گروه سیاسی: برگزاری انتخابات تناسبی به قدرتمند کردن احزاب منجر خواهد شد؛ احزابی که در حال حاضر نه جایگاه درستی دارند و نه پاسخگوی حمایت‌های خود از کاندیداهای انتخابات مختلف هستند؛ این نظر وجود دارد که با انتخابات تناسبی احزاب می‌توانند به جایگاه اصلی خود نزدیک شوند. حزب‌های مختلف در شرایط واقعی علاوه بر پاسخگویی در برابر عملکرد خود، به رصد دیگر احزاب بپردازند و این رصدها از تخلفات و فسادها نیز پیشگیری خواهد کرد.
حالا مجلس به دنبال برگزاری انتخابات تناسبی در شورای شهر تهران است تا با مشخص شدن ایرادات این نوع انتخابات به تمام کشور تعمیم یابد. افشین حبیب‌زاده، عضو سابق شورای شهر تهران و عضو شورای مرکزی حزب اسلامی کار این نوع انتخابات را در گفت‌وگو با هم‌میهن بررسی کرد که در زیر آمده است.
تناسبی شدن انتخابات شوراهای شهر و روستا و همچنین مجلس می‌تواند به قدرتمند شدن احزاب منجر شود؟
چند وقت پیش مرکز پژوهش‌های مجلس سوالاتی را در این رابطه مطرح کردند و در آنجا بر حزبی شدن انتخابات شوراها تاکید کردم. یکدست شدن شوراها را خیلی تامین‌کننده منافع مردم نمی‌دانم و معتقدم اگر بتوانیم سیستمی را پیش بگیریم که بر مبنای آن به شورای یکدست نرسیم و به نوعی نقد آرا و نظرات در میان اعضای شورا وجود داشته باشد، نتایج بهتری در شهر کسب می‌شود.
به نظر من بهترین روش رسیدن به شورایی با تضارب آرا برای ما که هنوز انتخابات حزبی را شروع نکرده‌ایم، این است که این کار را از شوراها شروع کنیم. من فکر می‌کنم با توجه به شرایط کنونی کشور و تعدد احزاب اگر مکانیزمی طراحی شود که مردم در انتخابات شوراها به احزاب یا جبهه‌های مختلف رای دهند و به عبارتی با رای به این تشکل‌ها و جبهه‌های سیاسی، با توجه به میزان آرایی که کسب شده، کاندیداهای آنها در شوراها حضور پیدا کند، منافع متعددی به وجود خواهد آمد و با تضارب آرا هم در شوراها مواجه خواهیم بود.
از همه اینها مهم‌تر این است که احزاب رفتار خود را در مدیریت شهری و مصوبات آن بر عهده می‌گیرند. اگر اعضای شورای شهر با مصوبات و تصمیمات خود در نهایت منافع مردم و شهرها را تامین نکنند، در دوره بعد با آرای کمتری مواجه می‌شوند. به نظر من اجرای این ترکیب شدنی است و در کشورهای دیگر هم اجرا شده و جواب داده است.
در کشورهای دیگر، احزاب، عملکرد افرادی که از حزب رقیب مسئولیت دارند را رصد می‌کنند و این باعث کاهش تخلف و فساد می‌شود. حامیان تناسبی شدن آرا مدعی هستند با چنین نوع انتخاباتی شاهد قدرت گرفتن احزاب و رویه مذکور میشویم. نظر شما در این زمینه چیست؟
به نظر من تا حدودی می‌شود این کار را کرد اما نه به صورت دقیق و کامل. چراکه رصد کردن رفتار حزب رقیب در یک مجموعه‌ای که چند حزب مسئولیت اداره شهر را در شوراها به عهده دارند، یکی از موضوعات رقابت است. بخش دیگر آن اساساً مقررات، شفافیت و قوانین مبارزه با فساد است. اما اگر از جنبه رقابت به موضوع رصد رفتار رقیب نگاه کنیم پاسخ مثبت است چراکه احزاب می‌خواهند وجهه‌ی بهتری در میان مردم داشته باشند. اساساً به سیستم حکمرانی یا حکمروایی در آن مجموعه بستگی دارد.
