به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، گیاهان مانگرو به مجموعه درختان و درختچه‌هایی گفته می‌شود که در ناحیه جزرومدی، در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان و بین عرض جغرافیایی حدود 30 درجه شمالی و 30 درجه جنوبی پراکنش دارند.
این بوم سامانه‌ها مکان‌های مهمی برای تغذیه و تخم‌ریزی موجودات آبزی فراهم می‌کنند، پناهگاه ارزشمندی برای برخی از آبزیان در فصل مهاجرت هستند و محل‌های نوزادگاهی گونه‌های تجاری مانند میگوها و ماهیان سطح‌زی محسوب می‌شوند و به لحاظ حساسیت به آلاینده‌ها و مشکلات ناشی از پاکسازی آلاینده‌ها مخصوصاً مواد نفتی، در ردیف یکی از مهمترین مناطق حساس دریایی جهان هستند.
جنگل‌های مانگرو نواحی جنب‌حاره‌ای و حاره‌ای توان ذخیره کربن آلی (Blue Carbon) به ترتیب حدود 550 و 900 تن بر هکتار کربن را دارند، بیش از دو تا سه برابر اغلب جنگل‌های خشکی است. در کل حدود 9.42 میلیون تن کربن در رویشگاه‌های مانگرو کشور ذخیره شده است که 77 در صد آن (7.26 میلیون تن) در خاک و 23 درصد بقیه (2.16 میلیون تن) در درختان مانگرو ذخیره شده است.
به تازگی پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که جنگل‌های مانگرو که از آنها به عنوان سپری در برابر طوفان‌های مخرب در بسیاری از سواحل یاد می‌شود، اکنون در زیر آب‌های مالدیو در حال خفگی هستند. داده‌ها نشان می‌دهد که ترکیب افزایش سطح دریا و تغییر شرایط اقیانوس هند باعث شده است که برخی از جزایر مالدیو از سال 2020 تاکنون بیش از نیمی از پوشش مانگروی خود را از دست بدهند.
پژوهشگران به سرپرستی لوسی کارثرز و دکتر واسیله ارسک از دانشگاه نورثامبریا یادآور شدند که این تنها یک رویداد منحصر به مالدیو نیست و رخدادهای شدید اقلیمی به عنوان تهدیدی جدید برای مانگروها و اکوسیستم‌های ساحلی در سراسر جهان ظاهر شده‌اند.
فرسایش تدریجی مانگروها
در سال 2020، مانگروها در بیش از یک چهارم جزایر مالدیو نشانه‌هایی از فرسایش تدریجی را نشان دادند و به شرایطی به نام "مرگ‌پذیری" نزدیک شدند و در نهایت به مرگ تدریجی دچار شدند. شدت این پدیده از دست رفتن مانگروها با تصاویر ماهواره‌ای ثبت شد و نشان داد که برخی از جزایر بیش از نیمی از پوشش مانگروی خود را از دست داده‌اند.
در این پژوهش، محققان با ترکیب داده‌های مربوط به سطح دریا، اطلاعات اقلیمی و سنجش از راه دور، وضعیت مانگروهای در حال مرگ را بررسی کردند.
همچنین مشاهدات میدانی از ژئوشیمی رسوبات و مطالعه دندروژی (بررسی حلقه‌های درخت) نیز در نظر گرفته شد.
نشانه‌های شوری شدید در مانگروها
نتایج نشان داد که درختان مرده در مقایسه با درختان زنده نشانه‌های بیشتری از استرس شوری(حجم بالایی از نمک که درختان توانایی تاب‌آوری برابر آن را ندارند) را داشتند.
این استرس حاکی از آن است که ریشه‌های درختان توانایی مقابله با سطوح بالای نمک را نداشته‌اند که همین عامل نقش مهمی در مرگ آنها ایفا کرده است.
دانشمندان به این نتیجه رسیدند که سطح دریا در اطراف مالدیو از سال 2017 تا 2020 با سرعت بیش از 30 میلی‌متر در سال افزایش یافته است.
این وضعیت در کنار تغییرات شدید در "قطب اقیانوس هند" باعث افزایش دما و سطح آب در بخش غربی اقیانوس هند شده است.
حرکت محدود جزر و مد
با وجود اینکه مانگروها توانایی مقابله با افزایش آرام سطح دریا را با ایجاد رسوبات دارند، اما سرعت افزایش سطح دریا در سال‌های اخیر برای آنها بیش از حد زیاد بوده است و به دلیل محدودیت حرکت جزر و مد در مناطقی که بسیاری از جنگل‌های مانگرو رشد می‌کنند، افزایش سطح دریا عملاً باعث غرق شدن آنها شد.
عدم حرکت جزر و مد و سیل ناشی از آن مانع از این شد که مانگروها رسوباتی برای بقا در بالای سطح آب ایجاد کنند.
شدت شدید فرسایش جنگل‌های مانگرو
دکتر واسیله ارسک، دانشیار گروه جغرافیا و علوم محیطی دانشگاه نورثامبریا، اظهار داشت: «فرسایش اولیه ابتدا در مرکز مناطق کم‌ارتفاع رخ داد و سپس به‌تدریج به بیرون گسترش یافت.»
وی افزود: «این مناطق به دلیل محدودیت در جزر و مد، شواهدی از افزایش سطح دریا و ورود آب شور به جنگل‌ها را نشان می‌دادند. این قرار گرفتن طولانی‌مدت باعث شد که غلظت نمک در این مناطق افزایش یابد. با کاهش تجمع رسوبات به دلیل سرعت افزایش سطح دریا، شوری خاک به حدی رسید که حتی این درختان مقاوم به نمک نیز قادر به تحمل آن نبودند و در نتیجه، عملاً در حال غرق شدن بودند.»
وی یادآور شد که شدت فرسایش مانگروها در مالدیو نمونه واضحی از این است که چگونه تغییرات اقلیمی می‌تواند سیستم‌های طبیعی را به مرزهای غیرقابل بازگشت برساند و پیامدهای گسترده‌ای برای طبیعت و انسان‌ها به همراه داشته باشد.
آینده مانگروها در شرایط هشدارآمیز اقلیمی
لوسی کارثرز، نویسنده اصلی این پژوهش، که اکنون به عنوان پژوهشگر پسادکترا در دانشگاه کارولینای شرقی فعالیت می‌کند، گفت: «در زمان وقوع فرسایش مانگروها در سال 2020، سطح دریا در این منطقه به بالاترین میزان در تاریخ ثبت شده رسیده بود. این وضعیت با فاز مثبت شدید قطب اقیانوس هند همزمان شد که می‌تواند شرایط اقلیمی سختی را برای کشورهای واقع در اقیانوس هند به همراه داشته باشد.»
کارثرز افزود: «با ادامه گرمایش کره زمین، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که قطب اقیانوس هند با فرکانس و شدت بیشتری رخ دهد، به این معنی که پدیده‌هایی مانند نابودی مانگروها ممکن است بیشتر شوند. این جنگل‌های خارق‌العاده برای قرن‌ها در مرز بین زمین و دریا زنده مانده‌اند. اما اینکه آیا می‌توانند در برابر تغییرات سریع دهه‌های آینده دوام بیاورند، به اقدامات ما در مدیریت بحران اقلیمی امروز بستگی دارد.»
این پژوهش در مجله Scientific Reports منتشر شده است.
وضعیت جنگل‌های مانگرو ایران
با وجود شرایط نگران کننده این جنگل‌ها در نقاط مختلف دنیا، به نظر می‌رسد که احیای این جنگل‌ها در کشور ما شرایط مطلوبی داشته است. در رابطه با این موضوع محمد طالبی متین؛ مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌های دریایی و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به تسنیم می‌گوید: اکوسیستم مانگرو در طول سواحل جنوبی ایران از خور موسی در بندر ماهشهر در استان خوزستان تا باهوکلات در استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارند. دو گونه گیاه مانگرو با نام حراّ و چندل در سواحل ایران رویش داشته که بیش از 97 درصد پوشش مربوط به گیاه حراّ است.
وی ادامه داد: مدیریت جنگل‌های مانگرو با هدف بهره‌برداری پایدار از خدمات بوم‌شناختی این جامعه گیاهی ساحلی، مبتنی بر پایش دقیق رویشگاه است. در منطقه خاورمیانه در 7 کشور حوزه خلیج فارس و دریای عمان حدود 30 هزار هکتار از این رویشگاه‌ها وجود دارد که کشور ایران با دارا بودن بیش از 22 هزار هکتار دارای رتبه نخست در منطقه است. عمده‌ترین رویشگاه‌های طبیعی و دست کاشت مانگرو کشور شامل گواتر، سیریک، خوران، نایبند و مل گنزه و زیستگاه دست کاشت خورهای بندر ماهشهر هستند که جمعاً بیش از 95% مساحت جنگل‌های آبی کشور را شامل می‌شوند.
به گفته وی، مجموعه اقدامات حفاظتی صورت گرفته توسط سازمان حفاظت محیط زیست و سایر ارگان‌ها و نهادهای متولی و همچنین تشکل‌های مردم نهاد و جوامع محلی منجر به دست یافتن به هدف با ارزش افزایش مساحت جنگل‌های مانگرو ایران شده است. چنانچه در راستای توسعه و احیای جنگل‌های مانگرو و مشارکت در پویش یک میلیارد نهال، در سال گذشته 300 هزار اصله نهال حرا در زیستگاه‌های تحت مدیریت و حساس ساحلی غرس شد که در نتیجه آن مساحتی حدود 267 هکتار بر وسعت زیستگاه‌های مذکور در استان های بوشهر، سیستان و بلوچستان و خوزستان افزوده شد.
انتهای پیام/
∎