به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آلودگی هوا و وضعیت نابسامان آن در ایران به یکی از جدی‌ترین معضلات کلان‌شهرها تبدیل شده است. علی‌رغم تلاش‌های مکرر برای کاهش آلودگی، این مشکل همچنان جزئی از زندگی روزمره مردم ایران است. پاییز امسال هم آلودگی هوا همچنان به قوت خود باقی مانده و علاوه بر آن، بحران قطعی برق نیز به مشکلات مردم افزوده شده است. در حالی که مردم ایران در هوای آلوده تنفس می‌کنند، با کمبود برق نیز روبه‌رو هستند. این وضعیت نشان می‌دهد که مشکلات زیرساختی و مدیریتی در کشور همچنان لاینحل باقی مانده است.
آلودگی هوا؛ یک معضل جدی در کلان‌شهرها
احمد بیگی، کارشناس اجتماعی ، در گفتگو با رکنا، در خصوص وضعیت آلودگی هوا در کلان‌شهرها به‌ویژه تهران، به شدت نسبت به وضعیت موجود هشدار داد.
او بیان کرد که آلودگی هوا در تهران به یک معضل جدی تبدیل شده که نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه سلامت عمومی را نیز به خطر می‌اندازد.
به گفته این کارشناس، با نزدیک شدن به فصل زمستان، ذرات آلاینده به وضوح قابل مشاهده می‌شوند و هشدارهای مکرر سازمان‌های مربوطه در خصوص وضعیت ناسالم هوا به گوش می‌رسد.
طبق آمارهای ارائه‌شده، تهران در سال گذشته تنها ۱۶۱ روز هوای پاک را تجربه کرده است و در مقابل، هزار و ۵۰۱ روز در وضعیت‌های ناسالم و خطرناک سپری کرده است.
این آمارها نشان می‌دهد که وضعیت آلودگی هوا در تهران به حدی نگران‌کننده است که در سال گذشته، شاخص آلودگی هوا در تهران به عدد ۱۲۳ رسید که نشان‌دهنده وضعیت ناسالم است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ تنها سه روز هوای پاک ثبت شده و ۱۹۲ روز در وضعیت قابل قبول و ۱۳۲ روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشته است. این وضعیت گویای عدم اجرای مؤثر قانون هوای پاک و ضعف در مدیریت آلودگی هواست.
اختصاص بودجه بهبود کیفیت هوا، اما چرا هیچ گزارشی منتشر نشده؟
در سند هفتم توسعه، مبلغ ۲۵۰ هزار میلیارد تومان برای زیرساخت‌های کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته شده است. این بودجه به منظور بهبود کیفیت هوا و اجرای پروژه‌های مرتبط با کاهش آلودگی در کلان‌شهرها، به‌ویژه تهران، تخصیص یافته است. سوال اساسی که مطرح است این است که این مبلغ تخصیص‌یافته تا به حال صرف چه مواردی شده است و چرا گزارشی از مسئولین ذی‌ربط در خصوص نحوه مصرف این بودجه منتشر نشده است؟
احمد بیگی در این خصوص اشاره کرد که چالش‌های زیادی در زمینه اجرای این برنامه‌ها وجود دارد. عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف و ضعف در نظارت بر اجرای پروژه‌ها، از جمله موانع اصلی در دستیابی به اهداف تعیین‌شده هستند. به گفته او، صرفاً تخصیص بودجه کافی نیست و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بین نهادهای مختلف برای تحقق اهداف کاهش آلودگی هوا احساس می‌شود. وی تأکید کرد که در حال حاضر شاهد صرف هزینه‌های بالا بدون نتایج ملموس در کاهش آلودگی هستیم.
راه‌حل‌های سطحی، مشکلات عمیق‌تر می‌شوند
بیگی افزود: اقدامات سطحی مانند قطع برق در ساعات مختلف به‌منظور جلوگیری از مازوت‌سوزی، از جمله راه‌حل‌هایی هستند که بیشتر جنبه موقت دارند و نمی‌توانند مسئله آلودگی هوا را به طور اساسی حل کنند. کارشناسان شهری بارها اعلام کرده‌اند که مازوت‌سوزی در خارج از شهرها رخ می‌دهد و در صورت تاثیرگذاری، تنها ۲ درصد به بهبود شرایط هوا کمک خواهد کرد. در مقابل، قطع برق در ساعات مختلف در شهرها باعث اختلال در زندگی روزمره مردم و مشکلات اجتماعی و ترافیکی در خیابان‌ها خواهد شد.این اقدامات نه‌تنها مشکل آلودگی هوا را حل نمی‌کنند، بلکه مشکلات دیگری مانند اختلال در زندگی روزمره و نارضایتی عمومی را به همراه خواهند داشت. بیگی در این خصوص بیان کرد که برای حل مشکلات آلودگی هوا، به جای این‌گونه اقدامات سطحی، نیاز به راه‌حل‌های اساسی و پایدار است. این راه‌حل‌ها باید شامل سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک، بهبود حمل‌ونقل عمومی، و تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر باشد.
نقش قوه قضائیه در مقابله با اهمال‌کاری‌ها
این کارشناس اجتماعی با بیان اینکه در این بین، نقش نظارتی قوه قضائیه در پیگیری پرونده‌های مربوط به ترک فعل مدیران و اهمال‌کاری‌ها بسیار حائز اهمیت است گفت: عدم توجه به مسئله آلودگی هوا و عدم اجرای مؤثر قوانین موجود، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی شهروندان داشته باشد. قوه قضائیه می‌تواند با نظارت بر عملکرد دستگاه‌های مسئول و پیگیری پرونده‌های مربوط به ترک فعل مدیران، به بهبود وضعیت آلودگی هوا کمک کند.
ضرورت تغییر اساسی در سیاست‌ها و رویکردها
در نهایت، بیگی تأکید کرد که نیاز به یک تغییر اساسی در سیاست‌ها و رویکردها در زمینه مدیریت آلودگی هوا احساس می‌شود. این تغییرات باید شامل ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و توجه به نیازهای واقعی شهروندان باشد.
او اشاره کرد که صرفاً تشکیل جلسات کمیته آلودگی هوا در این سال‌ها، تنها منجر به تعطیلی مدارس و مراکز عالی آموزشی شده و هیچ راهکار اساسی برای کاهش آلودگی هوا ارائه نشده است. تنها در صورتی که به سند چشم‌انداز هفتم توسعه در بحث مدیریت شهری توجه جدی شود، می‌توان به آینده‌ای با هوای پاک و سالم امیدوار بود.آلودگی هوا در ایران به یک بحران جدی تبدیل شده است که نیازمند توجه فوری و راه‌حل‌های اساسی است. تاکنون اقدامات سطحی و موقت نتوانسته‌اند به کاهش این مشکل کمک کنند و همچنان مردم در شرایط ناسالم هوا زندگی می‌کنند. در این میان، ضعف در هماهنگی بین دستگاه‌ها و نظارت بر اجرای پروژه‌ها مانع از تحقق اهداف تعیین‌شده در کاهش آلودگی هوا شده است. برای حل این مشکل، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، همکاری بین نهادها، و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و انرژی‌های تجدیدپذیر داریم.