به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کشورهای عربی که در پی رؤیای هویت عربی با رمز اتحاد جهان عربی – اسلامی بودند و دشمن مشترک خود را در این مسیر اسرائیل می‌دانستند با صلح سادات و سفر او به این رژیم بسیار برآشفته شدند. برآشفتگی کشورهای عربی و حتی برخی جریانات داخلی خود مصر تا حدی بود که روزنامه‌ی اطلاعات در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۵۶ به بازتاب جزئیاتی از آن پرداخت.
سفر انور سادات، رئیس‌جمهور مصر، به اسرائیل در نوامبر ۱۹۷۷ یکی از بحث‌برانگیزترین رویدادهای سیاسی تاریخ معاصر خاورمیانه بود که موجی از خشم و اعتراض را در میان کشورهای عربی برانگیخت. این سفر که با هدف برقراری صلح با اسرائیل انجام شد، به عنوان شکستن اجماع جهان عرب در قبال اسرائیل تلقی شد و واکنش‌های گسترده‌ای را در داخل و خارج از مصر به دنبال داشت. در سطح منطقه‌ای؛
سوریه به رهبری حافظ اسد شدیدترین مواضع را اتخاذ کرد و این اقدام را خیانت به آرمان فلسطین و جهان عرب دانست.
ملک خالد، پادشاه عربستان سعودی، نیز با انتقاد شدید از این سفر، آن را خلاف منافع مشترک اعراب خواند.
کشورهای دیگری چون لیبی و عراق نیز واکنش‌های تندتری نشان دادند و برخی خواهان اخراج مصر از اتحادیه‌ی عرب شدند.
در داخل مصر نیز این اقدام باعث برآشفتگی مخالفان شد. اسماعیل فهمی، وزیر خارجه مصر، در اعتراض به این تصمیم از سمت خود استعفا داد و این سفر را اقدامی بدون در نظر گرفتن پیامدهای سیاسی توصیف کرد. بسیاری از نخبگان سیاسی و رسانه‌ای مصر نیز به صف منتقدان پیوستند و این اقدام را باعث انزوای مصر در جهان عرب دانستند.
روزنامه اطلاعات در ۲۸ آبان سال ۱۳۵۶ بازتاب سفر سادات به اسرائیل را با تیترهایی این‌چنینی معرفی می‌کند:
در حمله‌ی فلسطینی‌ها به سفارت مصر در آتن دو نفر کشته شدند
به عنوان اعتراض به سفر سادات وزیر خارجه مصر و جانشین او استعفاء کردند
ملک خالد اظهار تأسف کرد، لیبی تهدید به قطع رابطه نمود و در سوریه عزای عمومی اعلام شد.
این سفر انور سادات یکی از تحولات کلیدی در خاورمیانه بود که تأثیرات ژرف و چندجانبه‌ای در ابعاد سیاسی، دیپلماتیک، و اجتماعی منطقه برجای گذاشت. مصر پس از جنگ یوم‌کیپور (۱۹۷۳) به این نتیجه رسید که جنگ‌های متوالی با اسرائیل، علی‌رغم پیروزی‌های نسبی، هزینه‌های سنگینی را بر اقتصاد و جامعه این کشور تحمیل کرده است. سادات، به عنوان رهبر کشوری که بزرگ‌ترین ارتش عربی را داشت، تصمیم گرفت به جای تقابل نظامی، مسیر دیپلماتیک را برای حل بحران پیش بگیرد. اقتصاد مصر در دهه‌ی ۷۰ با بحران‌های شدیدی روبه‌رو بود و دولت نیاز داشت منابع و انرژی خود را از جنگ به بازسازی و توسعه معطوف کند. صلح با اسرائیل می‌توانست به رفع این نیاز کمک کند. اقتصاد مصر در دهه ۷۰ با بحران‌های شدیدی روبه‌رو بود و دولت نیاز داشت منابع و انرژی خود را از جنگ به بازسازی و توسعه معطوف کند. صلح با اسرائیل می‌توانست به رفع این نیاز کمک کند.
مسئله اما تنها به این‌جا ختم نمی‌شد و گرایش انوار سادات به اسرائیل از جمله سفر او با واکنش‌های بسیار تند جهان عرب مواجه شد به گونه‌ای که خود او هم انتظار این حجم از نفرت و معترض شدن را نداشت. در ادامه ابتدا روایت خبرگزاری فرانسه را از سفر سادات به اسرائیل مرور می‌کنیم:
اورشلیم - خبرگزاری فرانسه:
پرزیدنت سادات امشب در میان موج بی‌سابقه‌ای از اعتراضات که جهان عرب را فرا گرفته است، سفر تاریخی خود را به اورشلیم آغاز می‌کند.
