رامتین موثق
هنوز آثار خروج ایالات متحده از برجام از اقتصاد ایران پاک نشده است، به صفر رسیدن فروش نفت و منزوی شدن بیشتر اقتصاد ایران بحران‌های متعددی چون جهش‌های پی‌درپی ارزی و رشد اقتصادی منفی در پی داشت که تماما به تحریم‌ها مربوط بود. از سال 97 تاکنون ایران به توافق جدیدی با آمریکا نرسید و در این حال ترامپ هم پیروز انتخابات شد و احتمال این توافق را کمتر کرد.
اما مسئولین کشور از روز اول پیروزی ترامپ مدام گوشزد می‌کنند که پیروزی او هیچ تاثیری بر اقتصاد ایران نمی‌گذارد، اقتصاد ایران دیگر اقتصاد سال 97 نیست و به زبان عامیانه، «این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست»! حتی سخنگوی دولت به ترامپ هشدار داد که سیاست گذشته خود را تکرار نکند زیرا در همان سال 97 هم اقتصاد ایران توانست از زیر فشارها سربلند بیرون بیاید!
یکی از موارد استناد این افراد، تاثیر نپذیرفتن بازار ارز ایران از پیروزی ترامپ است. بعد از پیروزی ترامپ، انتظار می‌رفت قیمت دلار در بازار ارز کشور که پیش از پیروزی او هم پیشتازی می‌کرد، جهش بیشتری پیدا کند اما چنین نشد و حتی دلار ریزش قیمت را تجربه کرد که بانک مرکزی آن را نتیجه ذخایر ارزی قابل اطمینان خود دانست. همچنین این افرادپیمان‌هایی نظیر بریکس و شانگهای و روابط ایران با کشورهای منطقه را ابزاری برای مقابله با تحریم‌های آمریکا می‌دانند.
تحلیلگر مسائل اقتصادی: اگر پیروزی ترامپ بر بازار ارز ما اثرگذار نبود، روند نزولی قیمت دلار باید تا ۴۰ هزار تومان ادامه داشت، اما چنین اتفاقی نیافتاد و اکنون قیمت دلار ۶۸5۰۰ تومان است.بنابراین اینکه بگوییم پیروزی ترامپ بر بازار ارز تاثیرگذار نبوده هم شوخی است
ایران با غرب رابطه‌ای ندارد که تاثیرگذار باشد!
یکی از افرادی که بسیار درباره تاثیر نپذیرفتن ایران از پیروزی ترامپ اغراق کرده و می‌کند، رئیس کل بانک مرکزی است. محمدرضا فرزین حتی بخش مهمی از سخنان خود را در گفت‌وگوی ویژه خبری در صداوسیما به عدم تاثیر ترامپ بر اقتصاد ایران و تاب‌آوری اقتصاد کشور اختصاص داد.
رئیس کل این بانک در گفت‌وگوی ویژه خبری 19 آبان ماه، ضمن تشریح برنامه بانک مرکزی درخصوص مدیریت بازار ارز و اصلاح نظام بانکی، با اشاره به نتیجه انتخاب آمریکا و ریاست جمهوری ترامپ و اثر آن بر اقتصاد ایران، گفت: انتخاب ترامپ در آمریکا تأثیر بزرگی بر روی تمام بازارهای جهانی گذاشت و آثار آن را در روز نخست انتخاب او شاهد بودیم. از این منظر می‌توان آثار آن را از دو جنبه بررسی کرد.
او افزود: نخست باید آثار مستقیم این انتخاب را بر اقتصاد ایران در نظر گرفت. اقتصاد ایران نه تجارت و نه صادرات و واردات با ایالات متحده دارد؛ ایران نیز سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور ندارد و ذخایر ما نیز به دلار نیست؛ بلکه تلاش کردیم در سال‌های گذشته وابستگی‌مان را به دلار کاهش دهیم. بنابراین در مجموع به طور مستقیم چندان حلقه‌های وابستگی به اقتصاد آمریکا نداشتیم. حتی ما با اروپا نیز همکاری تجاری، پولی و مالی نداریم. برای مثال کل حجم تجارت ما با اروپا به اندازه یک پنجم تجارت ما با عراق نیست. لذا ما چندان با اقتصاد غرب همکاری‌هایمان کاهش یافته است.
