به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، توسعه نیروی هوایی کارآمد و بروز نگه داشتن این نیرو متناسب با تهدیدات روز همواره از اولویت‌ها بوده است. یک نیروی هوایی کارامد در ۳ سطح استراتژی، تاکتیک و تکنیکی (تجهیزات) باید مطابق با تهددیات روز توسعه پیدا کرده باشد.
نیروی هوایی کارآمد از ویژگی‌های متعددی برخوردار است که توانایی‌ها و قابلیت‌های نظامی یک کشور را بهبود می‌بخشد. در زیر به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌شود:
فناوری پیشرفته: استفاده از جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های مجهز به تکنولوژی‌های روز، مانند رادار‌های پیشرفته، سیستم‌های جنگ الکترونیک، و موشک‌های هدایت‌شونده هوشمند و موشک‌های هوا به هوا با قابلیت شبکه با پدافند هوایی برای تضمین برتری هوایی در مقابل دشمن ضروری هستند.
آموزش و آمادگی: خلبان‌ها و کارکنان فنی به‌خوبی آموزش‌دیده باشند و همواره آماده انجام عملیات‌های مختلف باشند. تمرینات منظم و مطابق با تهدیدات روز به حفظ آمادگی نیرو‌ها کمک میکند. درکنار تمرینات میدانی توسعه شبیه ساز‌های رزمی هم در افزایش آمادگی نیرو‌ها کارگشاست.
انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری: توانایی اجرای مأموریت‌های مختلف، از دفاع هوایی و حملات هوایی تا عملیات امدادی و تجسس و نجات را داشته باشند و هواگرد‌های مخصوص به این ماموریت‌ها را عملیاتی داشته باشند. در کنار مسله انعطاف پذیری ماموریتی، در خود ماموریت تعریف شده هم این اصل لحاظ شود و طیف گسترده‌ای از هواگرد‌ها و تسلیحات هواپایه برای یک ماموریت درنظر گرفته شود و خلا عملیاتی وجود نداشته باشد.
لجستیک قوی: یک سیستم پشتیبانی و لجستیک کارآمد برای نگهداری و تعمیرات، تأمین سوخت و تسلیحات، و مدیریت قطعات یدکی ضروری است که ساختار پایگاه محور در سطح کشور و داشتن پایگاه‌های رزرو در کنار ناوگان ترابری عملیاتی از عوامل قدرت لجستیکی محسوب می‌شوند.
یکپارچگی و هماهنگی: تعامل و هماهنگی بین نیرو‌های هوایی با سایر نیرو‌ها (دریایی و زمینی)، به همراه سیستم‌های ارتباطی و کنترل کارآمد که به بهبود هماهنگی و عملیات مشترک کمک میکند. یکی از ارگان نبرد‌های امروزی دفاع شبکه محور است که در بخش هوایی مستلزم به کار گیری طیف متنوعی از هواگرد‌ها شامل جنگ الکترونیک، آواکس و انواع مختلف رهگیر باسرنشین و بدون سرنشین است.
نوآوری و تحقیق و توسعه: سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه به منظور پیشرفت‌های جدید و بکارگیری فناوری‌های نوین برای حفظ برتری هوایی در نبرد‌های احتمالی است که به منظور بروز نگه داتشن ساختار رزم نیرو باید همواره مورد بازبینی و بروزرسانی قرار گیرد.
طرح‌ریزی استراتژیک: داشتن استراتژی‌های نظامی روشن و مؤثر که شامل ارزیابی ریسک‌ها و برنامه‌ریزی جهت مقابله با تهدیدات احتمالی مطابق با تکنولوژی روز است.
امنیت و اطلاعات: دسترسی به اطلاعات به‌روز و دقیق و توانایی اجرای عملیات اطلاعاتی برای پیشبرد مأموریت‌ها و مقابله با تهدیدات دشمن که شامل جنگ الکترونیک و شنود، عملیات شناسایی و راهبرد‌های پیشگیرانه حفاظتی است.
مشخصا بازوی عملیاتی یک نیروی هوایی جنگنده‌های مورد استفاده آن نیرو هستند. بعد عملیاتی یک نیروی هوایی در حالت نبرد به محوریت جنگنده ستون فقرات آن نیرو انجام می‌شود. انتخاب جنگنده‌ای به عنوان “ستون فقرات” نیروی هوایی به نیازها، تهدیدات و شرایط خاص هر کشور بستگی دارد. جنگنده انتخابی ایران که از سال ۱۳۴۷ ستون فقرات نیروی هوایی ارتش است اف ۴ فانتوم ۲ است که تا وقوع انقلاب ۳۲ فروند نسخه دی، ۱۷۷ فروند نسخه ایی و ۱۶ فروند آر اف ۴ ایی (نمونه شناسایی) را دریافت کرد.
