قدیمی‌ترین ماهواره بریتانیا، Skynet-۱ A، به‌طور مرموزی جابه‌جا شده و اطلاعات دقیقی از اینکه چه کسی، چه زمانی و با چه هدفی این کار را کرده، وجود ندارد. این ماهواره که سال ۱۹۶۹، چند ماه پس از پا گذاشتن نخستین انسان بر ماه، به فضا پرتاب شد، برای ارتباطات نیرو‌های بریتانیایی بر فراز ساحل شرقی آفریقا طراحی شده بود.
به گزارش دیجیاتو، اسکای‌نت-۱ای پس از چند سال فعالیت از کار افتاد و انتظار می‌رفت با تأثیر گرانش به‌تدریج به‌سمت شرق و بر فراز اقیانوس هند حرکت کند، اما درحال‌حاضر، این ماهواره در سوی دیگر زمین در ارتفاع ۳۶ هزار کیلومتری بالای قاره آمریکا قرار گرفته است.
جابه‌جایی غیرعادی قدیمی‌ترین ماهواره بریتانیا
مکانیک مداری نشان می‌دهد که این ماهواره نیم‌تُنی نمی‌توانسته به‌طور طبیعی به این نقطه برسد و تقریباً با اطمینان می‌توان گفت که در دهه ۱۹۷۰، این ماهواره دستوری برای حرکت به سمت غرب دریافت کرده است. اما سؤال اینجاست که چه کسی چنین دستوری را صادر کرده و چرا؟
جالب اینکه اطلاعات کلیدی درمورد این دارایی امنیت ملی که زمانی حیاتی بوده، از بین رفته است! این ماهواره زباله‌ای فضایی مربوط به ۵۰ سال پیش محسوب می‌شود، اما این زباله سنگین‌وزن که از کنترل خارج شده، اهمیت ویژه‌ای دارد.
تهدید زباله‌های فضایی
دکتر «استوارت ایوز»، مشاور فضایی، توضیح می‌دهد این جابه‌جایی برای بریتانیا مشکل‌آفرین شده است: «این ماهواره اکنون در نقطه‌ای واقع شده که ما آن را «چاه گرانشی» می‌نامیم و در طول جغرافیایی ۱۰۵ غربی، مانند سنگ مرمر کوچکی در کف کاسه، به عقب و جلو حرکت می‌کند. متأسفانه این وضعیت باعث می‌شود پیوسته به ترافیک ماهواره‌ای (ماهواره‌های فعال) نزدیک شود.»
اگر مأموریت ماهواره‌ای در ۴۰ E تمام شود، به نزدیک‌ترین چاه گرانشی که ۷۵ E است، می‌رود.
او اضافه می‌کند: «ازآنجایی‌که این ماهواره از کار افتاده است، خطر برخورد با ماهواره‌های دیگر وجود دارد و، چون متعلق به ماست، مسئولیتش همچنان با بریتانیاست.»
دکتر ایوز کاتالوگ‌های قدیمی ماهواره و آرشیو ملی را بررسی و با کارشناسان ماهواره در سراسر جهان صحبت کرده، اما نتوانسته سرنخی از پایان عمر قدیمی‌ترین فضاپیمای بریتانیا پیدا کند.
فقط مشخص شده است که Skynet-۱ A را شرکت هوافضایی فیلکو فورد در ایالات متحده ساخته و راکت دلتای نیروی هوایی آمریکا آن را در فضا قرار داده است. شرکت فیلکو فورد سال‌ها پیش منحل شده و امروز دیگر وجود ندارد.
تئوری‌هایی درباره حرکت Skynet-۱ A
یکی از احتمالات این است که ژوئن ۱۹۷۷، زمانی که مرکز عملیات ماهواره‌ای RAF در اوکانگر برای تعمیرات تعطیل بود، کنترل ماهواره موقت به نیرو‌های آمریکایی منتقل شده و این تغییر مکان ممکن است همان دوره رخ داده باشد.
