به گزارش خبرنگار ایرنا، دیابت یک بیماری مرتبط با افزایش وزن و چاقی است هر چند جنبه ژنتیکی هم دارد بنابراین برای کنترل این بیماری باید به طور مستمر فعالیت بدنی داشت و آب آشامیدنی را جایگزین سایر مایعات و نوشیدنی ها به خصوص نوشیدنی های قند دار کرد.

همچنین دیابت یک عارضه ناشی از اختلال در تولید و یا عملکرد انسولین در بدن است انسولین هورمون یا ماده‌ای است که در لوزالمعده (پانکراس) تولید می‌شود و سلول‌ها را قادر می‌سازد تا گلوکز را از خون بگیرد و برای تولید انرژی استفاده کنند.

در این راستا ۱۴ نوامبر، سالگرد تولد "فردریک بانتینگ" کاشف انسولین، اولین بار در سال ۱۹۹۱ با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شد و هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.

مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۶ با تصویب قطعنامه برجسته و منحصر به فرد، دیابت را "یک بیماری مزمن و ناتوان کننده با هزینه های هنگفت“ معرفی کرد که خانواده‌ها، دولت ها و کل جهان با آن مواجه است. بر اساس قطعنامه سازمان ملل، چهاردهم نوامبر (۲۳ آبان ماه) روز جهانی دیابت اعلام شد.

با دیابت خوب زندگی کنیم

امسال نیز به منظور آگاهی عموم جامعه درباره بیماری دیابت و تاکید بر اهمیت مراقبت دیابت روزهای ۱۹ تا ۲۵ آبان ماه به عنوان هفته ملی دیابت نامگذاری شده و شعار این روز در سال ۲۰۲۴ که اولین سال از دوره کمپین سه ساله ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۶ است "با دیابت خوب زندگی کنیم" انتخاب شد.

برای اعلام تصویب روز جهانی دیابت از سوی سازمان ملل و تأکید بر مبارزه برای پیشگیری از دیابت، استفاده از یک دایره به عنوان نشان «همه با هم برای دیابت»، تصویب شد.

در تعریف دیابت می توان گفت، اشکال در سیستم سوخت رسانی بدن را که به دلیل کمبود انسولین به وجود می آید "دیابت" است و انسولین هورمونی است که توسط پانکراس – اندام تولید کننده آنزیم گوارش – ساخت می شود و برای جذب انرژی مواد غذایی ضروری است.

رییس گروه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان به مناسبت فرا رسیدن ۲۳ آبانماه (۱۴ نوامبر) روز جهانی دیابت در گفت و گویی با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: دیابت به سه دسته تقسیم بندی می شود نخست "دیابت وابسته به انسولین یا نوع یک" که در این نوع بیماری دیابت، بیمار یا مقدار کمی انسولین تولید می کند یا اصلا تولید انسولین ندارد.

دکتر راضیه السادات میرمعینی با بیان اینکه نبود انسولین، کنترل قند خون را غیر ممکن می کند افزود: "دیابت وابسته به انسولین یا نوع یک" بیشتر مواقع قبل از ۴۰ سالگی بروز می کند و اوج میزان وقوع آن در حدود ۱۴ سالگی است.

وی اضافه کرد: "دیابت غیر وابسته به انسولین یا نوع ۲ "در افراد بالای ۴۰ سال بروز و در این نوع دیابت لوزالمعده انسولین تولید می کند.

رییس گروه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان تاکید کرد: لوزالمعده به اندازه مورد نیاز برای تنظم قند خون انسولین تولید نمی کند از طرف دیگر سلولهای بدن در برابر انسولین مقاومت نشان می دهند.

میرمعینی درباره دیابت دوران بارداری نیز توضیح داد: این نوع دیابت حاملگی بیشتر بین هفته های ۲۴ و ۲۸ بارداری و قبل از ۴۰ سالگی ظاهر می شود و در بیشتر مواقع پس از زایمان از بین می رود.

علائم و نشانه‌های بیماری دیابت

رییس گروه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: در مراحل ابتدایی ممکن است دیابت بدون علامت باشد اما در بسیاری از بیماران به طور اتفاقی در یک آزمایش یا در حین غربالگری شناسایی می‌شود.

میرمعینی با بیان اینکه علائم دیابت با بالا رفتن قند خون آشکارتر می‌شود افزود: پُر ادراری، پرنوشی، پرخوری، کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد، خستگی و تاری دید از علایم اولیه شایع دیابت است و بسیاری از بیماران هنگام تشخیص بیماری چندین سال دیابت داشته‌اند حتی دچار عوارض دیابت هم شده‌اند.

وی بیان کرد: در کودکان دچار دیابت نوع یک علایم بیشتر مواقع ناگهانی بارز می‌شود و این افراد بیشتر سالم بوده و چاق نبودند.

رییس گروه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: همچنین در بزرگسالان این علایم به تدریج آشکار می‌شود.

میرمعینی ادامه داد: عارضه کتواسیدوز می‌تواند به عنوان علامت شروع کننده بیماری در دیابت نوع یک بارز شود. در دیابت نوع ۲ فرد تا سال‌ها بدون علامت است یا علایم خفیف بوده و به تدریج بدتر هم می‌شود در نهایت فرد دچار خستگی مفرط و تاری دید شده و ممکن است دچار دهیدراتاسیون شود.

چه کسانی به دیابت مبتلا می شوند

وی اظهار کرد: همه افراد ممکن است به دیابت نوع دوم دچار شوند با این وجود، عواملی وجود دارد که ممکن است شما را در خطر بیشتر ابتلا به بیماری قرار دهد.

رییس گروه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان این عوامل را را شامل تجمع چربی در اطراف کمر و معده، کم تحرکی و انجام ندادن حرکات ورزشی، وزن بالا ، سن بالای ۴۵ سال، سابقه دیابت نوع دوم در خانواده، ابتلا به دیابت حاملگی، فشار خون بالا و تری گلیسیرید بالا دانست.

میرمعینی توصیه کرد: برای پیشگیری از ابتلا به دیابت، افزایش فعالیت بدنی، مصرف مقادیر فراوانی فیبر، ارتقای مصرف غلات کامل، کاهش وزن اضافی، پرهیز از رژیم غذایی محدود و زودگذر و اصلاح الگوی غذایی و انتخاب غذاهای سالم‌ ضروری است.

وی گفت: با توجه به اهمیت بیماری دیابت و لزوم پیشگیری و تشخیص زودرس این بیماری، در همه خانه های بهداشت و پایگاههای سلامت خدمت غربالگری دیابت در ضمن برنامه خطر سنجی بیماریهای قلبی و عروقی ارائه می شود و افراد با قند خون بالا برای تایید تشخیص دیابت و دریافت خدمات مراقبتی به پزشکان مستقر در مراکز خدمت جامع سلامت ارجاع می شوند.

شناسایی ۲ هزار بیمار دیابتی جدید

رییس گروه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: همچنین خدمات آموزشی و مراقبتی به بیماران در سطح اول به صورت ماهیانه و توسط مراقبان سلامت و در سطح مراکز به صورت فصلی و توسط پزشکان عمومی مستقر در این مراکز ارائه می شود.

میرمعینی افزود: بیماران برای ویزیت تخصصی و بررسی عوارض و همچنین کنترل درمان به واحدهای دیابت که در مرکز شهرستان و با حضور متخصصان داخلی ارائه خدمت می کنند ارجاع می شوند.

وی گفت: در حال حاضر در استان همدان حدود ۵۰ هزار بیمار دیابتی در سامانه یکپارچه سلامت دارای پرونده هستند و تعدادی از این بیماران به طور مرتب برای دریافت خدمات آموزشی و مراقبتی به خانه های بهداشت و پایگاههای سلامت مراجعه می کنند.

میر معینی اضافه کرد: نیمه نخست امسال بیش از ۱۰ هزار نفر در مرحله پیش دیابت شناسایی و تحت آموزش قرار گرفتند همچنین حدود ۲ هزار بیمار دیابتی جدید شناسایی، ثبت و تحت مراقبت قرار گرفتند.

شیر مادر سد راه دیابت

کارشناس شیرمادر معاونت بهداشتی همدان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به بیان تاثیر شیردهی بر دیابت مادر پرداخت و گفت: شیردادن مزایای فراوانی برای مادران دیابتی دارد از جمله هورمونهای زمان شیردهی سبب آرامش مادر، کاهش استرس و کنترل بهتر دیابت می شود.

زهرا سهل البیع اضافه کرد: ترشح هورمونهای شیردهی مصرف انرژی را کم می کند لذا نیاز به انسولین کاهش می یابد. بنابراین بسیاری از مادران دیابتی زمان شیردادن احساس سلامت کامل می کنند.

وی با بیان اینکه دیابت بعد از تولدنوزاد به دلیل تغییرات هورمونی و تغییرات تدریجی روانی، بهتر کنترل می شود بیان کرد: شیر مادر باعث کمتر شدن احتمال ابتلا به دیابت در آینده می شود.

