مسلم عبدی کارشناس ارشد مدیریت، برنامه‌ریزی و توسعه جهانگردی در یادداشتی نوشت: انجمنهای محلی و زادگاهی، تشکل‌هایی هستند که توسط افرادی با ریشه‌های مشترک در یک روستا یا شهر شکل می‌گیرند. این انجمن‌ها معمولاً در شهرهای بزرگ‌تر تشکیل می‌شوند و اعضای آن ساکنان سابق روستا یا شهری هستند که اکنون در شهر دیگری زندگی می‌کنند. انجمنهای محلی و زادگاهی نقش مهمی در حفظ هویت و فرهنگ منطقه زادگاهی خود ایفا کرده و می‌توانند در توسعه گردشگری روستایی نیز بسیار مؤثر باشند و به روستاها کمک کنند تا به قطب گردشگری و برند مقصد خود تبدیل شوند.
حال این سؤال مطرح است که چگونه این انجمن‌ها می‌توانند در توسعه گردشگری روستایی محل زادگاه خود نقش داشته باشند. در ادامه به برخی از این نقش‌ها اشاره می‌شود: اعضای این انجمن‌ها با توجه به شناخت عمیقی که از روستا دارند، می‌توانند معرف جاذبه‌های گردشگری زادگاه خود بوده و همچنین برنامه تورهای گردشگری را به روستا ترتیب داده و با این کار گردشگران را به روستا جذب نمایند. انجمنهای زادگاهی با ایجاد وب‌سایت و صفحات اجتماعی می‌توانند اطلاعات جامع و دقیقی درباره روستای خود در اختیار عموم قرار دهند.
از دیگر مزایای انجمنهای زادگاهی این است که حافظ و احیای فرهنگ و آداب و رسوم مناطق روستایی خود بوده و با برگزاری جشن‌ها و مراسم سنتی، حمایت از صنایع دستی و احیای بناهای تاریخی که از طریق همکاری با نهادهای دولتی و محلی و مشارکت عموم روستا انجام می‌پذیرد، به ترویج و رونق و توسعه گردشگری روستای خود اهتمام ورزیده و نقش بسزایی در ایجاد زیرساخت‌های مناسب گردشگری دارند.
این انجمن‌ها از طریق سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه در روستا و توسعه آن‌ها مانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی، رستوران‌ها، مراکز تفریحی، سایت موزه‌های موضوعی، رویدادهای مختلف بومی و محلی و تعریف استاندارد مسیرهای دسترسی، مناسب‌سازی و بهبود دیگر زیرساخت‌های روستا مانند جاده‌ها، آب، برق و… تلاش کرده و موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌شوند. انجمنهای مذکور با ایجاد اشتغال و حمایت از تولید محصولات محلی، ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش گردشگری و صنایع دستی و ایجاد فرصت‌های جدید در توسعه روستا می‌توانند نقش‌آفرینی نمایند. مشارکت انجمنهای زادگاهی در توسعه گردشگری روستایی می‌تواند باعث توسعه پایدار، حفظ محیط زیست، تقویت هویت محلی و ارتباط بین نسل‌ها شوند.
انجمنهای زادگاهی در بسیاری از نقاط جهان با بهره‌گیری از دانش، علاقه و سرمایه اجتماعی اعضای خود، توانسته‌اند نقش مؤثری در توسعه گردشگری مناطق کمتر توسعه‌یافته ایفا کنند. به‌طور نمونه در بخش داخلی و روستاهای هدف گردشگری ایران، بسیاری از روستاها که امروزه به عنوان مقاصد گردشگری شناخته می‌شوند، نتیجه تلاش‌های انجمنهای محلی و اهالی روستا بوده است. این انجمن‌ها با احیای خانه‌های قدیمی، ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی، برگزاری جشنواره‌های مختلف و معرفی صنایع دستی محلی، توانسته‌اند روستاهای قدیمی خود را به قطب گردشگری تبدیل نمایند که می‌توان به روستاهای کندوان، پالنگان، اورامانات و… اشاره کرد.
در نمونه‌های خارجی نیز می‌توان به روستاهای آلپ سوئیس و توسکانی ایتالیا اشاره کرد که انجمنهای محلی با همکاری دولت برنامه‌های جامع گردشگری را اجرا کرده‌اند. این برنامه‌ها شامل ایجاد مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، احداث اقامتگاه‌های کوهستانی، برگزاری جشنواره‌های محلی و معرفی محصولات کشاورزی تولیدی داخل روستا، معماری سنتی و غذاهای لذیذ بوده و اینگونه روستاها را به مقاصد گردشگری جهان معرفی نموده‌اند. انجمنهای محلی این روستاها با حفظ بافت تاریخی روستاها و دیگر اقدامات، روستاهای هدف خود را به سمت و سوی توسعه گردشگری پایدار سوق داده و کمک قابل توجهی در بهبود کیفیت زندگانی اهالی انجام داده‌اند.
