانسه و عضو هیئت رئیسه و سخنگوی شورای پنجم شهر تهران، درخصوص تلاش های دولت جدید برای انتقال پایتخت به خبرآنلاین می گوید: «انتقال پایتخت اصلاً مسأله ساده ای نیست. نه تنها تهران را با مجموعه ای از مشکلات لاینحل رها می کند، بلکه حتما مشکلات تازه ای در نقطه جدیدی از کشور خلق می کند.»

متن کامل گفت وگو در ادامه آمده است.

چرا با وجود آنکه بارها پژوهش ها و مطالعات علمی نشان داده انتقال پایتخت پرهزینه و دشوار است باز هم دولت ها به سراغ آن می روند؟

به نظر می رسد به تدریج برخی از مشکلات کلانشهر تهران جدی تر شده اند و در آستانه بحرانی شدن قرار گرفته اند. و اینکه برخی از تهدیدها و مخاطراتی که متوجه پایتخت هستند، در مقاطع مختلف ابعاد جدیدی پیدا کرده اند. بنابراین می شود گفت دو دسته مساله مطرح است؛ یکی آن دسته مسایلی که مربوط به کلانشهر تهران و تداوم حیات آن است، اینکه چگونه ادامه پایتختی تهران، تداوم حیات تهران به عنوان یک کلانشهر را با مشکل مواجه می کند. و دیگری، مخاطرات و تهدیدهایی که متوجه پایتخت ایران است. ترکیب این دو جنبه، هربار مساله انتقال پایتخت را مطرح کرده است.
 به نظر می رسد دولت جدید بیش از دولت های گذشته به جابه جایی پایتخت علاقمند است...
 موضوع انتقال پایتخت تقریبا در همه دولت های بعد از جنگ، هر بار به شکلی مطرح شده است؛ اما در دولت آقای پزشکیان نوع مواجهه و طرح موضوع، به نظرم به طرز پرسش برانگیزی شتابزده به نظر می رسد. وقتی آقای دکتر پزشکیان این موضوع را مطرح کردند و کسانی از جمله خود من، موضوع را از جنبه کارشناسی نقد کردیم و واکنش نشان دادیم، برخی می گفتند این موضوع اصلا جدی نیست. صرفا عباراتی مطرح شد و تمام. حتی به گمانم وزیر راه و شهرسازی، خانم مهندس صادق هم تکمله ای بر کلام رییس جمهور زدند که توضیح داده شود موضوع انتقال پایتخت مطرح نیست. اما خب، شواهد نشان می داد اینطور نیست و من در اوایل مهرماه در توئیتر نوشتم که من باور ندارم سخن رییس جمهور درباره انتقال پایتخت از روی اتفاق بوده باشد. 
 چرا تصور می کنید موضوع شتابزده است؟

خب ببینید آقای پزشکیان دایما گفته اند در کشور مطالعات کافی انجام شده و طرح و برنامه وجود دارد. می دانید که در موضوع انتقال پایتخت هم به کرات، مطالعات تفصیلی توسط گروه های علمی و مشاوران مختلف انجام شده است؛ اما حالا حکمی به دکتر عارف به عنوان معاون اول داده شده است تا مطالعات انتقال پایتخت انجام شود! خب. دلیل چیست؟ نکته دوم اینکه؛ مطالعات نشان می دهد برای مسایل تهران طیفی از راه حل ها مطرح است که آخرین آن، انتقال پایتخت است. یعنی شما ممکن است راه حل های ممکن را بر اساس هزینه و فایده، یا اساسا بر اساس تحقق پذیری، در قابل یک طیف ببینید، که آخرین آن و البته دشوارترین آن، انتقال پایتخت است. اما می بینیم که در ماموریتی که به آقای دکتر عارف سپرده شده است، مشخصا موضوع انتقال پایتخت مطرح شده است.
 
پزشکیان درباره آینده پایتخت هشدار داده، با وجود تصمیم گیری های کنونی چقدر این هشدار غیرقابل سکونت شدن تهران نزدیک است و به روزی می رسیم برای کم آبی، فرونشست و آلودگی های زیستی مجبور به تخلیه تهران شویم؟
 
