به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دنیایی که انرژی به یکی از حساس‌ترین مسائل جهانی تبدیل شده است، ایران با دارا بودن منابع غنی و متنوع طبیعی، فرصت‌هایی بی‌نظیر برای بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر در اختیار دارد.
با این حال بهره‌برداری از این پتانسیل عظیم نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، فناوری‌های پیشرفته و مدیریتی علمی است. کشوری که در طول روز تابش خورشیدی بی‌وقفه‌ای را تجربه می‌کند و وزش بادهای مداوم در مناطق کوهستانی و بیابانی جریان دارد، بی‌تردید می‌تواند در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر پیشرو باشد.
از انرژی خورشیدی و بادی گرفته تا منابع زیست‌توده و زمین‌گرمایی، ایران فرصت‌های بسیاری برای جایگزینی سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک و پایدار دارد، اما چرا این ظرفیت‌ها هنوز به‌طور کامل به مرحله بهره‌برداری نرسیده‌اند؟
برای یافتن پاسخ به سراغ یکی از برجسته‌ترین کارشناسان این حوزه امید توکلی، دانشیار دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه تهران رفتیم؛ توکلی که سال‌ها در حوزه طراحی و بهینه‌سازی سیستم‌های انرژی فعالیت کرده است، دیدگاهی جامع و عمیق نسبت به چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی کشور دارد.
ایمنا: چگونه می‌توانیم با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هزینه‌های تولید انرژی، به‌ویژه برق را کاهش دهیم؟
توکلی: وقتی در مورد کاهش هزینه‌های انرژی صحبت می‌کنیم، در ایران باید دو سناریو را موردنظر قرار دهیم یکی، سناریوی مرتبط با بهره‌وری انرژی و دیگری سناریوی استفاده از منابع جایگزین. در سناریوی بهره‌وری انرژی، اگر بخواهیم سریع‌تر و اقتصادی‌تر به نتایج مطلوب برسیم، بهبود تجهیزات فرسوده و افزایش راندمان آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. در حال حاضر، بسیاری از تجهیزات مورد استفاده در کشور قدیمی و کم‌بازده هستند. اگر فقط یک درصد راندمان این تجهیزات افزایش پیدا کند، می‌توانیم میلیون‌ها بشکه نفت خام صرفه‌جویی کنیم، اما در سناریوی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران پتانسیل‌های بسیار بزرگی دارد، هفت نوع انرژی تجدیدپذیر وجود دارد که شامل خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی، انرژی امواج، انرژی آبی، هیدروژن، و ضایعات زیستی یا بایومس می‌شود.
ایمنا: آیا استفاده از این نوع انرژی برای کشور ما مقرون‌به‌صرفه است؟
توکلی: ایران یکی از بهترین نقاط دنیا برای دریافت انرژی خورشیدی است. به‌طور متوسط، حدود ۲۵۰۰ وات بر مترمربع تابش خورشیدی در کشور داریم که در رده‌های بالای جهانی قرار دارد. با استفاده از فناوری‌هایی همچون برج‌های خورشیدی و پنل‌های فتوولتائیک می‌توان برق تولید کرد، راندمان پنل‌های خورشیدی به‌طور معمول بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است، در حوزه انرژی بادی هم ایران ظرفیت بالایی دارد. در حال حاضر مصرف برق کشور حدود ۶۰ هزار مگاوات است، درحالی که ظرفیت انرژی بادی ما حدود ۴۰ هزار مگاوات برآورد می‌شود. این یعنی می‌توانیم حدود ۳۰ درصد از نیاز برق کشور را تنها با انرژی بادی تأمین کنیم.