در ساعت ۹:۳۰ شب به وقت تهران، برای نخستین بار در تاریخ، رهبر بزرگ‌ترین کشور عربی وارد خاک اسرائیل می‌شود تا سخنرانی مهمی را در پارلمان این کشور ایراد کند. او تا روز دوشنبه به مذاکرات خود با رهبران اسرائیل برای برقراری یک صلح عادلانه و پایدار در خاورمیانه ادامه خواهد داد.
ساعت ۹ صبح دیروز، برای نخستین بار، یک هواپیمای مصری حامل ۶۰ نفر از خبرنگاران و اعضای هیأت نمایندگی مصر در فرودگاه تل‌آویو به زمین نشست. تاکنون بیش از هزار خبرنگار از سراسر جهان در تل‌آویو و اورشلیم گرد آمده‌اند تا این رویداد را به عنوان مهم‌ترین حادثه سیاسی قرن گزارش کنند.
وزارت امور خارجه اسرائیل اعلام کرده است که به خبرنگاران تمام کشورهای عربی، حتی کشورهایی که با اسرائیل در حال جنگ هستند، روادید ورود به اورشلیم داده خواهد شد و پل رودخانه اردن برای عبور خبرنگاران عرب باز خواهد بود.
مقامات اسرائیلی برای حفظ جان رئیس‌جمهور مصر تدابیر امنیتی شدیدی اتخاذ کرده‌اند. از ساعت ۶:۳۰ عصر امروز، تمام راه‌های منتهی به اورشلیم بسته خواهد شد. ۱۰ هزار نیروی ویژه‌ی اسرائیل برای حفظ امنیت در جریان دیدار سادات از اورشلیم بسیج شده‌اند.
پرزیدنت سادات فردا پیش از سخنرانی در پارلمان اسرائیل، در مسجدالاقصی مراسم دعا و نیایش برگزار خواهد کرد. جلسه‌ی فوق‌العاده پارلمان اسرائیل با قرائت آیاتی از تورات آغاز می‌شود و پس از آن، رئیس پارلمان، رئیس‌جمهور مصر را به پشت تریبون دعوت خواهد کرد. با آن‌که کف زدن در پارلمان اسرائیل مرسوم نیست، به نمایندگان اجازه داده شده است که برای سادات دست بزنند.
تندروی سادات
بنابر گزارش روزنامه‌ی اطلاعات، سادات دچار نوعی تندروی شد که حتی رادیوی فلسطین را در مصر تعطیل کر::
مصر رادیوی فلسطین را تعطیل کرد
خبرگزاری فرانسه به دستور مقام‌های مصری رادیو صدای فلسطین که برنامه‌های خود را از قاهره پخش می‌کند از بعدازظهر دیروز تعطیل شد. رادیو صدای فلسطین بامداد دیروز اعلامیه‌های سازمان الفتح وکمیته‌ی اجرائیه‌ی سازمان آزادی‌بخش فلسطین را در مخالفت با دیدار سادات از اورشلیم پخش کرد و بلافاصله وزارت اطلاعات دستور داد که به فعالیت این رادیو در مصر پایان داده شود. فلسطینی‌ها در اعلامیه‌ی خود به‌شدت از سفر سادات به اسرائیل انتقاد کردند. در اعلامیه گفته شد که بهتر بود سادات به لبنان می‌رفت و برای جلوگیری از حملات اسرائیل به این کشور اقدام می‌کرد. در این بین لیبی تهدید کرد اگر سفر سادات به اسرائیل عملی شود، لیبی با مصر قطع رابطه کرده و از اتحادیه‌ی عرب خواهد خواست ضمن منتقل کردن مرکز این اتحادیه از قاهره به یک پایتخت عربی دیگر مصر را از عضویت اتحادیه‌ی عرب نیز اخراج کند.
برآشفتگی جهان عرب از سفر سادات
روزنامه‌ی اطلاعات به ارائه‌ی گزارشاتی از جزئیات برآشفتگی جهان عرب به دلیل حضور سادات پرداخته است. جهان عرب که سودای اتحاد را براساس هویت عربی در سر می‌پروراند و در محور مشخصی با اسرائیل به عنوان دشمن مشترک جهان عرب می‌جنگید با صلح سادات و سفر او به دیار صهیونیست‌ها این اتحاد را مضمحل و شکست‌خورده دید و از این بابت خشمگین شد. در ادامه به بررسی گزارش‌های موجود در روزنامه‌ی اطلاعات از این خشم و آشفتگی پرداخته می‌شود:
فهمی: به علت مخالفت با سفر سادات استعفا کردم
کویت – آسوشیتدپرس:
اسماعیل فهمی، وزیر خارجه‌ی مصر، روز پنجشنبه از سمت خود استعفا کرد. او دیروز در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ی کویتی «الوطن» اعلام کرد که سفر سادات به اسرائیل عواقب جدی داخلی و خارجی برای مصر به همراه خواهد داشت.