فرزین تصریح کرد: اقتصاد ما در همان روز اول نشان داد که در برابر این اتفاق (روی کار آمدن ترامپ) تاب‌آوری بالایی دارد. اقتصاد ایران، اقتصاد 8 سال پیش نیست که انتخاب ترامپ اثر زیادی بر آن داشته باشد و وابستگی های ما کاهش یافته است. در حال حاضر تعامل اقتصادی ما با کشورهای منطقه و کشورهای عضو گروه بریکس افزایش یافته و البته بخش عمده تجارتمان در داخل منطقه است. لذا ایران یک عضو موثر بریکس است. از این رو، سیستم‌های مدیریت تحریم تقویت و از قدرت لازم برای مقابله با شوک‌های خارجی برخوردار است.
اما این سخنان یادآور سخنان مسئولین وقت سال 97 نیز هست درصورتی‌که روند عینی حاکم چیز دیگری را نشان داد. حال باید دید نظر کارشناسان و اقتصاددان دیگر دیگر در این مورد چیست و با پیروزی ترامپ چه روندی می‌تواند بر اقتصاد ایران حاکم شود؟
یک اقتصاددان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، ادعاهای برخی مسئولین درباره تاثیر نپذیرفتن اقتصاد ایران از پیروزی ترامپ را شوخی دانست.
مسعود دانشمند تاکید کرد: اینکه بگوییم اقتصاد ما هیچ کاری به اقتصاد جهانی ندارد یک شوخی است؛ در دنیایی زندگی می‌کنیم که همه به هم مربوطند. بنابراین آمریکایی‌ها می‌توانند تحریم‌هایی را که تاکنون برای ایران وضع کرده‌اند، جدی بگیرند.
او با اشاره به اینکه لازم نیست تحریم جدیدی وضع شود و فقط کافی است اعمال تحریم‌های موجود جدی گرفته شوند، عنوان کرد: اگر تحریم‌ها جدی گرفته شود صادرات نفت ما کاهش پیدا می‌کند و باز خرید کالاها و محصولات مورد نیازمان از بازارهای جهانی با دشواری همراه می‌شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: تحریم‌ها هنوز وجود دارند. بایدن این تحریم‌ها را نادیده می‌گرفت و در دوره بایدن صادرات نفت ایران از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز به نزدیک ۲ میلیون بشکه در روز رسید. اما اگر بخواهند اعمال تحریم‌ها را سفت و سخت بگیرند، دوباره صادرات نفت کشور به ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه برمی‌گردد.
دانشمند تصریح کرد: با جدی گرفتن تحریم‌ها، پیروزی ترامپ بر اقتصاد ایران اثرگذار خواهد بود و اینکه بگوییم اثرگذار نیست، یعنی یا روابط اقتصادی بین‌المللی را متوجه نیستیم یا اینکه می‌خواهیم صرفا حرفی زده باشیم.
او همچنین بیان کرد: تمام کشورهای دنیا سعی می‌کنند که روابط خارجی خود را با سیاست‌های ترامپ تطبیق دهند؛ از روسیه، چین، هند و اقتصادهای بزرگ جهان تا اتحادیه اروپا و بقیه کشورها، همه سیاست‌های خود را با سیاست‌های ترامپ تغییر می‌دهند. اگر پیروزی او تاثیرگذار نبود که این کشورها سیاست‌های خود را تغییر نمی‌دادند.
به گفته این تحلیلگر، سیاست‌های ترامپ در اقتصاد جهانی تاثیرگذار است و برای ایران هم حتما همینطورست و فقط شدت این تاثیر فرق دارد. شدت این تاثیر ممکن است برای یک کشور بیشتر و برای کشور دیگری کمتر باشد.
مسعود دانشمند در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: اینکه بگوییم اقتصاد ما هیچ کاری به اقتصاد جهانی و انتخاب ترامپ ندارد یک شوخی است؛ در دنیایی زندگی می‌کنیم که همه به هم مربوطند و آمریکایی‌ها می‌توانند تحریم‌هایی را که تاکنون برای ایران وضع کرده‌اند، جدی بگیرند. بایدن این تحریم‌ها را نادیده می‌گرفت و در دوره او صادرات نفت ایران از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه به نزدیک ۲ میلیون بشکه در روز رسید. اما ترامپ می‌تواند دوباره صادرات نفت کشور را به ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه بازگرداند
بازار ارز در صورت تاثیرنپذیری باید به 40 هزارتومان می‌رسید
دانشمند درباره ادعای تاثیر نپذیرفتن بازار ارز ایران از پیروزی ترامپ اظهار کرد که قیمت ارز در بازار مقداری هم پایین آمد که نتیجه دخالت بانک مرکزی بود. حتی دلار تا مرز 66 هزار تومان رسید و اکنون به نزدیک ۶۷ هزار تومان بازگشته است.