این جنگنده نسل سوم که لقب آن فانتوم است، در حال حاضر جنگنده اصلی نهاجا در نبرد‌ها است. این جنگنده ۱۹ متر طول و ۵ متر ارتفاع دارد. این جنگنده توان سوختگیری هوایی از تانکر‌های بویینگ ۷۰۷ و بویینگ ۷۴۷ را داراست و در با حمل ۳ باک سوخت اکسترنال تا برد ۱۵۰۰ کیلومتر توان اجرای عملیات علیه کشنتی‌ها و مواضع زمینی دشمن را داراست (پرتاب کروز).
این جنگنده از برترین‌های قرن بیستم بوده و در جنگ ویتنام و نبرد اسراییل و اعراب ایفای نقش بسیار نمود و تا سال ۱۹۸۱ در صنایع جنرال داینامکیس (امروزه زیرمجموعه بویینگ است) تولید میشد. تعداد تولیدی این جنگنده بیش از ۵۰۰۰ فروند بوده است و نمونه‌های ارتقا یافته آن در کشور‌هایی مثل ترکیه و یونان همچنان عملیاتی هستند. فانتوم ۹ پایلون دارد که روی این جایگاه سلاح‌ها مخازن اکسترنال سوخت، پاو جنگ الکترونیک، پاد‌های هدایت لیزری و موشک و بمب نصب می‌شود. این جنگنده چندمنظوره به طور استاندارد ۶ تن سلاح حمل میکند که در شرایط خاص تا دو برابر هم قابل افزایش است در واقع سازه و پیشران توان حمل دارند ولی لود خیلی سنگین استاندارد و ایمنی پرواز را مخدوش میکند و معمولا عملیات روی همان ۶ تن سلاح انجام می‌شود.
به عنوان یک جنگنده چندمنظوره قابلیت عملیات علیه جنگنده‌های مهاجم را دارد و دو موشک سایدوایندر و اسپارو به این منظور روی فانتوم عملیات میکنند. در زمان جنگ، فانتوم‌ها بیش از ۷۰ فروند جنگنده عراقی را در عملیات دفاع از اسمان ایران شکار کردند. رادار این جنگنده‌ای پی کیو ۱۲۰ است که امروزه با کیت رادار بینات ارتقا پیدا کرده است.
آیا فانتوم‌ها در ایران اورهال می‌شوند؟
به لطف تلاش‌های شبانه روزی واحد‌های تعمیر و نگهداری و تدبیر مقام معظم رهبری نسبت به شکل دهی به جهاد خودکفایی و قطعه سازی در نیروی هوایی ارتش اورهال صد در صدی این جنگنده در ایران ممکن شد و قسمت‌های مختلف بدنه، سیستم الکترونیک، تسلیحاتی، اویونیکی و موتوری در کشور کاملا تعمیرشده و گاهاً تحت ارتقا قرار گرفته است.
بدنه این جنگنده ۹۰ درصد از آلومینیوم و ۱۰ درصد از تیتانیوم ساخته شده است.
تعمیرات بدنه اف ۴ فانتوم در مرکز اورهال تهران
موتور‌های مورد اسفاده این جنگنده جی ۷۹ ساخت جنرال الکتریکس آمریکا است و در کشور تعمیر و نگهداری می‌شود و ارتقا‌هایی هم روی آن صورت گرفته است. این موتور‌ها هر کدام ۸۱۲۰ پوند نیرو تولید میکند. در زمینه تسلیحات هم این جنگنده از همان دهه شصت تحت ارتقای سنگین قرار گرفته است و طیف متنوعی از تسلیحات بومی و وارداتی روی آن نصب و عملیاتی شد. همچنین به لطف تلاش‌های امیر سرتیپ عطاالله بازرگان (جهاد خودکفایی) ارتقا دو حوزه الکترونیک و تغییر روش سوختگیری هوایی هم از میله سوختگیری به سبد در نمونه‌های محدودی اجرا شد. توپ منصوب روی دماغه این جنگنده ام ۶۱ ولکان است که از دهه شصت میلادی روی اکثر جنگنده‌ها و بالگرد‌های غربی نصب شده است (همان توپ بالگرد کبری)
همانطور که گفته شد این جنگنده در ۳ نسخه E، D و شناسایی در کشور موجود است. این جنگنده‌ها در پایگاه‌های چابهار، بوشهر، بندر عباس و شهید نوژه همدان عملیاتی است.
