این قاری ممتاز قرآن با بیان اینکه ایلاء به معنای قسم‌خوردن است و این سنت قبل از اسلام رواج داشته است تا اینکه تا سال 17 بعثت و چهارم هجرت آیه مورد بحث نازل شد، اضافه کرد: برخی مردان از روی عصبانیت و خشم و ضرر رساندن به زن قسم می‌خوردند که با همسرشان ترک مراوده کنند و این ترک رابطه جنسی مدت زمان معینی هم نداشته است و این کار لطمه‌های روحی و روانی زیادی به زنان وارد می‌کرده است.
این داور مسابقات قرآن بیان کرد: براساس آیه شریفه خداوند به چنین مردانی چهار ماه مهلت داده است که برای این زنان، تعیین تکلیف کنند، یعنی یا با دادن کفاره به همسرش رجوع کند و اگر قصد رجوع ندارد باید او را طلاق دهد؛ در ایلاء حتما باید قسم به خدا عنوان شده باشد؛ این سوگند به نیت بیش از چهار ماه باشد و ضرر رساندن به زن در آن وجود داشته باشد وگرنه بیماری زن و مساعدت به زن جزء شرایط آن نیست.
ایلاء و آسیب به زنان
جلالی‌فر با بیان اینکه قریب به اتفاق مفسران بیان کرده‌اند حکم ایلاء با انجام اصلاحاتی از سوی اسلام، امضا شده است، گفت: به تعبیر دیگر، مفسران حق جنسی را به مرد می‌دهند و چهار ماه به مرد مهلت داده‌اند و در این مدت زن حق اعتراض ندارد و اگر مرد بعد از چهار ماه دوست داشت میتواند یا زن را طلاق دهد یا رجوع کند؛ این مهلت از زمانی است که زن به دادگاه مراجعه و شکایت می‌کند و البته برخی از زمان قسم تا چهار ماه بعد را لحاظ می‌کنند و اگر بعد از این مدت مرد باز هم زن را بلاتکلیف بگذارد دادگاه میتواند مرد را مجبور به تعیین تکلیف کند.
این پژوهشگر و قاری قرآن با بیان اینکه قریب به اتفاق مفسران باز حکم به این مسئله کرده‌اند که اگر مرد، زن خود را طلاق بدهد این زن باید عده طلاق یعنی سه قروء(سه ماه) را هم نگه دارد، اظهار کرد: پذیرش این حکم تبعات حقوقی و یکسری شبهاتی را در بین زنان ایجاد کرده است. سیدسابق از قرآن‌پژوهان اهل سنت گفته است ابن عباس و جابربن زید عنوان کرده‌اند که اگر طلاق صادر شد، خانم ملزوم به رعایت دوره عده نیست، زیرا چهار ماه از هم جدا بوده‌اند و استنادات ایشان هم منطقی است، مثلا گفته‌اند واژه «تربص» که در این آیات وجود دارد در بحث طلاق یا عده وفات همسر «وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا» هم به کار رفته است «وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ ۚ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِنْ كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۚ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَٰلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا ۚ وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ».
وی با اشاره به نسخ تمهیدی حکم ایلاء افزود: نسخ به چند قسمت تقسیم می‌شود؛ اول مشروط یعنی اگر حکمی در دوره پیامبر(ص) به نحوی اجرا می‌شد ولی بنابر تغییر شرایط، موضوع و حکم هم عوض و نسخ می‌شد؛ یک مورد نسخ تدریجی داریم مانند حکم تدریجی حرمت شراب. نوع دیگر نسخ، تمهیدی است که حضرت آیت‌الله معرفت آن را بیان کرده است؛ براساس این نسخ برای صدور یک حکم در طول 23 سال زمینه‌سازی شده است، ولی منسوخ و برچیده شدن آن بعد از وفات پیامبر(ص) رخ داده است مانند برده‌داری؛ برده‌داری آنقدر فراگیر بود که نمی‌شد یک دفعه جمع شود و در طول زمانی نسبتا طولانی به تدریج کمرنگ و حذف شد.
ادله نسخ تمهیدی ایلاء
جلالی‌فر با اشاره به ادله نسخ تمهیدی ایلاء گفت: بحث ایلاء بعد از 17 سال از بعثت، اصلاح شد و خداوند بازه نامحدود آن را به چهار ماه محدود کرد، ولی اینکه امروز هم بپذیریم چون مرد عصبانی می‌شود و حق دارد تا چهار ماه زن را از رابطه جنسی محروم کند منطقی و عادلانه نیست ضمن اینکه این حکم با کرامت زن در تضاد است؛ وقتی ما از منظر عدالت به این حکم بنگریم و به آیاتی در سوره نساء بنگریم، تناقضات و شبهاتی را می‌بینیم.