او تاکید کرد: بنابراین اگر پیروزی ترامپ بر بازار ارز ما اثرگذار نبود، روند نزولی قیمت دلار باید تا ۴۰ هزار تومان ادامه داشت، اما چنین اتفاقی نیافتاد و اکنون قیمت دلار ۶۸5۰۰ تومان است.
این کارشناس با اشاره به تغییرات روزانه دلار، تصریح کرد: اینکه بگوییم پیروزی ترامپ بر بازار ارز تاثیرگذار نبوده هم شوخی است.
مدل اقتصادی بریکس هنوز روشن نشده است
دانشمند درباره استفاده از پیمان‌ها و روابطی نظیر بریکس برای مقابله با تاثیر ترامپ بر اقتصاد، عنوان کرد که بریکس هنوز مدل اقتصادی خود را روشن نکرده است.
او با اشاره به اینکه بریکس تا بتواند روابط فی‌مابین درونی خود را تعریف کند راهی طولانی در پیش دارد، ادامه داد: روابط بریکس باید از درون به بیرون نیز تعریف شود. این پیمان هنوز این تعاریف را ندارد به صورتی که هنوز بریکس بین ایران، هند، روسیه، برزیل و کشورهای عضو برقرار نشده است.
این اقتصاددان در نهایت وجود این پیمان‌ها را برای مقابله با تحریم‌های امریکا بی‌تاثیر دانست و خاطرنشان کرد که حتی خود سران بریکس هم از پول واحد بریکس عقب‌نشینی کردند.
استفاده از پیمان‌ها و روابطی نظیر بریکس برای مقابله با تاثیر ترامپ بر اقتصاد ایران، نیز بی‌فایده است زیرا بریکس هنوز مدل اقتصادی خود را روشن نکرده است. روابط درونی و از درون به بیرون بریکس باید تعریف شود. این پیمان هنوز این تعاریف را ندارد به صورتی که هنوز بین ایران، هند، روسیه، برزیل و کشورهای عضو هم برقرار نشده است
اقتصاد ایران در مسیر فرسوده شدن به ترامپ هم نیازی ندارد
در عصر جهانی شدن، اقتصاد تمام کشورها به هم گره خورده است و اگر از ظواهر روابط سیاسی به بطن این روابط برسیم می‌بینیم حتی کشورهایی که به ظاهر اختلافات جدی دارند اما اقتصاد آنها درهم گره خورده است. یکی از دلایل بحران‌های اقتصادی ایران نیز جدایی از این روند بین‌المللی است؛ هرچند که آمار افزایش واردات و کسری تجاری ما گویای این قضیه است که اقتصاد ایران مجزای از این روند نیست.
اما ممکن است در هر روندی اختلالی پیش بیاید و مدتی کشوری از روند بین‌المللی اقتصاد جدا بیافتد. مقاومت و تاب‌آوری و ادامه حیات اقتصادی مستلزم داشتن زیرساختی قوی برای مقابله با تبعات این انزواست. با مشاهده جزئی اقتصاد ایران می‌توان فهمید که چنین زیرساختی وجود ندارد و از سال 97 که تحریم‌ها تشدید شد، وضعیت اقتصادمان روز به روز بدتر شد اما مسئولان چشم بر روند واقعی بسته‌اند و بجز در مواقع انتخابات، با شعار می‌خواهند بحران موجود بر اقتصاد ایران را بپوشانند.
بدون تغییر در چارچوب و کلیت اقتصاد ایران، حتی وجود یک رئیس‌جمهور دموکرات در کاخ سفید نیز نمی‌تواند اقتصاد ایران را نجات دهد و اگر ترامپی هم نبود، فرسودگی اقتصاد ایران بحران‌ها را تشدید می‌کرد.