دکتر «آرون بیتمن» در مقاله‌ای درمورد تاریخچه برنامه Skynet نوشته است: «نخستین ماهواره Skynet انقلابی در ظرفیت مخابرات بریتانیا ایجاد کرد و به لندن اجازه داد تا به‌طور ایمن با نیرو‌های بریتانیایی تا سنگاپور ارتباط برقرار کند، اما از لحاظ فنی، Skynet-۱ A از زمانی که ایالات متحده آن را ساخت و راه‌اندازی کرد، بیشتر آمریکایی بود تا انگلیسی!»
«گراهام دیویسون»، محقق بازنشسته که اوایل دهه ۱۹۷۰ مسئولیت هدایت ماهواره Skynet-۱ A را از مرکز عملیاتی آن در پایگاه نیروی هوایی سلطنتی در اوکانگر بر عهده داشته، نظر بیتمن در این مورد را تأیید کرده است: «آمریکایی‌ها ابتدا ماهواره را در مدار کنترل می‌کردند. آنها تمام نرم‌افزار ما را با نرم‌افزار خود آزمایش کرده و درنهایت کنترل فضاپیما را به RAF واگذار کردند.»
مهندسان بریتانیایی درحال توسعه فناوری‌هایی برای به‌دام‌انداختن ماهواره‌های ازکارافتاده در مدار‌های پایین هستند
در واقع اسکای‌نت-۱ای به‌جای انتقال به «قبرستان مداری» (مکانی که ماهواره‌های قدیمی بدون خطر برخورد با ماهواره‌های فعال در آن قرار می‌گیرند) در موقعیتی رها شد که اکنون تهدیدی برای سایر ماهواره‌ها محسوب می‌شود.
اگرچه دهه ۱۹۷۰، به پایداری فضایی توجه چندانی نمی‌شد، اکنون با افزایش تراکم اجسام در مدار زمین، چنین موضوعاتی اهمیت زیادی پیدا کرده است.
برای مثال، در طول جغرافیایی ۱۰۵ درجه غربی، ماهواره‌ای فعال ممکن است تا ۴ بار در روز قطعه‌ای زباله فضایی را در ۵۰ کیلومتری موقعیت خود ببیند. این فاصله ممکن است زیاد به نظر برسد، اما باتوجه‌به سرعت بالایی که این اجسام در فضا دارند، این فاصله بسیار خطرناک محسوب می‌شود.
لزوم مدیریت ماهواره‌های قدیمی
وزارت دفاع بریتانیا اعلام کرده ماهواره Skynet-۱ A مداوم مرکز ملی عملیات فضایی این کشور رصد و پایش می‌شود. همچنین سایر اپراتور‌های ماهواره‌ای نیز درصورت احتمال برخورد نزدیک آگاه می‌شوند تا درصورت نیاز اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. درنهایت ممکن است دولت بریتانیا مجبور شود برای انتقال این ماهواره قدیمی به مکانی امن‌تر اقدام کند.
آمریکایی‌ها قبلاً نشان داده‌اند که می‌توان یک ماهواره را در مدار بالا به دام انداخت
تلاش‌هایی در راستای توسعه فناوری‌هایی برای جمع‌آوری زباله‌های فضایی انجام می‌شود. آژانس فضایی بریتانیا پروژه‌هایی برای پاک‌سازی مدار‌های پایین‌تر زمین تأمین مالی کرده است. همچنین آمریکا و چین نشان داده‌اند می‌توان سخت‌افزار‌های قدیمی را حتی در مدار‌های بالایی، مانند مدار اسکای‌نت-۱ای، نیز به دام انداخت.
پروفسور «موریبا جاه»، استاد مهندسی هوافضا در دانشگاه تگزاس در آستین، درباره خطرات زباله‌های فضایی می‌گوید: «قطعات زباله‌های فضایی مانند بمب‌های ساعتی هستند. باید از چیزی که من آن را «رویداد‌های فوق‌پراکنش‌گر» می‌نامم، جلوگیری کنیم. وقتی این اجسام منفجر شوند یا چیزی به آنها برخورد کند، هزاران قطعه زباله تولید شده و به تهدیدی برای دیگر ماهواره‌ها تبدیل می‌شوند.»