این کارشناس توضیح داد: در چند روز اول پس از زایمان به دلیل تغییرات هورمونی، ممکن است نوسانات قابل توجهی در قند خون مادر اتفاق بیفتد که این تغییرات ناگهانی باید به دقت کنترل شود.

سهل البیع افزود: یکبار کنترل و تنظیم رژیم و انسولین مادر موجب می شود مادر در آینده با مشکلی مواجه نمی شود و به علت ترشح هورمون های زمان شیردهی کنترل دیابت آسانتر می شود.

وی بیان کرد: بعد از زایمان باید مادر را به شیر دادن سریعتر نوزاد تشویق کرد چراکه حدود ۵۰ درصد نوزادان مادران دیابتیک، دچار افت قند می شوند و این مساله در صورتی که دیابت در طول حاملگی کنترل شده باشد کاهش می یابد.

کارشناس شیرمادر معاونت بهداشتی همدان تاکید کرد: کنترل نکردن بیماری، جنین این مادران را در معرض سطح بالایی از قند قرار داده که ارگان های مختلف آنرا به صورت چربی ذخیره می کنند همچنین سطح بالایی از انسولین تولید و بعد از تولد این سطح بالای انسولین باعث افت قند می شود.

سهل البیع ادامه داد: بسیاری از نوزادان به سرعت خود را تطبیق می دهند ولی درصدی از آنان به ویژه نوزادان نارس نمی توانند این تطابق را ایجاد کنند در نتیجه مشکلاتی به وجود می آاید در این شرایط بهترین کار تغذیه با شیرمادر است.

تزریق انسولین با شیردهی سازگاری دارد

وی گفت: تزریق انسولین با شیردهی سازگاری دارد زیرا مولکول آن آنقدر بزرگ است که در شیر ترشح نمی شود مطالعات نشان داده ترکیب شیرمادران دیابتی که خوب کنترل شده باشند با مادران غیردیابتی هیچ تفاوتی ندارد

کارشناس شیرمادر معاونت بهداشتی همدان افزود: خیلی از مادران از فروکش کردن بیماری دیابت در طول دوره شیردهی لذت می برند چرا که در این دوره نیاز به انسولین خیلی کمتر از زمان قبل از حاملگی است.

سهل البیع با بیان اینکه از شیرگرفتن تدریجی باعث کنترل بهتر و آسانتر دیابت می شود اضافه کرد: اگر از شیرگرفتن، تدریجی و آرام باشد تنظیم کردن رژیم غذایی و میزان انسولین هم آهسته و راحت تر است.

باورهای غلط درباره بیماران دیابتی

رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به بیان باورهای غلط تغذیه ای درباره بیماران دیابتی پرداخت و گفت: یکی از تصورهای نادرست حذف مصرف نان و برنج در این بیماران است در حالیکه نان و برنج از گروه نان و غلات حاوی کربوهیدرات است.

آرزو کاوه ئی افزود: بنابراین مدیریت مصرف کربوهیدرات ها برای کنترل قند خون بسیار لازم است اما اینکه حتما همه بیماران دیابتی باید از خوردن نان و برنج پرهیز کنند یک باور و تصور اشتباهی است چرا که قسمت زیادی از انرژی روزانه مورد نیاز بدن از طریق گروه نان و غلات که نان و برنج جزئی آن است، تامین می شود.

وی اضافه کرد: حذف نان غلات از برنامه غذایی موجب کاهش ۴۰ تا ۵۵ درصدی کل کالری بدن می شود که این موضوع آسیب زیادی به بدن انسان از جمله بیماران دیابتی وارد می کند که در این راستا باید این تصور نادرست و غیر علمی را اصلاح کرد.

رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: بیماران دیابتی بهتر است در رژیم های غذایی قند های ساده و کربوهیدرات های ساده مثل قند، شکر، مربا و عسل را بیشتر از کربوهیدرات های پیچیده نظیر نان سبوس دار استفاده کنند تا فیبر و سایر مواد مورد نیاز بدن آنها تامین شود.

مواد دارای قند طبیعی هم قند خون را بالا می برد

کاوه ئی افزود: برخی معتقدند مصرف موادی که دارای قند طبیعی نظیر شیره انگور، عسل و شیره خرما هستند برای مبتلایان به دیابت مشکلی ایجاد نمی کند در حالیکه شیره انگور یا هر ۱۷ عدد حبه انگور یک واحد میوه محسوب شده و حاوی ۱۵ گرم کربوهیدرات است که به اندازه سایر میوه ها می تواند قند خون را بالا ببرد.

وی درباره عسل و شیره خرما نیز گفت: یک قاشق غذاخوری عسل و سه عدد خرما حاوی ۱۵ گرم کربوهیدرات است که می تواند به همان اندازه قند خون را بالا ببرد.

رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان تاکید کرد: به طور کامل نباید مصرف مواد دارای قند طبیعی حذف شود اما مصرف بی رویه اینها با این تصور که قند طبیعی بوده و قند خون را بالا نمی برند کار بسیار اشتباهی است.

مصرف بی رویه آب لیمو و آب غوره آسیب زا است

کاوه ئی اضافه کرد: برخی بر این باورند که آب غوره و آب لیمو در کاهش قند خون موثر است هرچند خوردن این مایعات به عنوان چاشنی سالاد در مقادیر کم منعی ندارد اما در حجم زیاد برای نمونه به اندازه نصف یا یک لیوان می تواند به بدن آسیب بزند.

وی بیان کرد: مصرف نصف لیوان آب لیمو یا آب غوره یک واحد از گروه میوه محسوب می شود بنابراین باید مصرف متعادل آن به عنوان چاشنی در وعده های غذایی در طی یک شبانه روز داشته باشیم.

میوه های ترش قند خون را بالا می برد

رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: مصرف میوه های ترش مثل کیوی و پرتغال و انار ترش در پایین آوردن قند خون یک باور اشتباه و غلطی است که وجود دارد.

کاوه ئی افزود: همه میوه های ترش و شیرین حاوی قند بوده و قند خون را بالا می برد هر واحد میوه ۱۵ گرم کربوهیدرات دارد بنابراین باید بیشتر در مصرف میوه ها و شمارش کربوهیدرات های دریافتی توسط افراد دیابتی توجه داشت.

وی تاکید کرد: دیگر باور غلط و بسیار خطرناک، حذف یکی از وعده های غذایی توسط بیماران دیابتی است یعنی برخی از شهروندان بر این باورند گرسنگی موجب درمان دیابت می شود.

رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان افزود: همه افراد به خصوص بیماران مبتلا به دیابت باید در طول یک شبانه روز سه وعده غذایی اصلی شامل صبحانه، نهار و شام و سه میان وعده شامل صبح، عصر و وعده بعد شام را مصرف کنند.

کاوه ئی اضافه کرد: مقدار توصیه شده کربوهیدرات در بیماران دیابتی ۱۳۰ گرم در روز است که معادل ۵۰ تا ۶۰ درصد کل کالری دریافتی بزرگسالان می شود.

توصیه به خوردن سالاد و سبزیجات تازه و حبوبات برای کاهش قند خون

وی بیان کرد: این مقدار کربوهیدرات باید مدیریت و بین وعده های غذای پخش شود بنابراین بهترین راهکار این است که ۶ وعده اصلی و میان وعده کربوهیدرات تقسیم بندی شده و این نه تنها باعث افزایش قند بیماران نمی شود بلکه مانع از پایین آمدن و افت قند خون به صورت ناگهانی می شود.

رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: قبل از هر تزریق انسولین و بعد از مصرف قرص زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه، خوردن یک وعده غذایی کوچک ضروری است تا باعث افت خون نشود و به کما دیابتیک بروند.

کاوه ای توصیه کرد: بیماران به طور حتم سالاد و سبزیجات تازه همراه وعده غذایی مصرف کنند چرا که حاوی فیبر بوده و این فیبر به آزاد شدن تدریجی قند در خون کمک می کند.

وی با بیان اینکه برخی بر این باورند افراد دیابتی نباید حبوبات را به منظور پیشگیری از افزایش قند خون مصرف کنند که این اشتباه ترین باور است چراکه حبوبات به واسطه داشتن مواد مختلف در کنترل قند خون مفید است بنابراین همواره به افراد دیابتی توصیه می شود حبوبات را در رژیم غذایی روزانه بگنجانند.

کاوه ئی تاکید کرد: افراد دیابتی در محدوده انرژی و قندی که متخصص تغذیه و پزشک مشخص کرده می توانند شکر، شیرینی و شکلات نیز مصرف کنند با این وجود باید مراقب باشند یکباره به حجم زیاد این مواد را وارد بدن نکنند چرا که موجب افزایش قند خون و بروز دیگر مشکلات می شود.