«استارلینک» که قطعاً معرّف حضورتان هست؟ بالاخره حدود دو سال و اندی است که در ایران خیلی‌ها هرازچندی بحث اینترنت ماهواره‌ای و بدون محدودیت را پیش می‌کشند و چشم امیدشان به روزی است که فوج و بلکه افواج چند هزارتایی ماهواره‌هایی که «ایلان‌ماسک» هوا کرده است، اینترنت بدون محدودیت را به ایران بیاورند.
با این حال چه توی سر من و شما و چه جلو چشم آن‌هایی که مشتاقانه چشم انتظار اینترنت استارلینکی هستند علامت سؤال‌هایی وجود دارد که سرانجام چطور خواهد شد؟ آیا اینترنت ماهواره‌ای همچنان محال و غیرممکن می‌ماند و به دیگر رؤیاهامان می‌پیوندد یا اینکه صبح وصال نزدیک است؟
نه محض رضای خدا
ماجرای ورود استارلینک به ایران برمی‌گردد به شهریور سال۱۴۰۱. «دویچه‌وله» سال گذشته درباره آن روزها و به قلم «عرفان کسرایی» نوشت: « یک سال از زمانی که ایلان‌ماسک از درخواست معافیت از تحریم و راه‌اندازی اینترنت ماهواره‌ای در ایران خبر داد، می‌گذرد. اینک برخی از منابع از ورود دست‌کم هزار دستگاه اینترنت استارلینک به ایران خبر داده‌اند. سال پیش در دویچه‌وله فارسی در ایکس یا همان توییتر سابق از ایلان‌ماسک، پرسیدم آیا امکان فنی فراهم کردن استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای مردم ایران وجود دارد؟ او در پاسخ به این پرسش نوشت: برای معافیت از تحریم و راه‌اندازی اینترنت ماهواره‌ای در ایران درخواست خواهیم کرد...
ظرف کمتر از ۲۴ ساعت پس از اعلام آمادگی او برای درخواست معافیت از تحریم‌های مرتبط با ایران با هدف ارائه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا نیز اعلام کرد صادرات برخی تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای به ایران ممکن است... اما در عین حال مشخص نشد چنین کاری چه زمانی و چگونه می‌تواند عملی شود. البته ناگفته پیداست که این موضوع بیشتر جنبه نمایشی داشت و آمریکا با اینکه به صورت علنی از به‌کارگیری استارلینک در ایران حمایت کرد، اما در عمل قدم مؤثری برنداشت چراکه صرف‌نظر از اینکه امکان استفاده از استارلینک در ایران فراهم باشد یا خیر، موضوع پرداخت‌ها و خدمات بانکی برای استفاده از این سرویس همواره مطرح بوده است».
حالا نه اینکه فکر کنید «ماسک» و دولت آمریکا محض رضای خدا داشتند برای راه‌اندازی اینترنت ماهواره‌ای در ایران تلاش می‌کردند. کاخ سفید به ناآرامی‌ها و اغتشاشات در ایران دل بسته و «ماسک» هم در مجموع بیشتر از هر چیز به فکر فروش بیشتر محصولاتش بود. پس از این حرکت ماسک و آمریکا، وزارت ارتباطات ایران در نامه‌ای به ایلان‌ماسک، ارائه خدمات در ایران را مشروط به رعایت قوانین سرزمینی دانست. موضوعی که ماسک آن را زیرسبیلی رد کرد و فقط اعلام کرد لحن نامه ایران بسیار مؤدبانه بوده است!
اینترنت خیلی گران
البته نه وزارت ارتباطات ایران بلکه قواعد بین‌المللی می‌گویند هر اپراتور ماهواره‌ای بخواهد در قلمرو سرزمینی کشوری فعالیت کند باید قواعد سرزمینی آن کشور را رعایت کند. وزیر وقت در ایران همان زمان گفت: «استارلینک و بقیه اگر این قواعد را بپذیرند استقبال می‌کنیم چراکه نزدیک به ۳هزار روستا داریم که هنوز به اینترنت متصل نیستند». منتها ایران پس از اینکه متوجه شد تغییر رویه‌ای از سوی استارلینک مشاهده نمی‌شود و آمریکا و ماسک دارند در راستای اهداف خودشان عمل می‌کنند موضوع را از طریق ITU پیگیری کرد. در نامه ایران به اتحادیه جهانی مخابرات تأکید شد استارلینک فقط یک پروژه غیرنظامی نیست و دارای اهداف مشخص برای نظامی‌سازی و تقویت یک مسابقه تسلیحاتی در فضا برای تهدید امنیت ملی کشورهاست. بنابراین، ایران حق ذاتی خود را برای پاسخ‌گویی براساس قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد به هرگونه تهدید یا اقدام نادرست علیه حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود محفوظ می‌داند.
