پایگاه خبری جماران – سارا معصومی : ساعاتی پیش اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای شرکت کشتیرانی ایران و همچنین کشتی‌ها و بنادری را که به روسیه در جنگ با اوکراین کمک نظامی می‌کنند تحریم کرد. بریتانیا نیز از مسدود شدن اموال شرکت هواپیمایی ایران ایر و تحریم شرکت کشتیرانی ایران خبر داده است. با توافق تمام ۲۷ عضو اتحادیه اروپا، هرگونه معامله با کشتی یا بنادری که برای انتقال پهپاد، موشک، فناوری و تجهیزات ساخت ایران به روسیه استفاده شوند، ممنوع می‌شود.اتحادیه اروپا همچنین در تحریم‌های جدید خود شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و مدیر عامل آن، محمدرضا خیابانی، را تحریم کرده است. در متن منتشر شده اتحادیه اروپا آمده است که هرگونه معامله با این بنادر، از جمله بندر امیرآباد و بندر انزلی، به دلیل نقش‌شان در انتقال پهپادها و موشک‌ها و قطعات ایرانی این تسلیحات ممنوع است. اگرچه این تحریم‌ها شامل شرایط اضطراری مرتبط با ایمنی دریانوردی یا موارد بشردوستانه نمی‌شود. پیش از این آنالینا بربوک، وزیر خارجه آلمان، از تحریم‌های بیشتر برای ایران خبر داده بود.اتحادیه اروپا ۲۳ مهر امسال همگام با آمریکا اعلام کرد به خاطر صادرات و تحویل موشک‌های بالستیک ایران به روسیه، خطوط هواپیمای ایران از جمله ایران‌ایر و ماهان و ساها (سرویس اطلاعات و ارتباط هوایی ارتش) را در فهرست تحریم‌هایش قرار می‌دهد.
لیست تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا
- تحریم کشتی‌ها و بنادری که پهپادهای ساخت ایران، موشک و قطعات و فن‌آوری‌های مرتبط را انتقال می‌دهند.
- منع صادرات، انتقال، تامین یا فروش قطعات مورد استفاده در ساخت و تولید موشک و پهپاد از اتحادیه اروپا به ایران.
- ممنوعیت تبادل با بنادر و اسکله‌هایی که تحت اداره، کنترل یا مالکیت افراد یا نهادهای تعیین شده در فهرست اتحادیه اروپا هستند یا از آنها برای انتقال پهپاد، موشک و قطعات و فن‌آوری مرتبط به روسیه استفاده می‌شود.
- ممنوعیت استفاده از تاسیسات بنادر و اسکله‌ها و ارائه خدمات به کشتی‌های تحریم شده.
- تحریم یک فرد و چهار نهاد، از جمله شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و محمدرضا خیابانی، مدیرعامل این شرکت.
استثنا: برای کشتی‌هایی که به دلایل ایمنی دریایی به کمک نیاز داشته باشند یا در مواردی که هدف کمک بشردوستانه است یا مربوط به وقایعی است که میتواند روی سلامت انسان‌ها، امنیت یا محیط‌زیست تاثیر جدی داشته باشد، ممنوعیت‌ها اعمال نمی‌شوند.
