به گزارش روز سه‌شنبه گروه علمی ایرنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه ۲۳۶ شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با ریاست سعیدرضا عاملی و با حضور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل دبیرخانه شورا برگزار شد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر اظهار کرد: در این آیین‌نامه ارتقا، باید اصول دهگانه و ماموریت چهارگانه علوم انسانی به‌طور کامل لحاظ شود. این اصول علاوه بر آن ۱۰ اصل تصویب‌شده‌ای که داریم، باید در چهار ساحت فرهنگ، آموزش، پژوهش و مدیریت مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر ما اصل خانواده‌محوری را در ساحت فرهنگ بگنجانیم، نباید این اصل در ساحت آموزش و پژوهش نادیده گرفته شود. این نکته بسیار مهم است که این ۱۰ اصل باید در همه چهار ساحت موجود در نظر گرفته شود.
حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه گفت: در دانشگاه‌ها دروس عمومی داریم که هر کدام مأموریت‌های خاص خود را دارند، مانند درس معارف. علاوه بر اهمیت آموزش و پژوهش در این دروس، باید به مقوله تربیت دینی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
وی تاکید کرد: معلمان و اساتید این دروس باید متوجه این موضوع باشند که گاهی اوقات، دانشجویان با مسائل شبهه‌آمیز دست به گریبان هستند که می‌تواند اثرات مخربی بر روحیه و حتی زندگی آنها داشته باشد. آمارهایی از برخی دانشگاه‌ها نشان می‌دهند که تعدادی از دانشجویان به دلیل این شبهات، به شدت دچار مشکلات روحی می‌شوند. وظیفه اساتید معارف است که در این زمینه توجه ویژه‌ای داشته باشند و ما باید در ارزیابی‌های خود، امتیازات لازم برای انجام این وظیفه را در نظر بگیریم.
خسروپناه با تاکید بر لزوم بازنگری در مأموریت‌های چهارگانه، عنوان کرد: در گذشته، ما به دنبال اسلامی‌سازی علوم انسانی بودیم، ولی در این طرح، این مفهوم به ارزش‌های اخلاقی و تعالیم اسلامی تقلیل یافته است. به نظرم، اصطلاح «اسلامی‌سازی» باید دقیق‌تر بیان شود و تنها به اخلاق‌مداری و ارزش‌های اخلاقی محدود نشود. اسلامی‌سازی باید به معنای اصلاح و تصحیح علوم انسانی از منظر اسلامی باشد، نه به معنای تطابق با برخی ارزش‌ها.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: توضیحات بیشتری در این زمینه لازم است تا از انحراف مفهوم «اسلامی‌سازی» جلوگیری شود. نباید این مفاهیم را به سادگی و بدون دقت کافی به کار ببریم. به‌طور خاص، هدف ما این است که اگر فردی در زمینه اسلامی‌سازی علوم انسانی فعالیت کند، امتیاز ویژه‌ای دریافت کند، نه اینکه فقط نداشتن مقاله در این زمینه موجب عدم ارتقا شود.
تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی با اهداف کیفی و بومی‌سازی
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در این جلسه در خصوص تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر گفت: این موضوع بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به شورای تحول واگذار شده است. تدوین پیش‌نویس این آیین‌نامه، با اصول مشخصی از سوی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور انجام گرفته است.
سعیدرضا عاملی ابراز امیدواری کرد که تا ۲۵ آذر پیش‌نویس نهایی آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر برای ارائه آماده شود.
وی گفت: تدوین این آیین‌نامه نیازمند دقت ویژه‌ای است، چرا که حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر دارای ظرافت‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را از سایر حوزه‌ها، مانند علوم تجربی، متمایز می‌کند.
عاملی ادامه داد: یکی از تفاوت‌های عمده این حوزه‌ها با علوم تجربی، اهداف آموزشی آن‌هاست. آموزش در علوم انسانی بیشتر بر توانمندی‌های کیفی از جمله فهم اجتماعی، تحلیل کنش‌های رفتاری و درک نظام‌های مرتبط با مدیریت و راهبردهای اجتماعی و فردی متمرکز است. این ویژگی‌ها نیازمند روش‌های آموزشی و پژوهشی متفاوتی است که در آیین‌نامه ارتقا باید به‌طور ویژه لحاظ شود.