انتخابات تناسبی می‌تواند باعث حذف احزاب یک‌شبه از گردونه سیاست شود که تنها در انتخابات فعالیت می‌کنند و به دنبال سهم‌خواهی هستند و به یکی از معضلات سیاسی کشور تبدیل شده‌اند؟
اگر بخواهم به این سوال نه از جنبه کلی بلکه با شرایط موجود در کشور پاسخ دهم، باید بگویم که تعدد احزاب کشور ما یک مسئله است. لذا به نظر می‌رسد در مقام عمل این جبهه‌های سیاسی هستند که پس از کسب آرای اکثریت، باید افراد را معرفی کنند. به همین دلیل رقابت در مرحله دوم داخل جبهه سیاسی صورت می‌گیرد. در کشور ما دیگر نمی‌توانند یک‌شبه آرای مردم را کسب کنند.
حزب یک‌شبه در یک رقابت درون‌جبهه‌ای با کسب اعتماد مجموعه جبهه می‌تواند کاندیدای خود را معرفی کند. این به نظر کار بسیار سختی است؛ وقتی رقابت را در مرحله دوم به جبهه‌های سیاسی واگذار می‌کنیم. می‌توان گفت احزابی که به این صورت رشد پیدا می‌کنند، از اقبال خوبی برخوردار نمی‌شوند.
به نظر شما انتخابات تناسبی تنها در کلانشهرها و شهرهای بزرگ قابل اجراست یا در تمام نقاط کشور؟
به نظر من بعید است که بتوان این نوع انتخابات را در سطح روستاها یا در شهرهای کوچک برگزار کرد. بهترین شیوه در مقام عمل برای اجرای انتخابات این است که ابتدا در کلانشهرها و شهرهای بزرگ این مسئولیت را بر عهده احزاب و گروه‌ها قرار داد. چراکه مسئولیت اصلی برگزاری آن بعد از وزارت کشور بر عهده احزاب قرار می‌گیرد و آنها باید این توانایی را داشته باشند که در مرحله بعدی بتوانند به این موضوع – برگزیدن افراد و برگزاری انتخابات تناسبی – جامه‌عمل بپوشانند. به همین جهت در مرحله شروع کار این نوع برگزاری انتخابات در شهرهای کوچک و روستاها جواب نمی‌دهد و باید از کلانشهرها و شهرهای بزرگ شروع شود.
همیشه در شهرهای کوچک و روستاها شاهد آرای قومی و قبیله‌ای هستیم. آیا این موضوع مانع برگزاری انتخابات تناسبی است؟
دقیقاً یک جنبه این آرا است و اگر از رویکرد دیگری نگاه کنیم رویکردهای سیاسی در روستاها و شهرهای کوچک در اولویت نیست. این هم درست است که بیشتر شاهد رویکردهای سیاسی در شهرهای بزرگ و کلانشهرها هستیم. البته به این صورت نمی‌ماند و فکر می‌کنم که اگر این موضوع از شهرهای بزرگ شروع شود، در نوبت‌های بعدی می‌توان آن را به شهرهای کوچکتر تعمیم داد. با این وجود تعمیم آن به روستاها کار بسیار سختی است. اساساً در سطوحی می‌توانیم این ایده را پیگیری کنیم که مسائل سیاسی جزء اولویت‌های اصلی باشد.
به نظر شما تناسبی شدن انتخابات در شوراهای شهر و حتی مجلس می‌تواند سیاست‌زدگی مسائل دیگری، مانند مسائل اقتصادی و اجتماعی را کاهش دهد؟
بعید می‌دانم. این بستگی به جوامع مختلف دارد. بررسی اولویت‌های مردم در آستانه انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری آمریکا، حاکی از آن بود که مسائل سیاسی کمتر مدنظر مردم است و به نظر می‌رسد در حوزه سیاسی وفاقی در آن جوامع وجود دارد. مثلاً موضوعی مانند سیاست خارجی در اولویت چهارم یا پنجم آمریکایی‌ها قرار دارد.
اما در ایران به نظر من مسئله سیاست خارجی شاید اولویت اول کشور باشد. در کشورمان به این جهت از منظر سیاسی با دیدگاه‌های متفاوتی روبه‌رو هستیم و هنوز نتوانسته‌ایم به انسجام خاصی برسیم. تا زمانی که با این شرایط روبه‌رو هستیم، شاهد حذف موضوعات سیاسی در انتخابات نیستیم و همچنان مسائل سیاسی در اولویت اول کشور قرار دارد. به عنوان مثال اکثریت قریب به اتفاق اقتصاددانان کشور معتقدند ریشه مشکلات اقتصادی، سیاسی است و در چنین شرایطی مسئله سیاسی حذف‌شدنی نیست.
