پریسا ساسانی: نخستین دوره مراسم هفته کتاب در آبان ماه سال ۱۳۷۲ با عنوان نخستین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی به منظور توسعه فرهنگ مکتوب و ترویج مقوله کتاب و کتابخوانی و نهادینه کردن فرهنگ اهدای کتاب در میان مردم در نقاط مختلف کشور آغاز شد در این هفته علاوه بر نسل جوانِ کتابخوان کودکان و نوجوانان به عنوان سرمایه‌های انسانی هدف اصلی کتابخوانی در سراسر کشور بودند . به همین دلیل طی مراسم‌های مختلف موضوع اهمیت کتابخوانی توسط نهادها و مراکز مهم کتاب همچون کتابخانه ملّی ایران، نهاد کتابخانه‌های عمومی و یا به صورتِ فرهنگ فردی مانند کتابگردی و یا برگزاری مراسم کتابخوانی و غیره تبیین می‌شود.

کتاب‌هایی که برای ایفای نقش تربیتی به زندان‌ها اهدا شد

برگزاری نمایشگاه های کتاب در داخل و خارج از کشور، برگزاری گردهمایی‌ها و جلسات بحث و بررسی و گفتگوهای مختلف در زمینه فرهنگ مکتوب و گسترش کتابخوانی، برگزاری بزرگداشت مشاهیر، نویسندگان و علما، برگزاری جشن‌های مختلف کتاب کودک، نوجوان و جوان، اجرای مسابقات کتابخوانی، چاپ و نشر برخی جزوات و مجلات ویژه کتاب و کتابخوانی و اصلاحات راجع به حوزه فرهنگ مکتوب و نیز چاپ اطلاعیه ها، خبرنامه، اوراق تبلیغی، از جمله برنامه های هفته کتاب است که توسط مراکز مختلف مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت کشور، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت ـ درمان و آموزش پزشکی، سازمان تبلیغات اسلامی، هیأت امنای کتابخانه های عمومی، سازمان صدا و سیما، شهرداری‌ها، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، حوزه های علمیه، دانشگاه ها، جهاد دانشگاهی، هیأت امنای مساجد، سازمان تربیت بدنی، مؤلفان، مؤسسات نشر و کتاب فروشی‌ها برگزار می‌شد.

گذر عمر این رویداد فرهنگی موجب شد علاوه بر مراکز و نهادهای موظف به برپایی این امر دیگر سازمان‌ها از جمله سازمان زندان‌های کشوربه منظور نقش ترویجی و تربیتی کتاب این هفته را برگزار کند که با کتب اهدایی مردم برای زندانیان این امر محقق می‌شد. 

توجه به موضوع کتابخوانی در روستاهای کشور

اولین بار هفته کتاب در تقویم جمهوری اسلامی ایران در روزهای چهارم تا دهم دی ماه سال ۱۳۷۲ با پیام ایت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی در سراسر کشور برگزار شد و دومین دوره هفته کتاب ایران برای نخستین بار انتخاب کتاب سال دانشجویی صورت گرفت و برنامه ها از نظر کمی و کیفی گسترش یافت و به موضوعات دیگری چون نقد کتاب، توجه به کتابداران و گسترش کتاب در روستاها نیز پرداخته می شود. و در ادامه برگزاری هفته کتاب و کتابخوانی در دوره‌های بعد فعالیت‌های مهمی از جمله نخستین نمایشگاه صنعت چاپ در تهران،نمایشگاه کتاب‌های تخصصی ناشران خارجی، نمایشگاه کتاب در مراکز فرهنگی و نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور برگزار شد. همچنین افتتاح و راه اندازی یازده انجمن کتاب در یازده دانشگاه کشور، همایش راه های توسعه نشر بین المللی کتاب ایران، هفته کتاب و اختصاص روزی با نام «کتاب، صنعت و کارگر» برای نخستین بار از دیگر برنامه‌های انجام شده در جهت توسعه موضوع کتاب و کتابخوانی بوده است.

راه اندازی کتابخانه‌های سیار در مناطق کم‌برخوردار از جمله اقداماتِ مهم نهادهای مربوط به کتابخوانی است که نهاد کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه ملی ایرن در سال‌های اخیر در این حوزه فعالیت بسیاری را به انجام رساندند.

دلسوزی‌های فردی چهره‌های فرهنگی برای گسترش کتابخوانی

علاوه بر سازمان‌ها و نهادهای زیر مجموعه که وظیفه برگزاری هفته کتاب و کتابخوانی را داشتند، برخی از شخصیت‌های مهم و تاثیرگذاری نقش بسزایی در طرح و بیان این رویداد فرهنگی داشته‌اند که احمد مسجدجامعی نقش مهمی در این راستا داشته است. این مدیر فرهنگی زمانی که به عنوان رئیس دوره چهارم شورای اسلامی شهر تهران انتخاب شد؛ با طرح برنامه فرهنگی تهران‌گردی پنجشنبه‌ها را به معرفی نقاط مختلف شهر تهران اختصاص داد که سر زدن به کتابفروشی‌ها و معرفی تازه‎‌های چاپ از برنامه های مهم مسجد جامعی و هیات همراه به شمار می رفت.

اما بعدها طرح کتاب‌گردی که با هدف تأکید بر اهمیت نقش کتابفروشان به عنوان پاتوغ‌های(پاتوق) فرهنگی و حفظ کتابفروشی‌های محلی برگزار می‌شد؛ با وقفه‌ای دوساله مواجه شد. در آئین «کتابگردی» چهره‌های فرهنگی، هنری، رسانه‌ای، مسئولان و متولیان تشکل‌های صنفی حوزه نشر و ناشران و کتابفروشان با حضور در کتاب‏فروشی‌‏های سراسر کشور و خرید کتاب، با مردم و خریداران کتاب گفتگو می‌کردند. 

توقف آیین کتاب‌گردی در دولت سیزدهم و احیای آن در دولت چهاردهم

آیین کتاب‌گردی در دولت یازدهم و دوازهم به صورت گسترده برگزار شد و از برنامه‌های حتمی و گسترده هفته کتاب به شمار می‌رفت اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم این برنامه متوقف شد بود در واقع آخرین کتاب‌گردی در سال ۱۴۰۰ برگزار شد و علی رمضانی دبیر هفته کتاب در سال ۱۴۰۱ اعلام کرد که برنامه مشخصی برای برگزاری برنامه کتاب‌گردی ندارد اما این مدیر مربوط به بخش کتاب با آغاز دولت چهاردهم و در اولین هفته کتابی که در این دولت برگزار می شود؛ در نشست خبری  این رویداد فرهنگی گفت که «کتاب‌گردی» از جمله برنامه‌های اتحادیه ناشران و کتابفروشان است که روز پنجشنبه (۲۴ آبان‌ماه) در کتابفروشان راسته کریمخان و نشر ثالث با حضور چهره‌های فرهنگی برگزار می‌شود. 

در واقع آیین کتاب‌گردی در دوره جدید با حضور دوباره احمد مسجد جامعی، اشرف بروجردی رئیس اسبق سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، رائد فرید زاده رئیس سازمان سینمایی، غلامرضا امیرخانی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی دولت چهاردهم، علیرضا تابش مدیر فرهنگی، سهیل محمودی شاعر و دیگر چهره‌های فرهنگی احیا شد. 

۲۴۳۵۷