جوان آنلاین:چند روزی می‌شود که هوای بیشتر استان‌های ایران آلوده است و حتی در شهر‌هایی مثل مشهد، اصفهان و اراک، شرایط برای همه گروه‌های سنی خطرناک اعلام شده است. یافتن راه‌حل و چاره برای حل مشکل آلودگی هوا بی‌شک یکی از مهم‌ترین وظایف دولت است، اما هر سال پیداکردن مقصر آنقدر زمان می‌برد که دیگر مجالی برای چاره‌اندیشی نمی‌ماند و از آنجایی که فصل سرما چندان طولانی نیست، تنها غبار سیاه آلودگی در پایان فصل نصیب مردم می‌شود.
این یک بازی تکراری بود که طی چند سال اخیر و با شروع فصل سرما، آلاینده‌ها هوای شهر‌ها و حتی روستا‌ها را تسخیر کرده و در آن زمان، اقدامات برای یافتن مقصر این وضعیت شروع می‌شد. البته هر سال یک متهم جدید معرفی می‌شد و در آخرین بار، پس از عبور از کیفیت بنزین و خودرو‌های فرسوده و موتورسیکلت‌ها، نوبت به نیروگاه‌ها، صنایع و مازوت سوزی رسید.
اینکه انگشت اتهام به سمت مازوت بچرخد، خیلی جدید نیست، زیرا حدود پنج سال است این سوخت به عنوان یکی از بدترین آلاینده‌ها به جامعه معرفی می‌شود و در عین حال در نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما امسال انگار ضعیف‌تر از مازوت چیزی پیدا نشده و تمام تقصیر‌ها به گردن آن انداخته شده است و حتی چند نیروگاه هم تعطیل شده تا ثابت شود سلامتی مردم آنقدر مهم است که می‌توان از آن سرپوشی ساخت و روی کمبود گاز، برق، گازوئیل و سوء‌مدیریت‌ها و کم‌کاری مسئولان گذاشت.
آلاینده‌ها عادی شده‌اند
نزدیک به یک دهه است که آلاینده‌ها میهمان شهر‌ها شده‌اند. ابتدا با ورود به فصل سرما وارونگی هوا ریز معلق‌ها و ذرات دود بودند که به سطح زمین نزدیک می‌شدند و راه تنفس شهروندان را می‌بستند، اما کم‌کم آنقدر میزان آلاینده‌ها بالا رفت که در اکثر روز‌های سال هوای بیشتر شهر‌های استان‌ها ناپاک بود. حالا چند سالی می‌شود که در هوای آلوده زیستن آنقدر عادی شده است که دیگر هیچ کس از شنیدن برخی آمار و ارقام وحشتناک، حتی تعجب هم نمی‌کند.
مثلاً اگر بدانیم هوای پایتخت در سال ۱۴۰۲ در مجموع فقط ۱۰ روز پاک بود و ۲۳۶ روز قابل قبول، ۱۰۷ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۲ روز در شرایط خیلی بحرانی قرار داشت، اصلاً تعجب نمی‌کنیم.
ناگفته نماند این بازی آلاینده‌ها در تمام دنیا وجود دارد، به طوری‌که در سال۲۰۲۰ مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۷ سپتامبر را روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی اعلام کرد تا پیشروی تلاش‌های گسترده‌تر برای مقابله با این چالش بزرگ جهانی باشد، اما گویی این نامگذاری‌ها برای بسیاری از کشور‌ها صرفاً یک کار نمادین بوده و آنها بدون هیچ تغییری در عملکرد خود به کارشان ادامه می‌دهند.
آلودگی هوا توانسته است با گرفتن ۴ میلیون قربانی در طول سال و اثرات منفی که روی ۹۹ درصد جمعیت جهان می‌گذارد اکنون خود را به عنوان یکی از عوامل بحران سلامت بشر و بسیاری از موجودات زنده دیگر مطرح کند.
چندی پیش بانک جهانی هم گزارشی از عوامل مرگ زودرس در دنیا ارائه کرد که بر اساس آن، آلودگی هوا در رتبه چهارم قرار داشت. آن‌طور که گزارش‌های داخلی نشان می‌دهند در ایران هم آلاینده‌ها و ریزگرد‌ها حدود ۴۰ میلیون نفر از جمعیت را در معرض درجاتی از آلودگی قرار می‌دهند و این موضوع با گرفتن قربانیان بیشتری در فصل پاییز و زمستان به یک بحران تبدیل شده است.
