[ شهروند]این روزها رویدادی تحت عنوان هشتمین جشنواره تلویزیونی مستند از شماری از بهترین و تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های این چند وقت اخیر میزبانی می‌کند. یکی از بهترین فیلم‌هایی که این روزها در این رویداد به نمایش درآمده- و تکرار آن نیز امروز از شبکه مستند روی آنتن خواهد رفت- مستندی است به نام «آن‌ها وجود دارند» که تلاش کرده مسئله فلسطین را از زوایای مختلف به خصوص از طریق نمایش ماجرای گم‌شدن اسناد و مدارک تاریخی فلسطینی‌ها و در ادامه نیز بایکوت شماری از سینماگران به خاطر طرفداری از فلسطین به ارزیابی و بررسی نشیند. مستند «آن‌ها وجود دارند» با تهیه‌کنندگی و کارگردانی حسین الهام- همان‌طور که خود این فیلمساز در گفتگوهای متعددش با خبرگزاری‌هایی چون مهر و روزنامه‌های مختلف گفته- «درباره اتفاقی است که پس از اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی رخ داده و چنان تاثیری روی این ملت گذاشته که خیلی‌ها از آن به نوعی به عنوان یک تراژدی مضاعف برای مردم فلسطین نام می‌برند. در واقع اگر روز نکبت و آوارگی مردم فلسطین را بتوان تراژدی اول این ملت قلمداد کرد، گم‌شدن بخش قابل توجهی از اسناد تاریخی این مردم که به نوعی اثباتی بر تاریخ غنی این سرزمین و بیانگر تاریخچه آوارگی و زندگی آن‌ها در اردوگاه‌ها بوده، دومین رخداد تراژدیک تاریخ معاصر فلسطین است». اتفاقی تلخ که شنیده‌های تاریخی درباره سوزاندن بخش مهمی از کتاب‌های ارزشمند بعد از حمله اسکندر مقدونی به ایران را تداعی می‌کند- و این مستند تلاش کرده به این اتفاق بپردازد». آن‌چه در پی می‌آید؛ نکاتی است از زبان حسین الهام که تماشای مستند «آن‌ها وجود دارند» را تجربه‌ای معنی‌دارتر و جذاب‌تر خواهد کرد...
درباره اصل ماجرا- که موضوع مستند «آن‌ها وجود دارند» قرار گرفته- صحبت می‌کنید؟
ماجرا به این شکل است که یک سری اسناد تاریخی به صورت عکس و ویدئو در مقر سازمان آزادی‌بخش فلسطین در لبنان آرشیو بوده؛ که در حمله سال ۱۹۸۲ اسرائیل به لبنان که سازمان «ساف» و موسسه سینمای فلسطین مجبور به جابجا کردن مقرشان می‌شوند، بخش بسیار زیادی از این ارشیو که راوی رنج‌های این مردم در دهه‌های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ میلادیِ بود، مفقود می‌شود و حتی پس از عقب‌نشینی اسرائیل از بیروت نیز هیچ ردی از آن پیدا نمی‌شود- که همین هم نشانه‌ایی از این احتمال است که شاید این گنجینه در اختیار ارتش اسرائیل باشد! به هر حال با توجه به پژوهش‌هایی نیز که در این زمینه داشتیم، بعید نیست که این اتفاق توسط اسرائیلی‌ها رخ داده باشد- که تاکنون هم تمام تلاش خود را برای از بین بردن تاریخ و هویت مردم فلسطین و نابودی هر سندی که بیانگر مظلومیت مردم فلسطین و حافظه و هویت تاریخی چند نسل از این ملت باشد، به کار برده اند.