جلالی‌فر افزود: آیاتی مانند «وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» به این بحث جهت‌دهی کرده است که حق و حقوق زن دقیقا با مرد برابر است یا در وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ بر رفتار معروف با زن تاکید کرده است که این معروف هم عرفی است و فرموده با طرز شایسته‌ای با زن رفتار کنید. در آیه تعدد زوجات 129 نساء هم فرموده است که مرد نباید زن را معلق بگذارد. این مسئله با قاعده نفی حرج هم ناسازگار است. نکته مهم دیگر اینکه یکی از شرایط ایلاء، خشم مرد است، ولی آیا هر نوع خشمی قابل قبول است؟
وی افزود: بنده با استناد به تفسیر و شناخت‌نامه تنزیلی حجت‌الاسلام والمسلمین بهجت‌پور و تفسیر آقای بازرگان سوره بقره، یا سوره 78 یا 90 براساس ترتیب نزول است و بعد نساء به عنوان سوره 92 نازل شده است؛ سوره مجادله که بحث ظهار را دارد، هم سوره 106 قرآن است؛ یعنی اگر طبق سیر نزول بررسی کنیم، اول آیات بقره و بعد نساء نازل شده است و همه ابهامات در بحث ایلاء در سوره نساء آمده است.
این مدرس و محقق قرآنی با بیان اینکه خشم مردم یا به خاطر نشوز زن بوده است که در آیه 34 نساء حکم آن بیان شده است، ادامه داد: در این آیه فرموده است که اگر زن نشوز داشت ولی بعد اطاعت کرد و کوتاه آمد شما هم برگردید نه اینکه زندگی را ترک کنید. اگر این خشم مربوط به کراهتی از ناحیه زن است باز در آیه 19 سوره نساء «فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا» بیان شده است که اگر این کراهت را تحمل کنید خداوند خیر کثیر به مرد می‌دهد، ولی اگر مرد نمی‌تواند آن را تحمل کند طبق آیه 20 همین سوره «وَإِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَكَانَ زَوْجٍ وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَارًا فَلَا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَيْئًا ۚ أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا» میتواند زن را طلاق بدهد و باید حق او را بپردازد.
تاکید بر تامین نیازهای جنسی همسر از سوی مرد
وی افزود: اگر این خشم و غضب از روی استبداد رای مرد و عصبانیت غیر منطقی او باشد، تکلیف روشن است که خداوند انسان‌های ظالم را دوست ندارد و طرف ظالم نیست. بنابراین در آیات قرآن کاملا این موضوع روشن است. در روایات هم بر اینکه مرد باید نیازهای غریزی همسرش را درک و برآورده کند، تاکید شده است؛ امام سجاد(ع) در رساله حقوق فرمودند که زن از نظر جنسی بر شوهر حق دارد، باید این حق تمام و کمال رعایت شود و اگر مرد بتواند و سستی کند ظلم کرده است، ولی الان در مباحث فقهی بیشتر به عنوان توصیه اخلاقی مطرح است.
جلالی‌فر با بیان اینکه ممکن است این سؤال مطرح شود که چرا در بحث ظهار، خداوند بلافاصله و درجا حکم ظهار را لغو و از حق زن دفاع کرده است، ولی در ایلاء اینطور نیست، افزود: در بحث ظهار پرسش و پاسخی در این باره پیش آمده و خداوند حکم آن را فرمود؛ حکم ایلاء و آیات دیگر مرتبط نوعی زمینه‌سازی بود تا خداوند در سوه مجادله به نفع زنان در بحث ظهار حکم بدهد، زیرا با شرایط مردسالارانه آن زمان چنین زمینه‌سازی لازم بوده است.
جلالی‌فر در پایان این نشست به برخی پرسش‌ها در این باره پاسخ داد؛ از جمله اینکه کدام منبع فقهی بیان کرده است که اگر مردی بیش از چهار ماه از زنش ترک مراوده کند مرتکب حرام شده است؟ آیا حکم ایلاء و اعمال آن در قوانین فعلی ناعادلانه نیست؟ جلالی‌فر هم تاکید کرد که اغلب مفسران فرصت چهار ماه را حکمی به نفع زنان تلقی کرده‌اند و آن را نشانه تکریم زن می‌دانند و این مفسران غالبا از سوی مردان نوشته شده است و استدلال آنان این است که قرآن مدت ایلاء را به چهار ماه تقلیل داده است، ولی بحث ما این است که به چه دلیلی باید به خاطر عصبانیت یک مرد، زن چهار ماه از حقوقی مرحوم بماند.
انتهای پیام