ارزهای دیجیتال آینده پول خواهند بود، اما چرا؟ رمز ارزها چطور کار می‌کنند و چگونه می‌خواهند دنیای پول و سرمایه را متحول کنند؟ ویژگی‌های ارزهای دیجیتال چیست؟
تا چند سال قبل، واژه «ارز دیجیتال» اغلب شنوندگان را به یاد عباراتی همچون «کلاهبرداری»، «طرح هرمی»، «سر کاری» یا «حباب مالی» می‌انداخت، اما امروز می‌بینیم که زبان تندترین منتقدان نیز کوتاه شده است؛ عده‌ای به اشتباهات خود در محاسبه و پیش‌بینی آینده این ابزارهای مالی اعتراف کرده‌اند و عده‌ای دیگر ساکت مانده‌اند؛ در هر صورت، اغلب دیگر حرفی برای گفتن ندارند! ارزهای دیجیتال این‌چنین توانسته‌اند از هیچ، به همه‌چیز تبدیل شوند.
نگاهی به بازار بیت کوین، نخستین رمز ارز دنیا، به ما نشان می‌دهد با داشتن 1.807 تریلیون دلار مارکت کپ، از دارایی‌های ارزشمندی همچون نقره، شرکت متا (فیس‌بوک) و حتی غول نفتی دنیا، آرامکوی عربستان، نیز بالاتر قرار دارد. مارکت کپ (Market Cap) یا ارزش بازار، به زبان ساده نشان می‌دهد در یک بازار مالی، چقدر سرمایه در گردش است. این یعنی الان فقط آلفابت (گوگل)، آمازون، مایکروسافت، اپل، انویدیا و طلا بالاتر از بیت کوین قرار دارند؛ بی‌شمار غول بانکی سرمایه‌گذاری، غول تکنولوژی و غول املاک دنیا، پایین‌تر از برترینِ ارزهای دیجیتال هستند! اینجاست که می‌گوییم بیت کوین به عنوان نماینده اصلی رمزارزها، از هیچ به همه چی رسیده است.
حال که بیت کوین در آستانه شش رقمی شدن (رسیدن به قیمت 100,000 دلار) قرار گرفته، بد نیست نگاهی به چیستی این شکل جدید پول داشته باشیم. با این آگاهی، بهتر می‌توانیم درباره بر حق بودن این پیشرفت یا حباب بودن آن، قضاوت کنیم. با این دانش، می‌توانیم درباره این ایده که ارزهای دیجیتال آینده پول و سرمایه خواهند بود نیز اظهار نظر کنیم.
بلاک چین، سنگ بنای ارزهای دیجیتال
کمتر فردی آشنا با رمز ارزها، با عبارت بلاک چین ناآشنا است. ناروا نیست اگر موفقیت ارزهای دیجیتال را مدیون بلاک چین بدانیم. این فناوری، زیرشاخه‌ای از یک فناوری مادر به نام دفتر کل توزیع‌شده است. صحبت درباره آن از حوصله مطلب کنونی خارج است؛ می‌توان در مقاله یا مقالاتی مفصل درباره‌اش صحبت کرد. از طرفی بدون صحبت از بلاک چین، هر حرفی درباره رمزارزها ناتمام می‌ماند. به همین دلیل در این بخش، به طور مختصر و کافی درباره آن توضیح می‌دهیم.
فناوری دفتر کل توزیع شده، ساختاری برای پایگاه‌های داده اشتراکی است که در میان رایانه‌های مختلف در سراسر جهان به اشتراک گذاشته می‌شوند و یک محیط غیر متمرکز را به جای یک نهاد متمرکز ایجاد می‌کنند. شرکت‌های بیمه، بانک‌ها و سایر نهادهای متداول در تمام کشورهای دنیا را در نظر بگیرید. آن‌ها ساختاری متمرکز دارند و پایگاه داده هر یک، در اختیار همان نهاد است. این موضوع، زمینه را برای دست‌کاری اطلاعات، به ویژه اختلاس، فراهم می‌کند. هدف دفتر کل توزیع شده، ارائه یک جایگزین مطمئن برای خدمات متمرکز است. برای دستیابی به یک محیط غیر متمرکز با همان عملکردِ یک بستر متمرکز، به چند فناوری و فرآیند مختلف نیاز است که بلاک چین یکی از آن‌ها است.