درباره هدف‌تان از ساخت «آن‌ها وجود دارند» صحبت می‌کنید؟
در این مستند تلاش شده جریان تحریف‌گر صهیونیسم بی‌اعتبار شده و این موضوع نشان داده شود که فلسطینی‌ها قبل از اسرائیل در این سرزمین بوده‌اند. این به نوعی ادامه گفته‌های ادوارد سعید نظریه‌پرداز فلسطینی-امریکایی است که عقیده داشت مهم‌ترین مبارزه مردم فلسطین درک حال و قیاس آن با گذشته‌شان است تا با کسانی که دنبال حذف تاریخ این مردم هستند، مقابله کنند. این مستند ناظر بر این ماجراست. گلدا مایر یکی از نخست‌وزیران اسرائیل زمانی گفته بود که «وقتی چیزی به نام فلسطین وجود ندارد، پس فلسطینی هم وجود نخواهد داشت». این مستند می‌خواهد با اثبات این که فلسطینیان قبل از اسرائیل در این سرزمین بوده‌اند، به این تحریف تاریخی بپردازد. در کنار این البته به مسئله مهم دیگری هم پرداخته‌ایم- که شهادت جمعی از جوانان فلسطینی است که برای ثبت تاریخ و بیان آوارگی مردم‌شان در اردوگاه‌ها رفت و آمد می‌کردند و فیلم می‌گرفتند، اما توسط رژیم صهیونیستی شهید شدند- که این هم شبیه کشتار بی‌رحمانه خبرنگاران است که امروز هم در سرزمین‌های اشغالی می‌بینیم.
درباره اسناد و مدارک تاریخی گمشده حرف می‌زنید؟
اسرائیل تلاش دارد از مردم فلسطین هویت‌زدایی کند. در دوران تشکیل دولت یهود و کوچ اجباری مردم فلسطین مؤسسه «سینمای فلسطین» شکل می‌گیرد و این گروه هم در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ مستند‌هایی را درباره زندگی فلسطینی‌های تبعید شده می‌سازد- که بیشتر مستنداتی تصویری از تشکیل گروه‌های مبارزاتی هستند که در عین زندگی در چادر و اردوگاه‌ها به دنبال مبارزه هستند و روح و هویت ملی-میهنی دارند و رؤیای بازگشت به سرزمین مادری در آن‌ها زنده است. نکته جالب هم در این میان این‌که حجم تولیدات فلسطینی‌ها در آن دوران چنان بالا بوده که در کشورهای عربی جشنواره هم برگزار می‌کردند!
روند تحقیق و پژوهش این فیلم چگونه بوده؟
ما سوال اصلی‌مان این بود که آن اسناد کجاست و چه بلایی سرشان آمده است؟ و البته به دنبال پاسخ به این پرسش بودیم که سینمایی که توسط فلسطینی‌های آواره متولد شد و اسناد مستند زیادی جمع‌آوری کرد، کجاست؟ سوال دوم ما هم این بود که علاوه بر این جریان، دیگر جریان‌های سینمایی به ویژه هالیوود چه نسبتی با مسئله فلسطین برقرار کردند؟ برای مثال به نظر می‌رسد که در بستر جایزه اسکار اتفاقات خاصی رخ داده و سینماگرانی که به نوعی از مردم فلسطین حمایت کرده‌اند، در اختتامیه جایزه اسکار هو شده و بعداً هم بایکوت شده‌اند!
فکر می‌کنید این ماجرا بیشتر در چه زمینه‌ای اهمیت دارد؟
اصل موضوع این است که این مستندات گمشده سینمای فلسطین به گفته برخی محققان و پژوهشگران در ارتش اسرائیل دیده شده- که اگر این موضوع فاش شود که این آثار ربوده شده‌اند، آبرویی برای جریان هویت‌زدا از فلسطین نخواهد ماند، چرا که برخلاف تصویری که امروز از مردم فلسطین نشان داده می‌شود، تصویری مظلوم و با فرهنگ از آن‌ها در آن آثار ثبت شده است. اصلا تاریخ فرهنگ و هنر فلسطین هم خود بهترین گواه بر این موضوع است. این که فلسطین ادبیات، شعرا و فرهنگ خودش را داشته، بدیهی است. وگرنه شخصی چون محمود درویش نمی‌تواند در خلأ شکل گرفته باشد و این خود نمونه‌ای است از این که فلسطینیان تاریخ و فرهنگ و ریشه و عقبه‌ای غنی دارند.