آیا فانتوم‌ها همچنان کارآمدند؟
مسله مطرح راجع به ناوگان فانتوم کشور، ارتقاپذیری این پلتفرم موفق است و به دلیل نوع طراحی و چندمنظوره بودن این جنگنده دست متخصصان کشور برای ارتقای آن مطابق با تهدیدات روز باز است. امروزه فانتوم تمام سلاح‌های هواپرتاب تولید داخل را پرتاب میکند.بمب‌های سری قدر، موشک‌های هدایت لیزری ستار، بمب یاسین، انواع مختلف موشک کروز ضد کشتی شامل نصر و قادر، بمب‌های اپتیکی سری قاصد و نمونه منحصر به فرد قاصد ۳ که برد بمباران را به بیش از صد کیلومتر رسانده (بمب مجهز به راکت پیشران) تنها گوشه‌ای از کیت متنوع تسلیحاتی اف ۴های وطن هستند که آن را به سلاحی مهلک برای دشمن تبدیل میکند.در ادامه بخشی از پزوژه های ارتقای تسلیحاتی اجرا شده روی فانتوم ها را مشاهده میکنید.
قاصد ۳ که قابلیت نصب روی فانتوم را دارد. بمب قاصد ۳ به دلیل داشتن یک پیشرانه راکتی بردی معادل ۱۰۰ کیلومتر را پیدا کرد و بالک‌های آن نیز در مقایسه با دو نمونه قبلی کوچک تر شده‌است که این موضوع موجب افزایش برد دو برابری این بمب نسبت به نمونه‌های قبلی شده‌است.
در کنار پروژه‌های تسلیحاتی معرفی شده که به طور پراکنده روی فانتوم‌ها نصب شدند، ایران از سال ۲۰۱۲ یک استاندارد ارتقای کلی روی این جنگنده طراحی کرد که با نام شهید دوران معروف و اجرایی شد. لازم به ذکره یکسری از تسلیحات که تا الان منتشر کردیم هم جزو خروجی‌های پروژه دوران بوده اند (مانند موشک‌های ضد کشتی دریایی و آر ۷۳)
لوگو پروژه دوران که روی فانتوم‌های ارتقایی پروژه دوران نصب می‌شود
البته پروژه اولیه با نام قائم با همکاری چینی‌ها آغاز شد و شامل ارتقای تسلیحاتی فانتوم‌ها میشد که با خروج چینی‌ها از پروژه به طور مستقل و بومی توسط نیروی هوایی و وزارت دفاع ادامه پیدا کرد و با وجود تحریم‌ها به بار نشست.
تجهیز فانتوم به نمایشگر چندمنظوره، تجهیز به نمونه‌های ارتقایی و بومی سایدوایندر، تجهیز به هشدار دهنده راداری alr-۶۹، سیستم تجهیز دوست از دشمن (IFF)، ارتقای اویونیکی، تجهیز به موشک‌های آر ۷۳، تجهیز به ضد کشتی‌های قادر و نصر و همچنین ارتقای راداری به رادار بینات بخشی از ویژگی‌های این کیت کارآمد هستند.
فانتوم‌ها در میدان عمل، پیرمرد خسته یا فرمانده با تجربه؟
نمی‌شود از جنگ گفت و از اف ۴ فانتوم نگفت. بخش جدایی نشدنی از ساختار رزم ایران و مدافع دائمی ایران که صدای غرش موتور هایش آرامش دل مردم و آشوب دل بدخواهان ایران بود. اف ۴ اصلی‌ترین جنگنده ایران در جنگ تحمیلی بود و با هدایت خلبانان وطن پرستی، چون شهید خلتعبری، شهید دوران، شهید غفور جدی اردبیلی، محمود اسکندری، محمد عتیقه چی، فرج الله براتپور، علیرضا یاسینی و.. تنها گوشه‌ای فاتحان اسمان ایران در دوران دفاع مقدس بودند.
از حماسه سازی‌های فانتوم در دوران جنگ زیاد گفته شده و به تخلیص به برخی از آنان اشاره میکنیم:
عملیات اچ ۳
عملیات کمان ۹۹
عملیات اوسیراک
حمله به اچ ۳ (از بین بردن بیش از نصف توان نیروی هوایی عراق در یک بمباران در مرز اردن)
عملیات مروارید (از بین بردن کل شاکله نیروی دریایی عراق در یک عملیات)
همچنین فتوفانتوم‌ها(RF4) با اجرای عملیات‌های شناسایی متعدد چشمان بینای فرماندهان در مراکز طرح ریزی عملیات بودند به طوری که حتی سامانه‌های پدافندی هم از تیر غیب این عکس‌های جاسوس در امان نبودند.