اتحادیه جهانی مخابرات هم شرکت «اسپیس ایکس» را مکلف به همکاری در چارچوب مقررات با ایران برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای کرد. این یعنی فعلاً و تا زمانی که شرکت ایلان‌ماسک مجوزهای قانونی را دریافت نکند اجازه فعالیت رسمی و قانونی در ایران را ندارد.
با همه این‌ها از تابستان امسال و با خبرهای تازه‌ای که ایلان‌ماسک منتشر می‌کرد و گفت تعداد ماهواره‌هایش را به ۵هزار رسانده و قرار است تا ۴۰هزار هم برساند، دوباره تب اینترنت ماهواره‌ای در ایران داغ شد. همان زمان «بی‌بی‌سی» گزارشی در این زمینه منتشر کرد و از قول افراد مورد اعتمادش در ایران مدعی شد دو سال است که می‌شود در تهران از اینترنت ماهواره‌ای البته با هزینه خیلی بالا استفاده کرد. آن‌ها گفته بودند: «دو سال پیش رفتم دنبالش... چون اوایل استفاده از استارلینک در ایران بود، حدود ۲هزار دلار برای تهیه آنتن پول دادم... ممنوع است؛ ولی اگر بخواهی، پیدا می‌کنی...قاچاقی وارد می‌شود... الان با جست‌وجوی دم‌دستی در شبکه‌های اجتماعی به صفحه کسانی می‌رسیم که وعده می‌دهند این آنتن‌ها را «یک‌روزه» در شهرهای بزرگ ایران به دست کاربران برسانند... خود شرکت استارلینک در ایران رسماً فعال نیست و محصولش را عرضه نمی‌کند و اطلاعاتی هم درباره میزان استفاده از شبکه ماهواره‌ای‌اش در ایران نمی‌دهد. همه کسانی که در ایران به این شبکه وصل می‌شوند، آن را در کشور دیگری ثبت کرده‌اند».
باید منتظر ماند
درباره سرعت اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هم کاربران مختلف به بی‌بی‌سی گفته بودند فعلاً آنچنان که باید سرعتش بالا نیست و بالاترین حد سرعت ۳۱۱ مگابیت بر ثانیه بوده و مشکلات قطع و وصل شدن هم وجود دارد. روز گذشته یک کارشناس ارشد هوافضا درباره استارلینک در «خبرآنلاین» نوشت: «تفاوت اصلی اینترنت ماهواره‌ای در عدم نیاز به زیرساخت گسترده زمینی خلاصه می‌شود. برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای فقط به سخت‌افزار شخصی نیاز است، زیرا تمامی تجهیزات فرستنده در مدار زمین واقع شده‌اند. تاکنون، ۶هزارو۴۲۶ ماهواره استارلینک در ارتفاعی حدود ۵۵۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین قرار گرفته‌اند و بیشتر آن‌ها در وضعیت عملیاتی قرار دارند. سرعت انتقال داده توسط استارلینک به پارامترهای جوی و فنی متعددی بستگی دارد، ولی بنا بر ادعای شرکت سازنده، در شرایط متعارف سرعت تبادل‌داده می‌تواند تا ۱۵۰مگابیت بر ثانیه برسد. شرکت اسپیس ایکس قصد دارد این سرعت را در آینده دو برابر کند. شرکت سازنده استارلینک ادعا می‌کند این سامانه برای شرایط آب و هوایی نامساعد ازجمله سرما و گرمای شدید، یخبندان، باران و بادهای شدید طراحی شده است. لیکن شواهد امر نشان می‌دهد جریان باد شدید، باران سنگین و رطوبت بالا می‌توانند بر کیفیت سیگنال‌ها تأثیر منفی بگذارند، بنابراین اقلیم متنوع ایران می‌تواند گسترش استفاده از استارلینک را با محدودیت‌های فراوانی مواجه کند. به طور کلی پیش‌بینی می‌شود استفاده از اینترنت ماهواره ای در کشور رو به گسترش باشد لیکن مواضع دولتمردان در این بازی نقش اصلی را ایفا خواهد کرد. آیا مشکلاتی مشابه فیلترینگ و دوقطبی شدن فضای فکری کشور دوباره تکرار خواهد شد؟ باید منتظر ماند و دید».