به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امروز در برخی نقاط جهان روز توالت است. شاید به نظر برسد که تعیین این روز بیشتر شبیه یک شوخی باشد، اما این روز به هیچ‌وجه آن‌طور که به نظر می‌رسد پیش‌پاافتاده یا طنزآمیز نیست. در واقع، هدف این روز جلب توجه به مسائل مختلف بهداشتی و فاضلاب در سراسر جهان و تلاش برای حل آن‌هاست.

تهران با جمعیتی حدود ۹ میلیون نفر در محدوده شهری و بیش از ۱۲ میلیون نفر در کل مناطق پیرامونی، به زیرساخت‌های بهداشتی گسترده‌ای نیاز دارد. یکی از مهم‌ترین این زیرساخت‌ها، توالت‌های عمومی است که در حال حاضر با کمبود جدی مواجه است. بر اساس استانداردهای شهری و بهداشتی، در شهرهای بزرگ باید به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت، حداقل ۲ تا ۳ چشمه توالت عمومی در دسترس باشد. با توجه به جمعیت تهران، این به معنای نیاز پایتخت به حدود ۱۸,۰۰۰ تا ۲۷,۰۰۰ توالت عمومی است، در حالی که وضعیت موجود فاصله زیادی با این اعداد دارد.

طبق گفته شهرداری تهران، اکنون این شهر ۹ هزار چشمه توالت عمومی دارد. بنابراین، با توجه به استانداردهای بهداشتی، تهران حداقل به ۹,۰۰۰ تا ۱۸,۰۰۰ چشمه توالت عمومی بیشتر نیاز دارد تا بتواند نیازهای جمعیتی خود را برآورده کند.

مسئله توالت‌های عمومی در تهران از دو جنبه اساسی قابل بررسی است. کمبود عددی و ناکارآمدی در بهره‌برداری از امکانات موجود. طبق آمار ارائه‌شده از سوی شهرداری، تهران دارای 9 هزار چشمه توالت عمومی است، اما بهره‌وری و نگهداری آن‌ها به گونه‌ای نیست که نیاز شهروندان و گردشگران را برطرف کند.

شاپور دیوسالار، معاون فرهنگی سازمان زیباسازی شهرداری تهران، در مصاحبه‌ای که با رکنا در سال 1401 داشت تأکید کرد که اگر تمامی این 9 هزار چشمه به درستی به چرخه خدمات بازگردند، مشکل کمیت حل خواهد شد. اما این سخن در تضاد با تجربه روزمره شهروندانی است که در بسیاری از مناطق شهری از کمبود این امکانات گلایه دارند.

مشکل مکان‌یابی و توزیع نامناسب

توزیع توالت‌های عمومی در تهران به‌گونه‌ای است که مناطق پرتردد و پرجمعیت مانند خیابان‌های انقلاب، ولیعصر و شریعتی از این امکانات بی‌بهره‌اند.

ناهید خداکرمی، رئیس سابق کمیته سلامت شورای شهر تهران، در سال 1398 نیز اعلام کرد که مناطق 12 و 6 به‌عنوان مراکز کلیدی پایتخت با کمبود جدی سرویس‌های بهداشتی مواجه هستند. این مسئله نشان می‌دهد که حتی در قلب شهر، جایی که تردد روزانه به اوج خود می‌رسد، نیازهای ابتدایی شهروندان به درستی پاسخ داده نشده است.

دیوسالار نیز با اشاره به دشواری احداث سرویس‌های بهداشتی در این مناطق عنوان کرد که نبود زمین مناسب و هزینه بالای تملک، از موانع اصلی است. در حالی که این مشکل می‌توانست با الزام سازندگان ساختمان‌های بلندمرتبه برای ایجاد فضاهای عمومی مانند توالت‌ها برطرف شود، فقدان سیاست‌گذاری مناسب در این زمینه مشهود است.

نگهداری نامطلوب، حلقه مفقوده خدمات شهری

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات توالت‌های عمومی موجود، وضعیت بهداشتی و نگهداری ضعیف آن‌هاست. سرویس‌هایی که در پارک‌ها واقع شده‌اند معمولاً وضعیت بهتری دارند، اما در سایر مناطق، به‌ویژه در معابر عمومی یا زیر پل‌ها، شرایط به‌گونه‌ای است که بسیاری از شهروندان ترجیح می‌دهند از آن‌ها استفاده نکنند. به گفته دیوسالار، بخش خصوصی می‌تواند در نگهداری و مدیریت این فضاها نقش مؤثری ایفا کند، اما همچنان مدیریت شهری رویکردی پراکنده و غیرمتمرکز دارد.

فاصله تهران با استانداردهای بین‌المللی

بر اساس استانداردهای جهانی، باید به ازای هر 1000 نفر، یک چشمه توالت عمومی وجود داشته باشد.

کمبود توالت‌های عمومی تنها یک معضل داخلی نیست. این مشکل به‌طور مستقیم بر تصویر تهران به‌عنوان یک مقصد گردشگری تأثیر منفی دارد. گردشگرانی که از نبود سرویس‌های بهداشتی مناسب گلایه دارند، این تجربه ناخوشایند را به دیگران منتقل می‌کنند و وجهه پایتخت را خدشه‌دار می‌کنند. به گفته ضرغامی، وزیر پیشین گردشگری، تلاش‌ها برای ایجاد زیرساخت‌های بهداشتی بین‌شهری و رفع این کمبودها به نتیجه نرسیده است. این شکست به وضوح نشان می‌دهد که حل این معضل به همکاری گسترده‌تر نهادهای دولتی و خصوصی نیاز دارد.

مسیرهای پیشنهادی برای حل معضل

مشکل توالت‌های عمومی در تهران را نمی‌توان با راه‌حل‌های مقطعی و کوتاه‌مدت حل کرد. مدیریت شهری نیازمند تغییر اساسی در رویکردها و سیاست‌های خود است.

شهرداری باید سازندگان ساختمان‌های بزرگ را ملزم به ایجاد فضاهای عمومی از جمله توالت کند.

همان‌طور که دیوسالار اشاره کرده، بخش خصوصی می‌تواند نقش مهمی در ساخت و نگهداری سرویس‌های بهداشتی ایفا کند.

استفاده از اپلیکیشن‌های شهری برای اطلاع‌رسانی درباره مکان و وضعیت توالت‌های عمومی می‌تواند دسترسی شهروندان را تسهیل کند.

مقایسه آمار رسمی با داده‌های واقعی و اطلاع‌رسانی دقیق به مردم می‌تواند به بهبود برنامه‌ریزی کمک کند.

توالت‌های عمومی، بخشی اساسی از خدمات شهری هستند که نقش مهمی در بهداشت عمومی و کیفیت زندگی شهروندان دارند. تهران، با تمام ظرفیت‌ها و امکاناتش، هنوز نتوانسته است در این زمینه به استانداردهای لازم دست یابد. نبود توالت‌های عمومی کافی و نگهداری نامناسب از امکانات موجود نه‌تنها کرامت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه چهره پایتخت را نزد گردشگران نیز مخدوش می‌کند. حل این مشکل به یک عزم جدی و همکاری گسترده بین مدیریت شهری، بخش خصوصی و شهروندان نیاز دارد. تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود تهران به شهری شایسته زندگی برای همه تبدیل شود.