و حرف آخر؟
انتخابات حزبی یکی از خواسته‌های احزاب سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا بوده و امیدوارم که مجلس بتواند هر چه سریع‌تر به این خواسته گروه‌های سیاسی جامه عمل بپوشاند.
∎
حالا مجلس به دنبال برگزاری انتخابات تناسبی در شورای شهر تهران است تا با مشخص شدن ایرادات این نوع انتخابات به تمام کشور تعمیم یابد. افشین حبیب‌زاده، عضو سابق شورای شهر تهران و عضو شورای مرکزی حزب اسلامی کار این نوع انتخابات را در گفت‌وگو با هم‌میهن بررسی کرد که در زیر آمده است.
تناسبی شدن انتخابات شوراهای شهر و روستا و همچنین مجلس می‌تواند به قدرتمند شدن احزاب منجر شود؟
چند وقت پیش مرکز پژوهش‌های مجلس سوالاتی را در این رابطه مطرح کردند و در آنجا بر حزبی شدن انتخابات شوراها تاکید کردم. یکدست شدن شوراها را خیلی تامین‌کننده منافع مردم نمی‌دانم و معتقدم اگر بتوانیم سیستمی را پیش بگیریم که بر مبنای آن به شورای یکدست نرسیم و به نوعی نقد آرا و نظرات در میان اعضای شورا وجود داشته باشد، نتایج بهتری در شهر کسب می‌شود.
به نظر من بهترین روش رسیدن به شورایی با تضارب آرا برای ما که هنوز انتخابات حزبی را شروع نکرده‌ایم، این است که این کار را از شوراها شروع کنیم. من فکر می‌کنم با توجه به شرایط کنونی کشور و تعدد احزاب اگر مکانیزمی طراحی شود که مردم در انتخابات شوراها به احزاب یا جبهه‌های مختلف رای دهند و به عبارتی با رای به این تشکل‌ها و جبهه‌های سیاسی، با توجه به میزان آرایی که کسب شده، کاندیداهای آنها در شوراها حضور پیدا کند، منافع متعددی به وجود خواهد آمد و با تضارب آرا هم در شوراها مواجه خواهیم بود.
از همه اینها مهم‌تر این است که احزاب رفتار خود را در مدیریت شهری و مصوبات آن بر عهده می‌گیرند. اگر اعضای شورای شهر با مصوبات و تصمیمات خود در نهایت منافع مردم و شهرها را تامین نکنند، در دوره بعد با آرای کمتری مواجه می‌شوند. به نظر من اجرای این ترکیب شدنی است و در کشورهای دیگر هم اجرا شده و جواب داده است.
در کشورهای دیگر، احزاب، عملکرد افرادی که از حزب رقیب مسئولیت دارند را رصد می‌کنند و این باعث کاهش تخلف و فساد می‌شود. حامیان تناسبی شدن آرا مدعی هستند با چنین نوع انتخاباتی شاهد قدرت گرفتن احزاب و رویه مذکور میشویم. نظر شما در این زمینه چیست؟
به نظر من تا حدودی می‌شود این کار را کرد اما نه به صورت دقیق و کامل. چراکه رصد کردن رفتار حزب رقیب در یک مجموعه‌ای که چند حزب مسئولیت اداره شهر را در شوراها به عهده دارند، یکی از موضوعات رقابت است. بخش دیگر آن اساساً مقررات، شفافیت و قوانین مبارزه با فساد است. اما اگر از جنبه رقابت به موضوع رصد رفتار رقیب نگاه کنیم پاسخ مثبت است چراکه احزاب می‌خواهند وجهه‌ی بهتری در میان مردم داشته باشند. اساساً به سیستم حکمرانی یا حکمروایی در آن مجموعه بستگی دارد.
انتخابات تناسبی می‌تواند باعث حذف احزاب یک‌شبه از گردونه سیاست شود که تنها در انتخابات فعالیت می‌کنند و به دنبال سهم‌خواهی هستند و به یکی از معضلات سیاسی کشور تبدیل شده‌اند؟
اگر بخواهم به این سوال نه از جنبه کلی بلکه با شرایط موجود در کشور پاسخ دهم، باید بگویم که تعدد احزاب کشور ما یک مسئله است. لذا به نظر می‌رسد در مقام عمل این جبهه‌های سیاسی هستند که پس از کسب آرای اکثریت، باید افراد را معرفی کنند. به همین دلیل رقابت در مرحله دوم داخل جبهه سیاسی صورت می‌گیرد. در کشور ما دیگر نمی‌توانند یک‌شبه آرای مردم را کسب کنند.