انتقال پایتخت اصلاً مسأله ساده ای نیست. نه تنها تهران را با مجموعه ای از مشکلات لاینحل رها می کند، بلکه حتما مشکلات تازه ای در نقطه جدیدی از کشور خلق می کند که با مجموعه مختصات سیاسی و سرزمینی، احتمالاً لاینحل خواهد ماند. ما مجموعه ای از فرهنگ و شیوه های بوروکراتیک را با تمامی مختصات آن از نقطه ای به نقطه دیگری می بریم و منتقل می کنیم و آن را بازتولید می کنیم. به عبارتی مسایل را تکثیر می کنیم. ضمن اینکه باید توجه کنیم تهران تنها پایتختی در جهان نبوده و نیست که مشکلات ریشه ای و عمیق مواجه بوده است؛ باید دید دولت، کدام مسأله ی تهران را به عنوان اولویت تشخیص داده است، که راه حل آن را در انتقال پایتخت دیده است. اگر مساله فرونشست است، که حتما هست؛ یا اگر مسأله تأمین آب است، که حتما هست؛ یا اگر مساله آلودگی هواست که باز هم حتما هست؛ روشن است که راهش انتقال پایتخت نیست. تهران که برقرار می ماند ضمن اینکه تجربه جهانی نشان داده که در موارد انتقال پایتخت، پایتخت پیشین، کاهش جمعیت چندانی پیدا نمی کند. صرفاً آهنگ رشد تغییر اندکی می کند. اگر مسأله، ایمنی و زلزله است؛ شهر تهران و مردمان و ساختمان ها و تأسیساتش که برجا خواهند ماند.

انتقال پایتخت به عنوان انتقال مرکز سیاسی و اداری چطور؟

روشن است که انتقال پایتخت معنایش انتقال مرکز اداری و سیاسی است. تهران بیش از دویست و سی سال است که پایتخت ایران است. در آغاز سلسله قاجاریه این شهر به پایتختی برگزیده شد و پس از سقوط این سلسله پادشاهی، در دوران حکومت پادشاهی پهلوی این شهر همچنان جایگاه پایتختی خود را حفظ کرد و با سقوط سلسله پادشاهی پهلوی و در نظام جمهوری اسلامی نیز، همچنان پایتخت ایران ماند. در ایران به طور معمول هر حکومت تازه، پایتخت را به شهر تازه ای منتقل می کرده است. در تاریخ ایران بیش از ۳۰ نقطه جغرافیایی مختلف به پایتختی انتخاب شده اند. اما تهران در تاریخ ایران از این زاویه متفاوت است و پایتختی خود را در سه نظام سیاسی و حکومتی حفظ کرده است و بنابرین مجموعه ای از زیرساخت ها در حوزه های مختلف طی این بیش از ۲۳۰ سال اخیر در تهران شکل گرفته است.

نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که موفقیت یا عدم موفقیت پروژه انتقال پایتخت، به مفهوم انتقال مرکز سیاسی و اداری، تا حد زیادی وابسته به اندازه دولت است. البته اندازه دولت در کنار ساختار تمرکزگرا یا غیرمتمرکز باید مورد تحلیل قرار بگیرد. به هر جهت، ذیل فاکتور اندازه دولت، موضوعاتی مثل تعداد دستگاه های اجرایی، گسترش ساختار و تشکیلات یا کارمندان دولت؛ موضوعاتی است که بالاخره نمی توان بی توجه به آن، مسأله انتقال مرکز اداری و سیاسی را مطرح کرد. در سال ۹۷ مرکز پژوهش های مجلس گزارش مختصر و قابل تاملی منتشر کرد که به بررسی طرح انتقال وزارتخانه های دولت از تهران به استان های مستعد و دارای شرایط در یک دوره پنج ساله می پردازد. هدف این طرح، «پایان دادن به ترافیک و آلودگی هوا» و «رونق رشد و شکوفایی استان های دیگر» مطرح شده بود. این گزارش، کوتاه اما دقیق است و در نتیجه گیری می گوید: هرچند ممکن است بررسی دقیق و علمی، فواید جابه جایی دستگاهی خاص به یک استان را بالاتر از هزینه های آن نشان دهد، اما طرح فوق بر اساس نکاتی – که در گزارش تفصیل آن امده است - مخصوصاً در شرایط بودجه ای و چالش های حال حاضر قابلیت اجرایی سازی ندارد.
 پیش بینی شما از تلاش های این دولت برای انتقال پایتخت چیست؟
من به جای پیش بینی، ترجیح می دهم یک پیشنهاد مطرح کنم. شاید مناسب تر باشد، این ماموریت در سطح معاون اول به جای تمرکز بر طرح تحقق ناپذیر انتقال پایتخت، بر حل مسایل تهران متمرکز شود. چرا که مسایل تهران به عنوان یک کلانشهر که پایتخت کشور است، در مجموعه ای از تداخل ها و تعارضات نهادی، سیاستی و مدیریتی در سطح مختلف لاینحل مانده است و خوب است در سطح معاون اول، پیگیری این مسایل در دستور کار قرار گیرد.

 

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید