برگشت گهگاه اسید معده به مری خیلی غیرطبیعی نیست، اما بعضی افراد ممکن است هر بار بعد از صرف غذا دچار سوزش معده، نفخ و آروغ شوند. تقریبا ۲۰درصد افراد بیماری رفلاکس معده دارند.
به گزارش چطور، این بیماری نوعی برگشت مزمن اسید معده به مری است که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. رژیم غذایی نقش مهمی در مهار علائم برگشت اسید معده دارد و اولین خط درمانی برای افراد مبتلا به رفلاکس اسید معده است. به همین دلیل شناخت غذاها و میوه های ضد اسید معده برای تسکین علائم این بیماری مفید است. برای آشنایی بیشتر با این خوراکی‌ها تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
علت برگشت اسید معده
در حالت طبیعی، دریچه یا اسفنگتر مری (لوله عضلانی که اجازه می‌دهد غذا وارد معده شود و از برگشت آن به مری جلوگیری می‌کند) از مری در برابر اسید معده محافظت می‌کند. اگر این دریچه سست باشد، غذا می‌تواند وارد مری و سبب برگشت اسید شود. هرچند این اتفاق بسیار شایع است، ممکن است با عوارض جانبی و علائم مشکل‌سازی مثل سوزش سردل، درد و تحریک‌پذیری همراه باشد.
خوراکی‌های ضد اسید معده
غذایی که می‌خورید بر مقدار اسید معده شما اثر می‌گذارد. بنابراین مصرف غذای مناسب و خوردن میوه های ضد اسید معده، در مهار برگشت اسید معده به مری نقش بسزایی دارد. البته هیچ‌کدام از این غذاها بیماری را درمان نمی‌کنند و استفاده از آنها فقط برای تسکین علائم بیماری است.
۱. فیبرها و سبزیجات
انواع فیبر با ایجاد احساس سیری از پرخوری عامل سوزش معده جلوگیری می‌کنند، بنابراین بهتر است غذاهایی با فیبر سالم مصرف کنید، از جمله:
- غلات کامل مثل جوی دوسر، دانه کوسکوس و برنج قهوه‌ای.
- سبزیجات ریشه‌ای مثل سیب‌زمینی شیرین، هویچ و چغندر.
- سبزیجات سبز مثل لوبیاسبز، کلم بروکلی، مارچوبه، انواع سبزی‌ها.
- گل کلم، سیب‌زمینی و خیار.
۲. زنجبیل
زنجبیل خاصیت ضدالتهابی طبیعی دارد و برای درمان طبیعی سوزش معده و سایر مشکلات گوارشی مناسب است. می‌توانید ریشه زنجیل رنده‌شده یا خردشده را به غذا یا اسموتی اضافه کنید یا برای تسکین علائمتان چای زنجبیل بنوشید.
۳. بلغور جوی دوسر
بلغور جوی دوسر صبحانه‌ای ایدئال و منبع عالی فیبر است. رژیم غذایی سرشار از فیبر احتمال برگشت اسید معده را کم می‌کند. نان سبوس‌دار و برنج سبوس‌دار گزینه‌های فیبری دیگرند.
۴. خوراکی‌های قلیایی
میوه‌هایی غیر از مرکبات مثل خربزه، موز، سیب و گلابی، رازیانه و مغزها کمتر از میوه‌های اسیدی (مثل مرکبات) علائم برگشت اسید را ایجاد می‌کنند.
۵. خوراکی‌های آبدار
خوراکی‌های حاوی آب زیاد اسید معده را رقیق و ضعیف می‌کنند، از جمله:
- سوپ با پایه آب گوشت؛
- دمنوش.
و سبزی و میوه های ضد اسید معده مانند:
- کرفس؛
- خیار؛
- کاهو؛
- هندوانه.
۶. گوشت کم‌چرب و غذاهای دریایی
گوشت‌هایی مثل سینه مرغ و بوقلمون، ماهی و غذاهای دریایی چربی کمی دارند و علائم برگشت اسید را کاهش می‌دهند. می‌توانید این گوشت‌ها را کبابی، پخته یا آب‌پز استفاده کنید.
۷. سفیده تخم‌مرغ
سفیده تخم‌مرغ یکی از گزینه‌های مناسب است، اما زرده تخم‌مرغ چربی زیادی دارد و ممکن است علائم برگشت اسید را ایجاد کند.
۸. چربی‌های سالم
آووکادو، مغز گردو، دانه کتان، روغن زیتون، روغن کنجد و روغن آفتاب‌گردان منابع چربی سالم هستند. پیشنهاد می‌کنیم، مصرف چربی اشباع و ترانس را کاهش دهید و به‌جای آنها از چربی غیراشباع سالم‌تر استفاده کنید.
۹. شیر
شیر معمولا برای ازبین‌بردن سوزش معده مناسب است. البته توجه کنید که شیر انواع مختلفی دارد مثل شیر پرچرب، کم‌چرب و بدون چربی. چربی درون شیر می‌تواند برگشت اسید را تشدید کند، اما شیر بدون چربی همچون حائل موقت بین پوشش معده و محتوای اسیدی آن عمل می‌کند و بالافاصله علائم سوزش معده را از بین می‌برد. ماست کم‌چرب نیز همین خاصیت تسکین‌دهنده را دارد و حاوی مقدار مناسبی از پروبیوتیک‌هاست.
۱۰. سرکه سیب
هرچند تحقیقات کافی درباره اثر سرکه سیب بر برگشت اسید معده انجام نشده است، بسیاری از افراد ادعا می کنند که این سرکه برای تسکین علائم بازگشت اسید مؤثر است. بااین‌حال هیچ‌وقت این سرکه را غلیظ مصرف نکنید، زیرا اسید قوی آن می‌تواند مری را تحریک کند. در عوض مقدار کمی از سرکه سیب را در آب گرم حل کنید و همراه غذا بنوشید.
۱۱. آب لیمو
آب لیمو در حالت کلی اسیدیته زیادی دارد، اما مقدار کمی از آن همراه با آب گرم و کمی عسل خاصیت بازی دارد که اسید معده را خنثی می‌کند. عسل هم خاصیت آنتی‌اکسیدانی طبیعی دارد که از سلول‌ها محافظت می‌کند.
شناسایی عوامل زمینه‌ساز عارضه
سوزش معده یکی از علائم شایع برگشت اسید معده است. ممکن است سوزش بعد از خوردن یک وعده غذایی کامل یا غذاهای خاص، در معده یا قفسه سینه ایجاد شود. در بیماری رفلاکس معده، حرکت اسید به‌سمت مری سبب استفراغ هم می‌شود.
برگشت اسید معده علائم دیگری هم دارد، از جمله:
- سرفه خشک؛
- گلودرد؛
- نفخ؛
- آروغ یا سکسکه؛
- مشکل بلع؛
- ایجاد توده در گلو.
برای تشخیص محرک‌های مربوط به خودتان یک دفتر مخصوص داشته باشید و موارد زیر را بررسی کنید:
- غذاهایی که می‌خورید.
- زمان‌هایی از روز که غذا می‌خورید.
- علائمی که دارید.
یک هفته این کار را ادامه دهید. اگر رژیم غذایی‌تان بسیار متنوع است، می‌توانید مدت طولانی‌تری این کار را انجام دهید. درنهایت غذاها و نوشیدنی‌های خاص عامل بیماری را شناسایی می‌کنید و با استفاده از رژیم و برنامه غذایی مناسب و توجه به توصیه‌های پزشک، می‌توانید علائم بیماری را مهار کنید یا کاهش دهید.
خوراکی‌هایی که باید از آنها پرهیز کرد
هرچند پزشکان درباره غذاهایی که واقعا موجب برگشت اسید می‌شوند اختلاف‌نظر دارند، مصرف بعضی غذاها برای بسیاری از افراد مشکلاتی را ایجاد می‌کنند. بنابراین برای مهار علائم لازم است بعضی از غذاها را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید. در ادامه، این غذاها را بررسی می‌کنیم.
۱. غذاهای پرچرب
غذاهای سرخ‌شده و چرب می‌توانند موجب سستی دریچه پایین مری و برگشت اسید از معده به مری شوند. همچنین این غذاها تخلیه معده را به تأخیر می‌اندازند و احتمال بروز علائم رفلاکس را بیشتر می‌کنند. بنابراین کاهش مصرف چربی روزانه به شما کمک می‌کند.
باید کم‌کم مصرف غذاهایی را که چربی زیادی دارند، کم یا قطع کنید از جمله:
- سیب‌زمینی و پیاز حلقه‌ای سرخ‌شده.
- محصولات لبنی پرچرب مثل کره، شیر، پنیر و خامه ترش.
- گوشت چرب یا سرخ‌شده.
- دسرها و میان‌وعده‌هایی مثل بستنی و چیپس.
- سس‌های خامه‌دار.
- غذاهای روغنی و چرب.