حزب یک‌شبه در یک رقابت درون‌جبهه‌ای با کسب اعتماد مجموعه جبهه می‌تواند کاندیدای خود را معرفی کند. این به نظر کار بسیار سختی است؛ وقتی رقابت را در مرحله دوم به جبهه‌های سیاسی واگذار می‌کنیم. می‌توان گفت احزابی که به این صورت رشد پیدا می‌کنند، از اقبال خوبی برخوردار نمی‌شوند.
به نظر شما انتخابات تناسبی تنها در کلانشهرها و شهرهای بزرگ قابل اجراست یا در تمام نقاط کشور؟
به نظر من بعید است که بتوان این نوع انتخابات را در سطح روستاها یا در شهرهای کوچک برگزار کرد. بهترین شیوه در مقام عمل برای اجرای انتخابات این است که ابتدا در کلانشهرها و شهرهای بزرگ این مسئولیت را بر عهده احزاب و گروه‌ها قرار داد. چراکه مسئولیت اصلی برگزاری آن بعد از وزارت کشور بر عهده احزاب قرار می‌گیرد و آنها باید این توانایی را داشته باشند که در مرحله بعدی بتوانند به این موضوع – برگزیدن افراد و برگزاری انتخابات تناسبی – جامه‌عمل بپوشانند. به همین جهت در مرحله شروع کار این نوع برگزاری انتخابات در شهرهای کوچک و روستاها جواب نمی‌دهد و باید از کلانشهرها و شهرهای بزرگ شروع شود.
همیشه در شهرهای کوچک و روستاها شاهد آرای قومی و قبیله‌ای هستیم. آیا این موضوع مانع برگزاری انتخابات تناسبی است؟
دقیقاً یک جنبه این آرا است و اگر از رویکرد دیگری نگاه کنیم رویکردهای سیاسی در روستاها و شهرهای کوچک در اولویت نیست. این هم درست است که بیشتر شاهد رویکردهای سیاسی در شهرهای بزرگ و کلانشهرها هستیم. البته به این صورت نمی‌ماند و فکر می‌کنم که اگر این موضوع از شهرهای بزرگ شروع شود، در نوبت‌های بعدی می‌توان آن را به شهرهای کوچکتر تعمیم داد. با این وجود تعمیم آن به روستاها کار بسیار سختی است. اساساً در سطوحی می‌توانیم این ایده را پیگیری کنیم که مسائل سیاسی جزء اولویت‌های اصلی باشد.
به نظر شما تناسبی شدن انتخابات در شوراهای شهر و حتی مجلس می‌تواند سیاست‌زدگی مسائل دیگری، مانند مسائل اقتصادی و اجتماعی را کاهش دهد؟
بعید می‌دانم. این بستگی به جوامع مختلف دارد. بررسی اولویت‌های مردم در آستانه انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری آمریکا، حاکی از آن بود که مسائل سیاسی کمتر مدنظر مردم است و به نظر می‌رسد در حوزه سیاسی وفاقی در آن جوامع وجود دارد. مثلاً موضوعی مانند سیاست خارجی در اولویت چهارم یا پنجم آمریکایی‌ها قرار دارد.
اما در ایران به نظر من مسئله سیاست خارجی شاید اولویت اول کشور باشد. در کشورمان به این جهت از منظر سیاسی با دیدگاه‌های متفاوتی روبه‌رو هستیم و هنوز نتوانسته‌ایم به انسجام خاصی برسیم. تا زمانی که با این شرایط روبه‌رو هستیم، شاهد حذف موضوعات سیاسی در انتخابات نیستیم و همچنان مسائل سیاسی در اولویت اول کشور قرار دارد. به عنوان مثال اکثریت قریب به اتفاق اقتصاددانان کشور معتقدند ریشه مشکلات اقتصادی، سیاسی است و در چنین شرایطی مسئله سیاسی حذف‌شدنی نیست.
و حرف آخر؟
انتخابات حزبی یکی از خواسته‌های احزاب سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا بوده و امیدوارم که مجلس بتواند هر چه سریع‌تر به این خواسته گروه‌های سیاسی جامه عمل بپوشاند.