حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اخیر خود با جمعی از مدیران، اساتید و طلاب جامعة‌الزهرا(س) بار دیگر بر اهمیت تحول در حوزه‌های علمیه به‌ویژه برای خواهران، تأکید کردند و نقش زنان را در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی به‌طور ویژه برجسته دانستند.
در همین راستا، گفت‌وگویی با خانم منورسادات شایسته‌خو، مدیر مدرسه علمیه مکتب نرجس(س) و از شخصیت‌های برجسته حوزوی داشتیم تا از نگاه ایشان، عمق و ابعاد این فرمایشات را مورد بررسی قرار دهیم.
خانم شایسته‌خو در این گفت‌وگو با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب گفتند زنان حوزوی امروز باید از کنشگری به نقش‌آفرینی کلیدی در ساخت تمدن اسلامی عبور کنند.
منورسادات شایسته‌خو
از تحول علمی تا سرنوشت‌سازی در گام دوم انقلاب
در گذشته، در دوره‌های مختلف تاریخی، نقش زنان در جامعه و به‌ویژه در حوزه‌های علمی و دینی به‌شکل‌های مختلفی تعریف و محدود شده بود. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به‌ویژه در سال ۱۳۶۳ و با تأسیس جامعة‌الزهرا(س) به فرمان بنیان‌گذار انقلاب(ره) به‌عنوان یک نهاد علمی مختص زنان، زمینه برای شکل‌گیری دگرگونی‌های مهمی در این عرصه فراهم شد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اخیر خود با برخی از اعضای این مجموعه حوزوی، از جامعة الزهرا(س) به‌عنوان یک پدیده بی‌نظیر یاد کردند که در کنار تربیت علمی، ظرفیت تبدیل شدن به محور تحول و تجدید حیات دینی و اجتماعی زنان در ایران را دارد. ایشان در این فرمایشات به نقش اساسی بانوان در تحولات اجتماعی و حکومتی اشاره و تأکید کردند زنان حوزوی باید علاوه بر علم‌آموزی، در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و حکمرانی نقش‌آفرین باشند. با توجه به فرمایشات چند سال پیش ایشان درباره ضرورت تحول و حضور فعال زنان در مسائل کلان جامعه، می‌توان گفت این رویکرد در حقیقت همان ولایت اجتماعی است که رهبر معظم انقلاب از آن سخن گفته‌اند؛ یعنی حضور مؤثر و مسئولانه زنان در سرنوشت اجتماعی و پیشبرد اهداف تمدن اسلامی.
اما چرا در کلام ایشان، در کنار تأکید بر علم‌آموزی و تحول در حوزه‌ها، سخن از ولایت اجتماعی زنان به میان می‌آید؟ این دقیقاً همان نقطه‌ای است که خانم شایسته‌خو به‌عنوان یکی از زنان حوزوی فعال، به‌طور ویژه بر آن تأکید دارد. از نگاه ایشان، این مرحله از تحول اجتماعی برای زنان، یک نقطه عطف است؛ جایی که زنان از صرف «کنشگری» به‌عنوان افراد تأثیرگذار در عرصه‌های اجتماعی، به‌سوی نقشی عمیق‌تر و تعیین‌کننده‌تر به‌عنوان «ولایت اجتماعی» حرکت می‌کنند.
ولایت اجتماعی زنان حوزوی
خانم شایسته‌خو توضیح می‌دهد: حضرت آقا در چند روز گذشته درخصوص بانوان، به‌ویژه بانوان حوزوی، به تحول علمی و اجتماعی تأکید کردند. این تحول نه تنها در عرصه‌های علمی، بلکه در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی باید به‌وضوح بروز پیدا کند. ولایت اجتماعی به معنای آن است زنان حوزوی در سرنوشت اجتماعی و حکمرانی کشور نقش‌آفرین باشند. همان‌طور که قرآن در آیات مختلف، نظیر آیه ۱۱ سوره تحریم، به‌عنوان مثال زنان اصلاح‌گر را در مقابل زنان فاسد قرار داده است، امروز زنان حوزوی نیز باید در این جایگاه قرار بگیرند؛ در مقام اصلاح جامعه و ایجاد تغییرات اساسی در الگوهای حکمرانی و تربیت. با این بیانات، بانوی تراز در حوزه تعریف پیدا کرد و این بانو فردی است که زیر پرچم دین حرکت و فعالیت می‌کند.