ساختار بانک‌ها و تمام مشکلات آن‌ها را در نظر بگیرید. حال تصور کنید یک شبکه پولی وجود داشته باشد که به جای کنترل شدن توسط دولت، توسط خود مردمی که از آن استفاده می‌کنند اداره شود! ایده‌آل نیست؟ اما چطور چنین چیزی ممکن است؟ چطور این همه نفر (که ساختاری غیرمتمرکز) دارند، می‌توانند پایگاه داده یک سیستم پولی را با هم مدیریت کنند، بدون اینکه تضادی به وجود آید؟ تصور کنید من به عنوان یک عضو از این شبکه پولی، بخواهم موجودی خودم و اطرافیانم را افزایش و موجودی دشمنانم را کاهش بدهم! اگر هر کسی بخواهد چنین کاری کند، ارزهای دیجیتال نابود می‌شوند! ساختار بلاک چین همان چیزی است که از وقوع چنین حوادثی جلوگیری می‌کند. به زبان ساده، این فناوری اجازه می‌دهد گروهی از افرادی که هیچ آشنایی و مخصوصا اعتمادی نسبت به یکدیگر ندارند، به طور مشترک روی یک پایگاه داده کار کنند.
تمرکززدایی و رمزنگاری، دو رکن ارزهای دیجیتال
آن‌چه سبب محبوبیت و رشد رمزارزها شده، غیرمتمرکز بودن یا همان تمرکززدایی آن‌ها است. اگر به لغت دقت کنید، عبارت «ارزهای دیجیتال» چیز جدیدی نیست؛ همین الان اگر من مبلغی را بر بستر سیستم بانکی عادی، با شماره کارت یا شماره شِبا، به شما انتقال بدهم، ارزی دیجیتالی (غیر اسکناس، لمس‌نشدنی) را به شما داده‌ام. از زمانی که پول، رفته‌رفته از اسکناس شکل کامپیوتری به خود گرفت، واژه ارز دیجیتال متولد شد. پس تعریف دقیق بیت کوین یا در کل ارزهای دیجیتال جدید می‌تواند این‌گونه باشد:
رمز ارزها، شکل جدید و متفاوتی از ارزهای دیجیتال هستند.
خیلی وقت‌ها، بیت کوین و دارایی‌های مبتنی بر بلاک چین مشابهش را «ارز دیجیتال رمزنگاری‌شده» خطاب می‌کنند که برای اشاره به متفاوت بودن آن‌ها از ارزهای دیجیتال متداول در سیستم بانکی سنتی است؛ اینجا به دومین ویژگی رمزارزها می‌رسیم. در سیستم‌های آن‌ها، استفاده زیادی از فنون رمزنگاری می‌شود. به همین دلیل سطح امنیتشان بسیار بالا است.
در شبکه رمزارزهای مبتنی بر بلاک چین، داده‌ها یا به عبارت دقیق‌تر تراکنش‌های مربوط به جابه‌جایی مبالغ، در قالب بسته‌هایی به نام بلاک دسته‌بندی می‌شوند؛ مجموعه‌ای از چند تراکنش، یک بلاک را ایجاد می‌کنند. حال این بلاک‌ها با استفاده از فنون رمزنگاری به یکدیگر متصل می‌شوند. پیوند بین آن‌ها به گونه‌ای است که تغییر دادن کوچکترین اطلاعات غیرممکن است. به همین دلیل ادعا شده فناوری زنجیره بلوکی (Blockchain) مشکلات سیستم‌های مالی فعلی از جمله دست‌کاری و اختلاس را از بین برده است.