ایمنا: ضایعات زیستی یا بایومس می‌تواند یکی از منابع تأمین انرژی باشد، در این زمینه بیشتر توضیح می‌دهید؟
توکلی: در ایران سالانه حدود ۲۵ میلیون تن ضایعات زیستی شامل پسماندهای کشاورزی، جنگلی و صنعتی تولید می‌شود. این حجم عظیم ضایعات می‌تواند به‌عنوان یک منبع انرژی مهم مورد استفاده قرار گیرد. با استفاده از فناوری‌هایی همچون پیرولیز، می‌توان از این ضایعات سوخت مایع تولید کرد، یکی دیگر از روش‌های بهره‌گیری از ضایعات، تولید سوخت هیدروژن از طریق فرایندهای بیوشیمیایی است، کشورهایی همچون ژاپن به‌خوبی از این فناوری استفاده می‌کنند و ما می‌توانیم از تجربیات آن‌ها بهره‌مند شویم.
ایمنا: شما به ژاپن اشاره کردید، درباره مدل‌های موفق استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران چه نظری دارید؟
توکلی: ژاپن یکی از پیشگامان در حوزه انرژی‌های پاک است، یکی از ایده‌های جذابی که در این کشور اجرا شده، شهرهای اکولوژیکی است. در این شهرها از فناوری‌های مختلفی برای مدیریت ضایعات و تولید انرژی استفاده می‌شود.
به‌عنوان مثال، از فرایند پیرولیز برای تولید سوخت زیستی مایع استفاده می‌کنند، همچنین از فناوری‌های پیشرفته برای تولید هیدروژن به‌عنوان سوخت پاک بهره می‌گیرند، این مدل‌ها می‌توانند در ایران نیز پیاده‌سازی شوند، ما ظرفیت‌های بزرگی داریم که هنوز به‌طور کامل از آن‌ها استفاده نکرده‌ایم. با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مناسب، می‌توانیم به‌سمت استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنیم.
ایمنا: به نظر شما برای اجرای موفقیت‌آمیز پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، چه چالش‌هایی پیش روی ما قرار دارد؟
توکلی: چالش‌های متعددی در این مسیر وجود دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل، هزینه بالای اولیه برای راه‌اندازی این پروژه‌ها است. انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور معمول به سرمایه‌گذاری اولیه زیادی نیاز دارند، به‌ویژه در حوزه فناوری‌های پیشرفته همچون توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی و چالش دیگر، کمبود زیرساخت‌های مناسب برای بهره‌برداری از این انرژی‌ها است.
برای مثال در بخش انرژی بادی، ما هنوز به تعداد کافی توربین‌های بادی پیشرفته در کشور نداریم. در زمینه انرژی خورشیدی هم هرچند که ظرفیت بالایی داریم، اما همچنان در نصب و بهره‌برداری از سیستم‌های خورشیدی عقب هستیم. علاوه‌بر این مسئله فرهنگ‌سازی و آگاهی عمومی نیز بسیار مهم است. بسیاری از مردم و حتی مدیران صنعتی، اطلاعات کافی درباره مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر ندارند. برای موفقیت در این حوزه، باید فرهنگ‌سازی گسترده‌ای انجام شود و مردم تشویق شوند که به‌جای منابع انرژی فسیلی، به سمت منابع پاک حرکت کنند.
ایمنا: برای غلبه بر این چالش‌ها چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
توکلی: برای حل این مسائل، ابتدا باید دولت نقش فعالی در حمایت از این پروژه‌ها ایفا کند، ارائه تسهیلات مالی، معافیت‌های مالیاتی و حمایت از سرمایه‌گذاران می‌تواند به تسریع توسعه این بخش کمک کند. دومین راهکار، استفاده از دانش بومی و توان داخلی است، ما در کشور متخصصان و دانشمندان بسیار خوبی داریم که می‌توانند فناوری‌های مورد نیاز را بومی‌سازی کنند.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها در این مسیر بسیار مؤثر خواهد بود. ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای مدیریت و بهره‌برداری از این منابع است، به‌عنوان مثال در حوزه انرژی خورشیدی می‌توانیم با گسترش نیروگاه‌های خورشیدی در مناطق کویری، از ظرفیت بالای این مناطق بهره‌برداری کنیم.