این دور از تحریم های جدید اتحادیه اروپا در میانه زنجیره ای از تشدید تنش میان ایران و کشورهای اروپایی وضع شده است. مسیر پرتنشی که به نظر نمی رسد قرار باشد در کوتاه مدت دو طرف را به ایستگاه توقف تنش و گفت و گو درباره مسائل اختلافی نزدیک کند. می توان گفت که مجموع اتفاق هایی چون ادعای مطرح شده از سوی کشورهای اروپایی همصدا با اوکراین درباره کمک های نظامی ج.ا.ایران به فدارسیون روسیه در جنگ اوکراین، حمایت اروپا از معترضان در ایران در جریان ناآرامی های به راه افتاده در سال ۱۴۰۱، توسعه برنامه هسته ای ایران و عدم به ثمر رسیدن مذاکرات برای احیای برجام و در نهایت اختلاف میان تهران و پایتخت های اروپایی درباره عملیات حماس و سایر گروه های مقاومت فلسطینی در هفت اکتبر ۲۰۲۳ ، دو طرف را از فضایی که پس از حصول برجام در سال ۲۰۱۵ و حتی پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ در آن قرار داشتند دور کرد. در عمر سه ساله دولت سیزدهم هرچند که تلاش های پراکنده برای احیای برجام در جریان بود اما مسیری که کلیت رابطه دوجانبه در آن قرار گرفته بود خبر از بحرانی شدن وضعیت در آینده ای نه چندان دور می داد. اغراق نخواهد بود اگر بگوئیم که اصلی ترین عامل بحران در رابطه امروز ایران و اروپا، ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین است که هرچند تهران آن را با توضیحات متفاوتی در این سالها رد کرده اما مذاکرات دوجانبه اما محدود آن با کی یف در این باره ره به جایی نبرده و کشورهای اروپایی نیز بنای قانع شدن از توضیحات تهران را در این سالها نداشته اند. بر مبنای چنین شرایطی بود که دولت چهاردهم هنگام آغاز به کار با علم به وضعیت بحرانی در رابطه با اروپا یکی از برنامه های خود را کاهش تنش با آن و تلاش برای متوازن سازی سیاست خارجی کشور اعلام کرد. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه به همراه مسعود پزشکیان، رئیس جمهور در نخستین فرصت دیدار با مقام های اروپایی در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد تلاش ها برای گفت و گو با کشورهای اروپایی را آغاز کرد. تلاش هایی که هم راستا با مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده صورت گرفت. آنچه که این معادله ها را به هم زد نخست انتشار مدارکی از سوی کشورهای اروپایی دال بر انتقال موشک های ایرانی به روسیه بود و دومین مورد هم ترور سیدحسن نصرالله در بیروت توسط رژیم اسرائیل که پرونده برقراری آتش بس در غزه و لبنان را پیچیده تر کرد. هرچند که وزیر خارجه ایران در همان بازه زمانی ادعای انتقال موشک بالستیک به روسیه را تکذیب کرد اما برخی از خبرنگاران اروپایی بخش هایی از سخنان او در دیدار خصوصی با جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را به نقل از یک مقام اروپایی منتشر کردند که براساس آن وزیر خارجه ایران در دیدار با بورل در نیویورک، تایید کرده ایران «راکت کوتاه‌برد» با برد ۲۵۰ کیلومتر به روسیه ارسال کرده و افزوده که آنها «بالستیک» نیستند. بر اساس این گزارش، جوزپ بورل در این دیدار خطاب به عراقچی گفته که «شما این موضوعی که اکنون اعلام می‌کنید (ارسال موشک به روسیه) را قبلا تکذیب می‌کردید» . با اینهمه تلاش های تهران برای متوقف کردن روند تشدید تحریم از سوی اتحادیه اروپا ره به جایی نبرد و تحریم خطوط هوایی ایران ایر که ایران آن را تحریم و اعمال فشار بر ایرانی ها می داند برای نخستین بار بر کشور تحمیل شد. در این میان رابطه میان ج.ا.ایران و آلمان نیز پس از تعطیلی مرکز اسلامی هامبورگ و نهادهای تابع آن و واکنش تهران به این اقدام با متوقف کردن فعالیت موسسه گوته از زیرمجموعه های سفارت آلمان در تهران در حال تجربه بی سابقه ترین تنش ها بود که مرگ شهروند ایرانی المانی در زندان ایران در حالی که متهم به اقدام تروریستی و محکوم به اعدام بود رابطه دوجانبه را در شوک جدیدی فروبرد. المان در پاسخ به این ماجرا ، اقدام به تعطیل کردن کنسولگری های ایران در شهرهای مختلف این کشور کرد اما فعالیتهای سفارتخانه های دو کشور در برلین و تهران ادامه دارد.