مازوت، حقیقت و سلامت
در دهه ۹۰ گزارش‌ها نشان می‌داد به دلیل شرایط تحریمی، هر سال مصرف مازوت در کشور افزایش می‌یابد. حالا با فرا رسیدن روز‌های سرد دوباره بحث وارونگی هوا و استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع و به تبع آن آلودگی هوا و عوارض آن مطرح شده است. با اینکه رئیس‌جمهور و وزیر کشور و رئیس سازمان محیط زیست از استفاده نکردن مازوت در سه نیروگاه کشور خبر داده‌اند، اما حقیقت این است که از ۱۶ نیروگاه ایران ۱۴ نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند و اگر تصمیم درستی برای تأمین نیاز آنها گرفته نشود، بالاجبار برای داشتن هوایی پاک باید نیروگاه‌ها یکی پس از دیگری از چرخه خارج شوند که این امر شدنی نیست.
تا مدت‌ها مازوت سوزی از سمت مسئولان تکذیب و گفته می‌شد در تهران و کلانشهر‌ها از این سوخت استفاده نمی‌شود، اما قدمت بالای برخی نیروگاه‌های کشور و همچنین ضدونقیض گویی‌های مسئولان درباره استفاده یا عدم استفاده از مازوت، نشان می‌داد حتماً خبری است.
اگر تا چند سال پیش، خبر استفاده نیروگاه‌ها و برخی صنایع از مازوت یک افشاگری به شمار می‌آمد، اما حالا شخص رئیس‌جمهور همراه دیگر مسئولان کشوری، رسماً مهر تأیید به این ادعا می‌زنند. حدود دو سال پیش نماینده مردم اراک در باره مازوت سوزی اعلام کرده بود: «وزیر نفت استفاده از سوخت مازوت را به جدیت دنبال می‌کند و توجهی به سلامت و محیط زیست ندارد. وزارت نفت دائم در حال مازوت سوزاندن است و برایشان تابستان و زمستان ندارد.»
شاید اگر در آن روز این کار جرم محسوب می‌شد، امروز مجبور نبودیم برای جلوگیری از مازوت سوزی‌ها اول چراغ نیروگاه‌ها را خاموش کنیم و بعد از آن خودمان در تاریکی فرو برویم.
نباید فراموش کنیم مازوت سوزی رابطه مستقیمی با سلامت مردم و حقوق عامه دارد. زمستان سال گذشته و در بحبوحه درگیری شهر‌ها با آلاینده‌ها، رئیس قوه قضائیه موکداً اعلام کرد: «همین قضیه آلودگی هوا و احیاناً استفاده از مازوت در برخی نیروگاه‌ها از جمله مصادیق حقوق عامه محسوب می‌شود و به آنها اعلام کرده‌ایم چنانچه ترک‌فعل‌هایشان در این قضیه احراز شود، برخورد‌های مقتضی با آنها به عمل خواهد آمد.»
پنهانکاری ممنوع
نیروگاه‌های ایرانشهر، منتظر قائم، شهید رجایی، رامین، شهید سلیمی، منتظری، سهند، تبریز، زرند، بندرعباس، توس، شهید مفتح، شازند و بیستون از نیروگاه‌هایی هستند که در صورت فعالیت، مازوت سوزی دارند.
هرچند مدیرعامل نیروگاه منتظرقائم نمی‌خواست حقیقت را بپذیرد و همچنان به پنهانکاری می‌پرداخت وگفته بود این نیروگاه قابلیت سوزاندن مازوت را دارد، اما تاکنون از این سوخت استفاده نکرده است؛ ادعایی که خلاف واقعیت بود، چون طی روز‌های اخیر استاندار البرز اعلام کرد: «برای تحقق مصوبه هیئت دولت، کاهش آلودگی هوا و با توجه به ناترازی گاز در کشور و افزایش مصرف آن در فصل زمستان، نیروگاه منتظر قائم که به ناچار در گذشته از مازوت استفاده می‌کرد با توجه به دستور رئیس‌جمهور از ۲۱ آبان ماه مصرف مازوت در این نیروگاه متوقف و سوخت اصلی آن گاز می‌شود.»