در بخش انرژی بادی هم می‌توانیم با شناسایی مناطق مستعد و نصب توربین‌های بادی پیشرفته به تأمین بخشی از نیاز برق کشور کمک کنیم، باید یک برنامه جامع و بلندمدت برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر تدوین شود، این برنامه باید شامل اهداف مشخص، زمان‌بندی دقیق و منابع مالی و انسانی لازم باشد.
ایمنا: در مورد تأثیر انرژی‌های تجدیدپذیر بر کاهش آلودگی هوا چه نظری دارید؟
توکلی: یکی از بزرگ‌ترین مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط‌زیست است، استفاده از سوخت‌های فسیلی نه‌تنها موجب تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود، بلکه آلاینده‌های مضر دیگری هم وارد هوا می‌کند که اثرات مخربی بر سلامت انسان‌ها دارد.
انرژی‌های تجدیدپذیر، همچون خورشیدی و بادی، هیچ‌گونه آلودگی تولید نمی‌کنند و به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کنند. در ایران با توجه به مشکل آلودگی هوای شهرهای بزرگ همچون تهران، اصفهان و مشهد، استفاده از این منابع می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی و بهبود کیفیت زندگی مردم داشته باشد.
ایمنا: چشم‌انداز شما برای آینده انرژی در ایران چیست؟
توکلی: آینده انرژی در ایران به توانایی ما در استفاده بهینه از منابع موجود و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین بستگی دارد، ما یک کشور غنی از نظر منابع انرژی هستیم، اما باید از این منابع به‌طور پایدار استفاده کنیم. اگر بتوانیم سیاست‌های مناسبی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اتخاذ کنیم، نه‌تنها می‌توانیم نیاز داخلی خود را تأمین کنیم، بلکه می‌توانیم به یک صادرکننده بزرگ انرژی‌های پاک در منطقه تبدیل شویم. کشورهای همسایه ما به‌شدت به انرژی نیاز دارند و ایران می‌تواند با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به یک هاب انرژی در منطقه تبدیل شود.
به گزارش ایمنا، انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران افقی روشن و پر از فرصت‌های نهفته را ترسیم می‌کنند. کشوری با تابش بی‌نظیر خورشید در اغلب مناطق، وزش بادهای قدرتمند در شمال‌غرب و شرق، و ذخایر عظیم زیست‌توده‌ای می‌تواند گام‌های بلندی به سوی آینده‌ای سبز و پایدار بردارد.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مسیر توسعه پایدار انرژی در ایران نه‌تنها بر پایه منابع خدادادی، بلکه بر مبنای ارتقای فناوری و بهینه‌سازی سیستم‌های موجود است. استفاده از تجهیزات مدرن و فناوری‌هایی نظیر فتوولتائیک خورشیدی، توربین‌های بادی پیشرفته، و تکنیک‌های نوین بازیافت زیست‌توده می‌تواند راه را برای بهره‌وری بیشتر و کاهش وابستگی بهسوخت‌های فسیلی باز کند. در این میان بهره‌وری انرژی یکی از عوامل کلیدی است که به کاهش چشمگیر هدر رفت انرژی منجر می‌شود، تنها با افزایش اندکی در راندمان سیستم‌های موجود، صرفه‌جویی عظیمی در مصرف انرژی حاصل خواهد شد. این موضوع نه‌تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه گامی مؤثر در حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار کربن خواهد بود. ایران، با وجود چالش‌ها، پتانسیل تبدیل شدن به یکی از پیشروترین کشورهای جهان در حوزه انرژی‌های پاک را دارد. با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه، می‌توان آینده‌ای را تصور کرد که در آن منابع تجدیدپذیر به منبع اصلی تأمین انرژی تبدیل شده و توسعه پایدار کشور تضمین شود. این فرصتی است که باید با درایت و نگاه بلندمدت از آن بهره برد.