وی افزود: به‌عنوان نمونه، در حوزه پژوهش، علوم انسانی و علوم اجتماعی بر روش‌های خاص خود متکی هستند. برخلاف علوم تجربی که از آزمایشگاه به‌عنوان ابزار اثبات استفاده می‌کند، در اینجا ابزارهایی نظیر پیمایش‌های اجتماعی و تحلیل‌های کیفی در اولویت قرار دارند. بنابراین، آیین‌نامه باید انعکاس‌دهنده این تمایزات باشد.
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با بیان اینکه این آیین‌نامه اهداف مشخصی را دنبال می‌کند، گفت: برخلاف برخی آیین‌نامه‌ها که صرفاً چارچوب‌های شکلی را مدنظر قرار می‌دهند، در اینجا ۱۶ هدف تعریف‌شده که کاملاً با نگاه کیفی علوم انسانی و علوم اجتماعی همخوانی دارد.
عاملی اعلام کرد: این آیین‌نامه با اهداف کلانی همچون بومی‌سازی، روزآمدی، کارآمدی، و اسلامی‌سازی علوم انسانی تطابق دارد و از اصول مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی پیروی می‌کند. این ارتباط و پیوندها در جدول‌ها و مستندات به‌طور دقیق مشخص شده است.
تدوین آیین‌نامه ارتقا در علوم انسانی با تأکید بر اخلاق‌مداری و همکاری علمی با کشورهای اسلامی
در ادامه نشست، معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور درباره تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر گزارشی ارائه داد.
سحر کوثری، چهار موضوع اصلی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی را اخلاق‌مداری و ارزش‌های اسلامی، بومی‌سازی و توجه به مؤلفه‌های ایرانی، کارآمدی و روزآمدی و توجه ویژه به تحکیم علوم انسانی، اجتماعی و هنر با رویکرد اسلامی اعلام کرد و گفت: این اصول و سیاست‌ها هدف‌گذاری‌های اصلی آین‌نامه پیشنهادی را تعیین می‌کنند. اهدافی مانند تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی و ایجاد امید در دانشجویان، ایجاد پویایی و نشاط در محیط‌های آموزشی، تأکید بر تحقیق و پژوهش‌های بنیادی و کاربردی با رویکرد آینده‌نگر و توجه به اخلاق، شایستگی علمی و مسئولیت اجتماعی اعضای هیات علمی در آیین نامه مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه داد: در آیین‌نامه پیشنهادی، تأکید ویژه‌ای بر نقش اعضای هیات علمی در ایجاد تغییرات اجتماعی و حل مسائل جامعه و جهان اسلام در نظر گرفته شده است. به‌طور خاص، در بندهای مختلف، امتیازهایی برای همکاری علمی با کشورهای اسلامی و ایجاد شبکه‌های علمی مجازی با این کشورها در نظر گرفته شده است.
کوثری گفت: از آنجا که در آیین‌نامه جدید تأکید زیادی بر اخلاق‌مداری و ارزش‌های اسلامی شده است، برای هر بخش از این اصول، سازوکارهای مشخصی جهت ارزیابی و اعطای امتیاز در نظر گرفته شده است. برای نمونه، در مورد تأثیرگذاری اجتماعی، اگر یک عضو هیات علمی در حل مسائل جامعه نقش مؤثری ایفا کند، این فعالیت در بخش‌های مختلف آیین‌نامه مانند مقالات، مسئولیت اجتماعی و اجرای پروژه‌های علمی مشهود خواهد بود.
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور عنوان کرد: در نهایت، این آیین‌نامه پیشنهادی با تأکید بر همکاری حوزه و دانشگاه، ایجاد امید در بین دانشجویان، و ارتقای شایستگی‌های علمی اعضای هیات علمی به‌ویژه در زمینه‌های علوم انسانی و اجتماعی، به دنبال تحقق اهداف کلان علمی و فرهنگی کشور است.