اقتصاد توکنی ضدتورمی بیت کوین
پول‌های رایج امروزی اعم از دلار، یورو، پوند و ریال همگی «پول فیات» هستند؛ برخلاف آن‌چه چند دهه قبل توسط بانک‌های مرکزی بزرگ در سراسر دنیا دنبال می‌شد، اینجا دیگر خبری از پشتوانه طلا یا دیگر دارایی‌های ارزشمند برای چاپ پول نیست و ارز یک کشور، قدرتش را از دولت چاپ‌کننده آن می‌گیرد. ارزهای دیجیتال توسط بسیاری بدون پشتوانه خطاب می‌شوند، در حالی که ارزهای رایج کنونی، خود همگی بدون پشتوانه هستند! همین موضوع، دست بانک‌های مرکزی را برای چاپ بی‌رویه پول باز گذاشته است.
نتیجه، تورمی است که گریبان اقتصادهای بزرگ و کوچک را گرفته است. حتی ارزش دلار، قوی‌ترین پول دنیا، نیز از دهه 1970 تا الان بیش از 90 درصد افت داشته است. وضعیت برای ارزهایی مثل ریال ایران به‌مراتب وخیم‌تر است. هر دولت برای برون رفت از مشکلات و خوب نشان دادن عملکرد خود، کسری بودجه و بدهی‌هایش را با چاپ پول موقت رفع می‌کند، اما در درازمدت، مشکل را روی دوش دولت بعدی و مردم جامعه می‌گذارد.
اما ارزهای دیجیتال دارای سقف عرضه، نظیر بیت کوین، از این مشکل رها شده‌اند؛ برای بیت کوین، سقف 21,000,000 عدد در نظر گرفته شده که از این تعداد، تا الان حدود 19.7 میلیون عدد استخراج شده و در چرخه قرار گرفته است. این یعنی قرار نیست مشابه دلار یا ریال، تعداد واحدهای BTC در دسترس نامحدود باشد. اگر شما امروز یک بیت کوین خریداری کنید، این ارز قدرتش را در طول زمان حفظ خواهد کرد. اما این تنها ویژگی توکنومیکس (اقتصاد توکنی) بیت کوین نیست.
جالب است بدانید اگرچه طی 15 سال از زمان راه‌اندازی شبکه بیت کوین، 19.7 میلیون از 21 میلیون واحد کل BTC استخراج شده است، اما تزریق 1.3 میلیون باقی‌مانده تا سال 2140، حدود 116 سال دیگر، طول خواهد کشید! این یعنی بیت کوین از آن‌چه تصور می‌کنید نادرتر و کمیاب‌تر است. این دستاورد به لطف یک ویژگی در پروتکل Bitcoin به نام هاوینگ حاصل شده که سبب می‌شود حدودا هر چهار سال یکبار، سرعت تزریق سکه‌های جدید بیت کوین به شبکه نصف شود.
آینده پول غیرمتمرکز خواهد بود
مهم نیست دولت‌ها چقدر برای نابود کردن یا تحت سلطه در آوردن بیت کوین به عنوان اصلی‌ترین نماینده ارزهای دیجیتال تلاش کنند، چرا که در نهایت، این ارز غیرقابل کنترل و در اختیار مردم استفاده‌کننده از آن، خواهد ماند. شاید روزی، اتفاقاتی سبب شوند که قیمت بیت کوین به شدت افت پیدا کرده و تعداد کامپیوترهای فعال در شبکه آن نیز شدیدا کاهش پیدا کند، اما هرگز، تاکید می‌کنیم هرگز، بیت کوین نابود نخواهد شد.
بحران‌های مالی که یکی پس از دیگری پدید می‌آیند، مردم را به ستوه آورده‌اند. بحران مالی سال 2008، بحران مالی کووید-19 و بحران‌های قرن بیستم و هجدهم میلادی، زندگی‌های زیادی را نابود کرده‌اند. نکته اینجاست که الان بسیاری می‌دانند مقصر اصلی این اتفاقات، خود دولت‌ها بوده‌اند.