اما آنچه که باعث موفقیت این انجمن‌ها در توسعه پایدار روستا شده، شامل همکاری با دولت و نهادهای محلی برای تأمین زیرساخت‌ها، تسهیلات و مجوزهای لازم، ایجاد زیرساخت‌های گردشگری مانند احداث و تبدیل اقامتگاه‌های بوم‌گردی و رستوران‌ها در کنار حفظ بافت تاریخی و فرهنگی و معرفی آن به گردشگران داخلی و خارجی بوده که متعاقباً باعث توسعه روستا و توسعه محصولات محلی و صنایع دستی و… شده و حمایت از آنان و ایجاد بازار فروش و آموزش اهالی روستا در زمینه‌های مختلف گردشگری و شناخت آنان به خارج از مرزها شده است.
توسعه گردشگری روستایی با مشارکت انجمنهای زادگاهی اگرچه ظرفیت بالایی برای رشد و توسعه روستاها دارد، اما با چالش‌های مختلفی نیز روبرو است. اگر چالش‌های موجود را در قالب چالش‌های داخلی و بیرونی تقسیم‌بندی کنیم، چالش‌های داخلی شامل کمبود منابع مالی، کمبود نیروی متخصص، عدم هماهنگی بین اعضا و عدم برنامه‌ریزی بلندمدت را شامل می‌شود و چالش‌های بیرونی آنان نظیر کمبود زیرساخت‌ها، محدودیت‌های قانونی و بروکراسی اداری و پیچیدگی قوانین، فصلی بودن گردشگری، رقابت با سایر مقاصد گردشگری، تغییرات اقلیمی و حفظ تعادل بین توسعه گردشگری و حفاظت از محیط زیست را می‌توان عنوان نمود که موانع اصلی توسعه گردشگری روستایی می‌باشد. همچنین چالش‌های اجتماعی و فرهنگی مانند مقاومت برخی از اهالی، تغییرات در سبک زندگی روستایی و حفظ اصالت روستا را به دیگر چالش‌ها می‌توان اضافه کرد که با برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت، جذب سرمایه، آموزش و توانمندسازی اعضا و اهالی روستا، همکاری با نهادهای دولتی و خصوصی، بازاریابی مؤثر، حفظ محیط زیست و فرهنگ روستا می‌توان بر چالش‌ها فائق آمد.
با توجه به این چالش‌ها، توسعه گردشگری روستایی نیازمند یک رویکرد جامع و مشارکتی است که در آن همه ذی‌نفعان بتوانند همسو و همدل و در کنار هم بر توسعه گردشگری و رعایت اصل پایداری تلاش و همکاری نمایند. تقویت مشارکت بین دولت و انجمن، کلیدی برای موفقیت در توسعه گردشگری روستایی است. با همکاری نزدیک این دو نهاد می‌توان منابع، توانایی‌ها و دیدگاه‌های مختلف را برای ایجاد تغییرات مثبت در روستا فراهم کرد.
حال که از چالش‌ها و فرصت‌های انجمن‌ها سخن به میان آوردیم، می‌توانیم برخی از راهکارهای تقویت اینگونه مشارکت‌ها را اینگونه برشماریم:
ایجاد چارچوب قانونی مناسب برای تعیین نقش و مسئولیت‌ها و تدوین قوانین و مقررات که نقش هریک از طرفین را به وضوح مشخص کند.
تسهیل در همکاری و ایجاد سازوکارهایی برای همکاری بین انجمن‌ها و دولت، مانند ایجاد یک شورای هماهنگی یا کمیته مشترک و حمایت از انجمن‌ها.
ایجاد صندوق‌های حمایتی با تخصیص بودجه، تسهیلات مالی و حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی.
آموزش و توانمندسازی با برگزاری دوره‌های آموزشی، تبادل دانش و تجربه و مشاوره فنی.
مشارکت در تصمیم‌گیری و دعوت از نمایندگان انجمن‌ها در کمیته‌های تصمیم‌گیری و جلب نظرات آنان در برنامه‌ریزی.
ایجاد شبکه ارتباطی با برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها و ایجاد پلتفرم ارتباطی.
ارزیابی و نظارت بر عملکرد پروژه‌ها و نظارت بر اجرای آنان.
در پایان، هدف از تشکیل چنین انجمن‌هایی را می‌توان اینگونه عنوان نمود که انجمنهای زادگاهی به عنوان پل ارتباطی بین شهر و روستا و همچنین حافظان فرهنگ و آداب و رسوم محلی، نقش مهمی در توسعه گردشگری روستایی ایفا می‌کنند و نقش بسزایی در جنبه‌های مختلف توسعه گردشگری با حفظ و احیای میراث‌فرهنگی ملموس و غیرملموس، توسعه زیرساخت‌ها، مدیریت پایدار منابع طبیعی، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد روستاییان، ارتباط مؤثر با نهادهای دولتی و بخش خصوصی، حل اختلافات و مدیریت تعارضات، شناخت ظرفیت‌ها و نیازها، مشارکت جوامع محلی، حفظ فرهنگ و هویت روستا، سرعت بخشیدن بر توسعه، حفظ محیط زیست، نوآوری و خلاقیت و تشکیل شبکه‌های همکاری بین روستاها و از همه مهم‌تر مهاجرت معکوس روستاییان را برعهده دارند.
انتهای پیام/