فهمی در این مصاحبه که به صورت تلفنی انجام شد، تأکید کرد که تصمیم سادات برای سفر به اسرائیل دلیل اصلی استعفای او بوده است. او تصریح کرد که ادامه‌ی فعالیت به عنوان وزیر خارجه در چنین شرایطی برایش غیرممکن است.
روز پنجشنبه، استعفای رسمی او در قاهره اعلام شد، اما مقام‌های رسمی دلیل این کناره‌گیری را با سکوت برگزار کردند.
روزنامه‌ی الوطن از قول فهمی نوشت: «برای من دیگر ممکن نیست که به کار خود ادامه دهم، چراکه از این‌گونه حرکت‌های سیاسی، مانند سفر سادات به اسرائیل، که بدون توجه به مفاهیم و پیامدهای سیاسی‌شان انجام می‌شوند، به‌شدت ناراضی‌ام.»
خنجر از پشت
در دنیای عرب بر شدت و دامنه‌ی واکنش‌های اعتراض‌آمیزی که تصمیم سادات برای سفر کردن به اسرائیل برانگیخته افزوده شده است. یک گروه فلسطینی دیروز اعلام کرد که عمل رئیس‌جمهور مصر به منزله‌ی خنجری است که از پشت بر پیکر تمام ملت عرب فرو کرده باشند. اما رژیم‌های محافظه‌کار دنیای عرب تقریبا به‌کلی در برابر عمل بی‌سابقه‌ی انور سادات سکوت کرده‌اند. دولت کویت حتی دستور داده است که به هیچ وجه تفسیر یا اظهار نظری اعم از موافق یا مخالف درباره سفر رئیس‌جمهور مصر به اسرائیل، در مطبوعات آن منعکس نشود. رهبران تمام جناح‌های مختلف فلسطینی‌ها در نمایش نادری از اتفاق نظر کامل دیروز صریحا سفر سادات به اسرائیل را محکوم کردند و هشدار دادند که ملت عرب هیچ رهبری را که با وجود عرب بودن مرتکب چنین تمهیداتی (نظیر سفر سادات به اسرائیل) شود نخواهد بخشید و گناه او را فراموش نخواهد کرد. رهبران فلسطینی‌ها از تمام اعراب فلسطینی که در اراضی تحت اشغال اسرائیل زندگی می‌کنند دعوت کرده‌اند که یک اعتصاب عمومی برپا کنند...
ملک خالد از سفر سادات اظهار شگفتی کرد
جده - خبرگزاری فرانسه - عربستان سعودی از تصمیم
پرزیدنت سادات به دیدار از اسرائیل اظهار شگفتی کرد. در اعلامیه‌ای که از سوی دفتر مخصوص ملک خالد انتشار یافت گفته شده است که ملک خالد بارها در فرصت‌های مناسب به رئیس‌جمهوری مصر خاطر نشان کرده است همبستگی اعراب باید در تمام شئون رعایت شود و جهان عرب در حل کلیه‌ی مسائلی که با آن روبه‌رو است باید باتفاق آراء تصمیم بگیرد. در اعلامیه اضافه شده است که ملک خالد پیامی نیز در این باره برای رئیس‌جمهوری مصر فرستاده است. ملک خالد در این پیام بار دیگر وابستگی خود را به قطع‌نامه‌های کنفرانس سران عرب در الجزایر و رباط تاکید کرد و خاطرنشان ساخته است که مفاد این قطع‌نامه‌ها باید اساس هرگونه اقدام برای برقراری صلح پایدار در خاورمیانه را تشکیل دهد.
سفر سادات به اسرائیل، اقدامی جسورانه و در عین حال جنجالی بود که پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت عمیقی بر سیاست خاورمیانه گذاشت. این سفر، هرچند به صلح میان مصر و اسرائیل منجر شد، اما باعث انزوای مصر در میان کشورهای عربی و تعمیق شکاف‌های منطقه‌ای شد.
منبع
روزنامه اطلاعات، شنبه ۲۸ آبان‌ماه ۲۵۳۶، شماره ۱۵۴۶۷.
۲۳۲۵۹