موج جدید تحریم های اروپا علیه ایران که با تحریم کشتیرانی معروف شده در حالی صورت گرفت که وزیر خارجه ایران در سخنانی نسبت به حرکت کردن بیشتر اروپا در تعمیق تنش با تهران هشدار داده بود. سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه شامگاه یکشنبه ۲۷ آبان‌ماه در پی قصد اتحادیه اروپا برای تحریم خطوط کشتیرانی ایران با ادعای ارسال موشک بالستیک توسط ایران به روسیه عنوان کرد: «ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین شخصا تأیید کرده که هیچ موشک بالستیک ایرانی به روسیه صادر نشده است. وی گفت: با این حال، اتحادیه اروپا حاضر نمی‌شود به هدف قرار دادن ناعادلانه مسافران هوایی از طریق تحریم خطوط هواپیمایی ایران پایان دهد، اقدامی که ظاهرا به ادعای واهی تحویل موشک‌های ما به روسیه اتخاذ شده بود. اکنون اتحادیه اروپا قصد دارد از همان بهانه واهی صادرات موشک برای تحریم خطوط کشتیرانی ما استفاده کند.وی گفت: هیچ مبنای قانونی، منطقی یا اخلاقی برای هیچ یک از این رفتارها وجود ندارد.در واقع این رفتارها همان چیزی را باعث می‌شوند که اتحادیه اروپا خواهان جلوگیری از آن است.وزیر خارجه همچنین بیان کرد: آزادی کشتیرانی از اصول بنیادین حقوق دریاها است. وقتی عده‌ای گزینشی آن را به کار می‌گیرند، تبعات این کوته‌بینی آنها معمولا به خودشان برمی‌گردد.»
مسئله وضع تحریم جدید اتحادیه اروپا علیه ایران به بهانه کمک های نظامی تهران به مسکو در میانه تلاش های سه گانه بریتانیا، آلمان و فرانسه برای تصویب قطعنامه جدید علیه برنامه هسته ای ایران در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت می گیرد. نشست دوره ای شورای حکام از امروز در وین، پایتخت اتریش آغاز می شود. این نشست تنها چند روز پس از سفر و رایزنی های دو روزه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران و رایزنی های مهم و فشرده او پشت درهای بسته با وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران انجام می شود. آنچه که بر ابهام پیرامون صدور و یا عدم صدور قطعنامه علیه ایران در این دور از نشست شورای حکام افزوده امتناع گروسی از برگزاری نشست خبری پس از بازگشت از تهران است. اقدامی که در سفرهای پیشین او به یک روال تبدیل شده بود. به نظر می رسد که دولت جدید در ایران با مدیرکل آژانس به بسته تفاهمی جدیدی دست پیدا کرده که بازدید گروسی از تاسیسات هسته ای ایران در نطنز و فردو یکی از بندهای آن بوده و تداوم اجرایی شدن مرحله به مرحله سایر بندهای این بسته توافقی، به برخورد آژانس و کشورهای اروپایی با تهران در نشست پیش روی شورای حکام بستگی دارد. وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی هشدار داده اند که تهران برای مقابله با هرگونه قطعنامه آماده است و در صورتی که طرف مقابل مسیر تقابل را انتخاب کند تهران نیز چنین خواهد کرد. براساس گزارش رسانه ها، قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی، آلمان، فرانسه و بریتانیا به رای گذاشته می شود و به نظر می‌رسد بر خلاف قطعنامه پیشین که گفته می‌شد آمریکا مایل به طرح آن نبود، این بار واشنگتن کاملا همسو با شرکای اروپایی‌اش از ابتدا از قطعنامه حمایت می‌کند: قطعنامه‌ای که از عدم همکاری کافی تهران و آژانس ابراز نگرانی می‌کند و خواهان قدم‌های جدی‌تر است.