در این میان، آیه ۱۱ سوره تحریم که از زنان مؤمن و اصلاح‌گر به‌عنوان نمونه‌های والا یاد می‌کند، خود به‌عنوان یک شاخص کلیدی در تبیین نقشی که قرآن برای زنان در تاریخ انسانیت و جامعه اسلامی قائل است، عمل می‌کند. این آیه از زن فرعون و آسیه همسر او سخن می‌گوید که در دربار طاغوتی زندگی می‌کردند اما توانستند به‌عنوان زنان اصلاح‌گر و الهام‌بخش، دگرگونی‌های عظیمی را در زمینه تربیت و ایمان ایجاد کنند. این مفهوم، بازتابی از فلسفه‌ای است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در فرمایشات خود در مورد نقش زنان حوزوی می‌بینند.
این «ولایت اجتماعی» چه معنایی دارد؟
ولایت اجتماعی، به‌طور خاص به این معناست که زنان حوزوی، به‌ویژه در شرایط امروز، به‌عنوان دانش‌آموختگان دینی تنها در مرزهای علمی محدود نشوند. آنان باید از بطن اجتماع برآمده و در فرایندهای پیچیده‌تری چون حکمرانی، اقتصاد و حتی سیاست حضور فعال داشته باشند. ایشان این نقش‌آفرینی را نه فقط در مسائل دینی، بلکه در زمینه‌های کلان اجتماعی همچون مسائل اقتصادی، اخلاقی و حتی تحولات جهانی می‌بینند. این به معنای خروج از نظریه‌های محدود به مسائل فردی و اجتماعی کوچک و ورود به یک جهان‌بینی است که زنان را در جایگاهی کلیدی در بازسازی و هدایت جامعه قرار می‌دهد.
خانم شایسته‌خو این نکته را با دقت بیان کرده و می‌گوید: امروز دیگر وقت آن رسیده زنان حوزوی در عرصه‌های کلیدی اجتماعی و سیاسی حضور پیدا کرده و از خودآگاهی‌های دینی‌شان در اصلاحات اجتماعی استفاده کنند. این حضور نمی‌تواند تنها در میدان‌های علمی و آموزشی خلاصه شود، بلکه نیاز است زنان با بهره‌گیری از معارف اهل‌بیت(ع) و قرآن کریم، در عرصه‌های حکمرانی و تحول اجتماعی نیز نقش ایفا کنند.
فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای جامعة الزهرا(س) نشان از یک تحول اساسی در نقش زنان حوزوی دارد؛ تحولی که آن‌ها را از یک سطح علمی به‌سمت یک مسئولیت اجتماعی و سیاسی سوق می‌دهد. رهبر معظم انقلاب با تأکید بر ولایت اجتماعی، از زنان خواسته‌اند در کنار تحصیل علم، در مسیر تربیت و هدایت جامعه اسلامی نیز وارد عمل شوند. این تحول، به‌ویژه برای زنان حوزوی که آگاهی دینی و فکری دارند، فرصتی است تا نه تنها به پیشرفت دینی و علمی خود ادامه دهند، بلکه در صحنه‌های اجتماعی و حکمرانی نیز اثرگذار و راه‌گشا باشند.
در این مسیر، همچنان که خانم شایسته‌خو اشاره می‌کنند، زنان حوزوی باید از «کنشگری» فراتر روند و در راستای تحقق «ولایت اجتماعی» نقشی بنیادین و راهبردی در بازسازی جامعه اسلامی ایفا کنند.