۲. غذاهای اسیدی
مصرف میوه‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی اهمیت زیادی دارد، اما بعضی میوه‌ها به‌خصوص میوه‌هایی با اسیدیته بالا می‌توانند سبب علائم رفلاکس معده به مری را شوند یا این علائم را بدتر کنند. اگر مرتب برگشت اسید دارید، باید مصرف بعضی از غذاها را کم یا محدود کنید، از جمله:
- پرتقال؛
- گریپ فروت؛
- لیمو؛
- لیموترش؛
- آناناس؛
- گوجه؛
- سس گوجه یا غذاهای حاوی آن مثل پیتزا؛
- سس سالسا.
۳. شکلات
شکلات حاوی ماده‌ای به‌نام متیل‌گزانتین است که می‌تواند ماهیچه صاف دریچه پایین مری را به حالت آرامش ببرد و برگشت اسید را افزایش دهد.
۴. سیر، پیاز و غذاهای تند
غذاهای تند و پیاز و سیر می‌توانند در بسیاری از افراد علائم سوزش معده را ایجاد کنند. البته این غذاها در همه افراد رفلاکس ایجاد نمی‌کنند، اما اگر میزان زیادی پیاز یا سیر مصرف می‌کنید، به‌دقت اطلاعات را در دفتر غذایی‌تان یادداشت کنید.
۵. نعناع
نعناع و محصولاتی با طعم نعناع مثل آدامس نعناع یا خوشبوکننده نعناع می‌توانند علائم برگشت اسید را ایجاد کنند.
۶. چای و قهوه
نوشیدنی‌های حاوی کافئین می‌توانند برگشت اسید را تشدید کنند. به‌جای آنها از نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید.
۷. نوشیدنی‌های گازدار
نوشیدنی‌های گازدار با افزایش حباب درون معده، درد و فشار مضاعفی را ایجاد می‌کنند.
۸. الکل
الکل اثر دوگانه‌ای دارد و علاوه بر سست‌کردن دریچه مری، تولید اسید معده را نیز افزایش می‌دهد.
هرچند موارد گفته‌شده رایج‌ترین محرک‌های غذایی‌اند، ممکن است شما به مواد دیگری نیز واکنش نشان دهید. بنابراین باید با حذف بعضی غذاها در طول زمان مثل لبنیات، محصولات با پایه آرد مثل نان، کراکر و پروتئین آب پنیر روند بهبود علائم را بررسی کنید.
تأثیر سبک زندگی
علاوه بر تغذیه و رژیم غذایی، می‌توانید با تغییر سبک زندگی و رعایت بعضی نکات نیز علائم رفلاکس را کاهش دهید:
- مصرف داروهای ضد اسید معده و سایر داروهایی که تولید اسید را کاهش می‌دهند؛
- حفظ وزن ایدئال؛
- استفاده از آدامس‌های بدون نعناع یا نعناع‌فلفلی؛
- پرهیز از مصرف الکل؛
- ترک سیگار؛
- پرهیز از پرخوری؛
- خوردن آهسته غذا؛
- درازنکشیدن تا ۲ ساعت بعد از مصرف غذا؛
- خودداری از پوشیدن لباس‌های تنگ؛
- پرهیز از صرف غذا به‌مدت ۳ تا ۴ ساعت قبل از رفتن به رختخواب؛
- بالا‌نگه‌داشتن ۱۰ تا ۱۵سانتی‌متری سر در زمان خواب برای کاهش علائم برگشت اسید در این زمان.
زمان مراجعه به پزشک
اگر بیشتر از ۲ یا ۳ بار در هفته سوزش معده دارید و تغییر رژیم غذایی به شما کمک نمی‌کند، به پزشک مراجعه کنید. متخصص گوارش مقدار اسید معده و میزان آسیب مری را بررسی می‌کند. بیماری رفلاکس معده به مری معمولا با تغییر سبک زندگی و دارو درمان می‌شود. البته علائم دائمی باید توسط پزشک بررسی شوند و علت زمینه‌ای و روش‌های درمان آن مشخص شوند.
نکات پایانی
هرچند کنارگذاشتن بعضی از غذاها ممکن است کار سختی به نظر برسد، به شما پیشنهاد می‌کنیم حداقل در ساعات قبل از رفتن به رختخواب از مصرف بعضی مواد غذایی محرک پرهیز کنید. همچنین بهتر است به‌جای وعده‌های غذایی زیاد و سنگین، چند وعده غذایی کوچک داشته باشید و از شام آخر شب و میان‌وعده‌های قبل از خواب اجتناب کنید.