هشدارها و گلایه های دیپلماتیک تهران از اتحادیه اروپا بخصوص سه کشور اروپایی همچنان ادامه دارد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امورخارجه وضع تحریم‌های جدید از سوی اتحادیه اروپا و انگلیس علیه تعدادی از اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی از جمله شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به ادعای واهی ارسال موشک بالستیک به روسیه را اقدامی ناموجه و مغایر با موازین حقوق بین‌الملل و نیز ناقض تعهدات اتحادیه اروپا و انگلیس وفق برجام دانست و آن را به شدت محکوم کرد.
«اسماعیل بقائی» با رد مجدد ادعاهای مطرح شده توسط اتحادیه اروپایی و انگلیس مبنی بر انتقال موشک بالستیک از سوی ایران به روسیه گفت: در حالی‌که رئیس جمهور اوکراین خود اذعان کرده است که هیچ موشک بالستیک ایرانی به روسیه صادر نشده است، اقدام اتحادیه اروپایی و انگلیس در اعمال تحریم علیه ایران به این بهانه به هیچ عنوان قابل توجیه نبوده و فاقد هر نوع مشروعیت یا مبنای قانونی یا منطقی است.تحریم‌های اتحادیه اروپایی و انگلیس علیه ایران، به ویژه تحریم‌های وضع شده علیه هواپیمایی کشوری و تحریم‌های اخیر علیه شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران که منافع و حقوق بنیادین ایرانیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مصداق بارز نقض نظام‌مند حقوق بشر بوده و مسئولیت بین‌المللی بانیان و واضعان این تحریم‌ها را موجب می‌شود. آزادی کشتیرانی و تجارت دریایی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل دریاها است و بر این اساس مسئولیت بین‌المللی طرف‌های اروپایی در قبال نقض حقوق بین‌الملل محرز است.
بقائی همچنین با تقبیح سیاست‌های مداخله‌جویانه اتحادیه اروپایی و انگلستان در روابط مشروع و قانونی دولت‌ها در حوزه‌های دفاعی-نظامی، تاکید کرد جمهوری اسلامی ایران برای تامین منافع و امنیت ملی خود از همه ظرفیت‌های همکاری با شرکای خود استفاده خواهد کرد.
در چنین فضایی ، تصویب قطعنامه علیه ایران در شورای حکام در حالی که دولت جدید در ایران بنای همکاری جدید با آژانس بین المللی انرژی اتمی را گذاشته و وزیر خارجه ایران هم در آخرین گفت و گوی تلویزیونی تاکید کرده که مذاکرات با کشورهای اروپایی برای رفع اختلاف ها و قرار گرفتن در مسیر احیای برجام به زودی آغاز می شود می تواند اجرای نقشه راه پیش روی ایران را با سختی روبه رو کند. به نظر می رسد که در چنین فضایی تهران باید از فضای صرف واکنش فاصله گرفته و ابتکار عمل را به دست بگیرد. از آنجا که رابطه ایران و اروپا در سخت ترین روزهای خود در چند سال اخیر قرار دارد و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا نیز که به نوعی مبتکر سیاست فشار حداکثری ادعایی علیه ایران بود برای بازگشت به کاخ سفید آماده می شود ایران باید برای آغاز مسیر احتمالا سخت و طولانی گفت و گو با اروپا آماده شود. در شرایطی که ترامپ و تیم او عزم خود را برای برقراری آتش بس در اوکراین جزم کرده اند جمهوری اسلامی ایران باید مراقب باشد که در مسیر آشتی بازیگران بزرگ در این معادله قربانی نشود و البته میتواند از این فضا فرصتی برای گفت و گو با اروپایی بسازد که درست یا نادرست ، تهران را شریک جرم مسکو در جنگ با اروپا می داند. از سرگیری گفت و گوها با تروئیکای اروپایی هرچند بعید است در کوتاه مدت طرفین را به نتیجه برساند اما می تواند ترمزی بر تشدید تنش باشد.