سامانه سام پدافند عراق که موقعیت دقیق آن توسط آر اف ۴ شکار شد و در هنگام عکس برداری سایه فانتوم شناسایی ایرانی بر فراز سایت پدافندی سام عراقی دیده می شود
وقتی خواب بر وطن فروشان حرام می‌شود
پس از پایان جنگ، اقدامات ددمنشانه منافقین قطع نشد و پس از شکست سنگین در مرصاد، به طرح ریزی عملیات‌های کور امنیتی و نظامی علیه کشور مشغول بودند و بار‌ها در مناطق مرزی و حتی داخل عراق مردم ایران را مورد اذیت و آزار و حتی ترور قرار دادند. اقدامات شرارت باری که بی پاسخ نماند و شغال خانه "اشرف" بار‌ها توسط فانتوم‌های ارتش تحت حمله و بمباران سنگین قرار گرفتند و هلاکت اعضای این سازمان تروریستی را به همراه داشت.
در اوایل دهه نود منطقه دستخوش تحولات امنیتی متعددی شد و گروهک‌های تکفیری با تعداد بالا پا به عرصه وجود گذاشتند. طولی نکشید تا پیشروی تروریست‌ها به پایتخت عراق و شهر‌های مرزی ایران رسید. با مجهاهدت‌های شهید سلیمانی و شهید ابومهندسی المهندس در مسلح سازی و سازمان دهی نیرو‌های عراقی علیه تکفیری ها، نبرد سنگین با تروریست‌ها آغاز شد. همانطور که پیشتر عنوان شد پشتیبانی هوایی بخش جدانشدنی یک جنگ شبکه محور است، به همین منظور سپاه بخشی از جنگنده‌های سوخو ۲۵ فراگفوت خود را به نیروی هوایی عراق واگذار کرد تا خلا پوشش هوایی آسمان عراق برطرف شود و پشتیبانی از یگان‌های مدافع پایتخت تسریع شود. همینطور روزانه پرواز‌های متعدد پهپادی به منظورپشتیبانی از محور مقاومت انجام می‌شده است. از همان زمان شایعاتی مبنی بر عملیات فانتوم‌ها علیه تکفیری‌ها به گوش میرسید تا اینکه در جریان مبارزه با تکفیری‌ها در منطقه جلوله و سعدیه عراق خبرنگار الجزیره تصویر عملیات فانتوم‌های ایرانی را بر فراز آسمان عراق منتشر کرد.
البته عملیات فانتوم‌ها روی آسمان عراق چندان بی دردسر نبود و مشخصاً قطع پیشروی تکفیری‌ها به سمت مرز ایران و بازپس گیری مناطق اشغالی توسط مقاومت مطلوب آمریکایی‌ها نبود و همواره در صدد اخلال در عملیات‌های محور مقاومت بودند. مزاحمت آمریکایی‌ها در طرح تکفیری زدایی محدود به قوای زمینی نبود و به آسمان هم کشیده شد. در جریان یکی از عملیات‌های نهاجا علیه مواضع تروریست‌های داعش یک فروند اف ۱۸ سوپرهورنت آمریکایی مسلح به موشک‌های امرام اقدام به ایجاد مزاحمت در کریدور پروازی جنگنده‌های ایرانی میکند که با برخورد متقابل یک فروند اف ۴ فانتوم ارتقایافته ایرانی مواجه می‌شود و با مانور‌های متعدد سعی در فرار از دست اف ۴ ایرانی داشت که خلبان ایرانی با حفظ موقعیت برتر حمله، پرنده مزاحم را از منطقه عملیات ایران دور میکند.
با نگاهی به توسعه کیفی نیروی هوایی ارتش از بعد از جنگ، شاهد ارتقای مستمر ناوگان رزمی نهاجا هستیم و متناسب با تکنولوژی روز و سطح تهدیدات پدید آمده، تحت ارتقا قرار گرفته است و جنگنده‌های نهاجا در حوزه‌های مختلف اویونیک، الکترونیک، سیستم تسلیحاتی، سیستم موتور و فنی، سازه، سیستم‌های هشدار دهنده، رادارو تجهیزات ارتباطی دستخوش ارتقا‌های مختلفی شده اند و متناسب با تهدیدات روز آماده عملیات هستند. البته این مسله خرید خارجی یا همکاری خارجی در ارتقای بیشتر جنگنده‌ها را نقض نمیکند و در کنار ارتقای بومی تجهیزات خرید برخی جنگ افزار‌های خارجی هم میتواند راهگشا باشد و به توان دفاعی کشور بیفزاید. امروزه جنگنده اف ۴ فانتوم که به شبح هم معروف است هم سیستم پروازی و هم در رده تسیحاتی بروزرسانی شده است و در مقابل دشمنان این مرز و بوم چه در زمین‌های پست و چه در آسمان حرف‌های زیاد برای گفتن دارد و با پرواز‌های متعدد در مرز‌های کشور حافظ امنیت ملی ایران است.