آمارها نشان می‌دهد تا الان، فقط 5 الی 7 درصد مردم دنیا روی رمزارزها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این یعنی آگاهی نسبت به ارزهای دیجیتال و این شکل جدید پول هنوز به اندازه‌ای که باید، نرسیده است. یکی از این دلایل، دشمنی دولت‌ها است که با تخریب آن‌ها نزد عموم مردم از طریق رسانه‌های در اختیار خود نظیر تلویزیون، بسیاری را از ورود به آن‌ها بر حذر داشته‌اند. با این حال، رفته‌رفته شاهد شکل‌گیری روندی رو به رشد درباره افزایش آگاهی نسبت به ارزهای دیجیتال هستیم.
دشمنی دولت‌ها و به دنبالش نبود چارچوبی قانونی و مطمئن برای ورود به این حوزه، زمینه را برای ظهور یکی از مهمترین دلایل عدم گسترش رمزارزها بین آحاد مردم جوامع ایجاد کرده است؛ متاسفانه ذات غیرمتمرکز رمزارزها در ترکیب با نبود قوانین مشخص در بیشتر کشورهای دنیا، باعث شده این حوزه به بستری ایده‌آل برای کلاهبرداری تبدیل شود. علاوه بر شگردهای قبلی کلاهبرداری که به دنیای رمزارزها گسترش پیدا کرده، شکل‌های جدیدی از کلاهبرداری نیز مخصوص بازار ارزهای دیجیتال اختراع شده‌اند! حقیقت این است که از نظر کلاهبرداری، اوضاع این بازار واقعا بد است! همین موضوع، اسم ارزهای دیجیتال را به کلی نزد بسیاری تخریب کرده است.
اما، با وجود تمام این مسائل، تصور می‌کنید اگر الان از هوش‌های مصنوعی تعاملی نظیر چت جی‌پی‌تی یا کلاد ای‌آی درباره پول مورد علاقه و ترجیحی آن‌ها سوال کنیم، چه جوابی خواهد داد؟ هوش مصنوعی بین بیت کوین (نماینده ارزهای دیجیتال) و دلار (نماینده ارزهای عادی) کدام را انتخاب می‌کند؟ فکر می‌کنم تمام خوانندگانی که گوشه آشنایی با ارزهای دیجیتال و کاربردشان داشته باشند، پاسخ این سوال را قطعی بدانند! برای آن دسته مخاطبانی که در این رابطه تردید دارند، تصویر زیر گویا است. در این تصویر، از ChatGPT پرسیدیم که کدام ارز را ترجیح می‌دهد؟
بحث را با توضیح علت انتخاب چت جی‌پی‌تی تمام می‌کنیم. چت جی‌پی‌تی، ویژگی‌های بیت کوین را علت انتخابش عنوان می‌کند. «ذات غیر متمرکز» و «محدود بودن عرضه» دو ویژگی اصلی هستند که BTC را برای ChatGPT جذاب کرده‌اند. به عقیده برترین هوش مصنوعی حال حاضر دنیا، پادشاه ارزهای دیجیتال می‌تواند یک پوشش قوی در برابر تورم باشد. نخستین رمزارز، پستی‌ها و بلندی‌های زیادی را پشت سر گذاشته و الان، علاوه بر افراد، توسط نهادهای زیادی نیز حمایت می‌شود، به طوری که می‌بینیم شرکت‌های میلیون دلاری و میلیارد دلاری آمریکایی، در حال ورود به بازار آن هستند. در نهایت، به تکنولوژی‌های نوآورانه مورد استفاده در ارزهای دیجیتال می‌رسیم که بدون شک برای یک هوش مصنوعی، اولویت است.
آیا در این موضوع که آینده متعلق به هوش مصنوعی است شک دارید؟ اگر نه، به تعلق داشتن آینده پول به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال ارزشمند نیز شک نکنید…
∎