کوروش احمدی کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در ارزیابی این موضوع که بعد از سفر هفته گذشته آقای گروسی به تهران، این امیدواری به وجود آمد که روابط ایران با آژانس و همچنین اتحادیه اروپا به سمت کاهش تنش پیش برود اما حالا اینطور به نظر می‌رسد که قرار است شاهد صدور قطعنامه‌ای علیه ایران باشیم، گفت: در اسفند ۱۴۰۱ و در جریان سفر آقای گروسی به تهران بیانیه مشترکی به امضای طرفین رسید که حاوی نقشه راه برای همکاری طرفین بود. مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همیشه مدعی بودند که ایران به این نقشه راه عمل نکرده است و ایران هم در مقابل ملاحظاتی داشت و انتظاراتی که از آژانس داشته را مطرح کرده و در واقع آژانس را مقصر  عدم پیشرفت  اجرای آن بیانیه دانست.

وی افزود: یعنی مواردی مثل تعیین تکلیف دوربین‌های نظارتی آژانس بین المللی انرژی اتمی، مسئله دادن ویزا به تعداد از بازرسان قدیمی و با تجربه آژانس که بتوانند بر برنامه اتمی هسته‌ای ایران نظارت کنند. تکلیف دو سایتی که آژانس مدعی پیدا کردن ذرات اورانیوم در آنها بوده که این دو سایت  به عنوان محلی برای برنامه‌های هسته‌ای به سازمان انرژی اتمی اعلام نشده بود، جز مواردی است که مورد اختلاف قرار گرفته و آژانس مدعی شد که ایران در این زمینه همکاری نکرده و نهایتاً به بیانیه مشترک اسفند ۱۴۰۱ رسید که در یک سال و ۹ ماه گذشته آژانس انرژی اتمی می‌گوید کاری پیش نرفته است. ادعای آنها بر این است که در جریان سفر اخیر گروسی به تهران، صحبت از این موضوع شده که ایران گفته حاضر است غنی سازی ۶۰ درصد را در حد ۱۸۵ کیلوگرم متوقف و فریز کند و بیشتر از این فرآیند غنی‌سازی اورانیوم را انجام ندهد. این وضعیتی است که ما در حال حاضر در آن قرار داریم.

وی تصریح کرد: اما یک بعد آن جنبه سیاسی دارد. یعنی کشورهای اروپایی به همراه آمریکا معتقدند که ایران در این زمینه همکاری نکرده و در نتیجه به دنبال صدور قطعنامه هستند تا ایران را محکوم کنند. در عین حال از آژانس نیز خواستند که گزارش جامعی در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای ایران ارائه کند. این اتفاق ظاهر موضوع است اما اگر به لایه درونی‌تر آن نگاه کنیم به این برمی‌گردد که برای فعال کردن مکانیسم ماشه، زمینه سازی صورت می‌گیرد. در قطعنامه ۲۲۳۱ در بند یازدهم مکانسیم ماشه پیش‌بینی شده و اعتبار آن ۲۶ مهر ۱۴۰۴ به پایان می‌رسد. 

احمدی در ادامه گفت: بنابراین ۲۶ مهر ۱۴۰۴ آخرین فرصتی است که کشورهای عضو برجام امکان این را دارند تا اسنپ بک یا مکانیزم ماشه را فعال کنند. اگر این کار را انجام ندهند دیگر فرصتی برایشان وجود نخواهد داشت. بنابراین یک جدول زمانی شکل گرفته اگر از حالا بخواهیم آن را حساب کنیم ۱۱ ماه باقی مانده و اگر از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید حساب کنیم ۹ ماه وقت جهت مذاکره باقی مانده است. مطابق بند ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱، یک روند دو ماهه جهت فعال شدن مکانسیم ماشه و انجام قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران وجود دارد. بنابراین اگر غربی‌ها بخواهند برای فعال کردن مکانیزم ماشه اقدامی انجام دهند تا ۲۶ مرداد ماه زمان دارند.  یعنی یک فرصت هفت ماهه از زمانی که ترامپ به کاخ سفید می‌رود تا ۲۶ مرداد وجود دارد. حالا باید دید آیا مذاکراتی در آن دوره شکل می‌گیرد یا خیر زیرا آقای عراقچی در مصاحبه اخیر خودشان گفتند شرایط بحرانی است. 

وی تصریح کرد:‌ تروئیکای اروپایی به همراه آمریکا در حال کار بر روی آژانس هستند تا برای فعال کردن مکانیسم ماشه زمینه سازی کنند. این زمینه‌سازی نیز از نوامبر گذشته شروع شده، نامه‌ها و درخواست‌های مهمی به رئیس آژانس، مدیرکل آژانس و دبیرکل سازمان ملل نوشتند تا با صدور قطعنامه و گزارش جامع برنامه هسته‌ای ایران پرونده‌ای ایجاد کرده و تا قبل از ۲۶ مرداد درخواست فعال شدن مکانسیم ماشه را به شورای امنیت ارائه کنند تا بتوانند حداکثر حمایت از اعضای شورای امنیت را بگیرند. 

احمدی در پاسخ به این سوال که اگر قطعنامه‌ای علیه ایران در جلسه شورای حکام صادر شود، جواب ایران چه خواهد بود، گفت: این سوال را باید مسئولین جواب دهند. اما امکاناتی وجود دارد که نسبت به صدور قطعنامه به آن واکنش نشان دهند. واکنش‌ها می‌تواند کاهش تعداد دوربین‌های فعال نظارتی آژانس باشد، کاهش تعداد بازرسان تا اخراج کلیه بازرسان، افزایش سطح حجم غنی‌سازی و در نهایت خروج از NPT می‌تواند جز اقدامات باشد که مسئولان ما انجام دهند. حالا بسته به آن اقدامات، مسئولان در حال فکر کردن به آن هستند اما باید این نکته را در نظر بگیرند که اگر مشکل ایران با آژانس حاد شود، با توجه به روی کار آمدن دونالد ترامپ، کار ما با آمریکا سخت‌تر خواهد شد و اعمال محدودیت بیشتر با آژانس می‌تواند دست ترامپ و تیم تندرویی که در اطراف خود شکل داده را بازتر کرده و اقدامات شدیدتری علیه ما انجام دهند. بنابراین مسئولان ما باید این مسائل را در نظر بگیرند. 

وی در پاسخ به این سوال که بهترین کار برای خنثی‌سازی قطعنامه علیه ایران در شورای حکام چیست، گفت: از نظر من بهترین راه این است که باید از در مذاکره با آژانس وارد شویم تا سعی کنیم به راه حلی برسیم. با توجه به اختلافاتی که بین ایران و آژانس وجود دارد باید سعی کنند این مشکلات را برطرف کنند. یعنی تا به حال کار با تقابل به نتیجه‌ای نرسیده و با دورنمای روی کار آمدن دولت افراطی در آمریکا، تقابل با آژانس می‌تواند کار را سخت‌تر کند. زیرا ما در چند جبهه دیگر از جمله اسرائیل هم مواجه هستیم و تخریب رابطه با آژانس کار را بسیار سخت‌تر خواهد کرد و بنابراین راه سختگیری و تشدید اختلاف با آژانس نمی‌تواند راه درستی باشد.