طی دو هفته گذشته دو نمایشگاه عکس تئاتر با آثار اختر تاجیک و مهدی آشنا در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. برپایی این نمایشگاه‌ها یادآور جای خالی بسیاری از عکاسان حرفه‌ای است که روزگاری به عنوان عکاسان تئاتر فعالیت می‌کردند و حالا دیگر در این حوزه حضور ندارند.
زهرا تقوی: هرچند در چند سال اخیر تبلیغات مجازی تئاتر که بیشتر مبتنی بر عکس و پوستر است، رشد چشمگیری داشته، اما از سوی دیگر با کاهش حضور عکاسان حرفه‌ای این رشته مواجهیم.
به انگیزه برگزاری این دو نمایشگاه با ابراهیم حسینی، عکاس با سابقه تئاتر که سال گذشته دبیری جشنواره عکس تئاتر را نیز عهده‌دار بود، گفتگو کردیم.
ابراهیم حسینی، عکاس تئاتر
حسینی خود از عکاسان حرفه‌ای است که چند سالی است در تئاتر حضور ندارد اما به تازگی مسابقه عکاسی از نمایش «بونکر» را که این روزها در حال اجراست، برگزار می‌کند.
حسینی، اقتصاد عکاسی تئاتر را بسیار لرزان می‌داند و به خبرگزاری سینا می‌گوید: اقتصاد عکاسی تئاتر وابسته به سیاست‌گذاری خود تئاتر است. در دهه‌های گذشته که به تئاتر یارانه دولتی تعلق می‌گرفت، می‌شد برای تعیین دستمزد عکاسان این شاخه برنامه‌ریزی کرد. بر همین اساس، سال 88 انجمن عکاسان تئاتر قرارداد تیپی را تنظیم کرد که به تایید هیات مدیره این انجمن نیز رسید و در آن، چندین سطح برای دستمزد عکاسان تئاتر و نیز کف و سقف دستمزدها تعیین شده بود. این قرارداد در زمان مدیریت وقت تئاتر امضا شد ولی هنوز به مرحله اجرایی شدن نرسیده بود که با قطع یارانه دولتی تئاتر مواجه شدیم.
بیشتر بخوانید:
آسیب‌های قطع کردن یارانه دولتی تئاتر
بودجه تئاتر کودک، سرمایه‌گذاری است نه هزینه
او با اشاره به شکل پیشین قرارداد گروه‌های تئاتری یادآوری کرد: پیش از قطع یارانه دولتی تئاتر، بخشی از هزینه‌های ساخت یک اثر نمایشی توسط دولت تامین می‌شد. به این معنا که دستمزد اعضای یک گروه تئاتری را دولت تقبل می‌کرد و نه کارگردان.
حسینی ادامه داد: در حال حاضر دستمزد یک عکاس تئاتر بر اساس توافقی که خود عکاس با گروه اجرایی دارد، تعیین می‌شود و معمولا هم این توافق شفاهی است و کمتر پیش می‌آید که قرارداد مکتوبی نوشته شود.
این عکاس با سابقه تئاتر با ابراز تاسف از وضعیت فعلی اقتصاد این شاخه افزود: در حال حاضر هیچ مبنای مشخصی برای تعیین دستمزد عکاسان نداریم. نه سابقه کار مد نظر است و نه کیفیت کار آن عکاس. بنابراین عکاسی تئاتر اصولا اقتصاد مشخصی ندارد که بخواهیم درباره آن صحبت کنیم.
حسینی با اشاره به آفت‌هایی که این وضعیت برای عکاسی تئاتر به همراه دارد، اضافه کرد: روش ناخوشایندی که الان وجود دارد، سبب می‌شود عکاسان حرفه‌ای به تدریج کار خود را ترک کنند و فقط عکاسان تازه‌کاری که به دنبال فراهم کردن رزومه هستند، وارد این حوزه شوند. از سوی دیگر وضعیت اقتصادی گروه‌های نمایشی تا به آن حد اسف‌انگیز است که بسیاری از مدیران تولید می‌گویند حتی نمی‌توانند پول اسنپ این عکاسان را به آنان بپردازند.
او ادامه داد: این وضعیت سبب شده تا 80 درصد عکاسان تئاتر نتوانند درآمدی داشته باشند و اگر کسی در این زمینه سابقه داشته باشد، گروه‌های نمایشی سراغش نمی‌آیند چون می‌دانند که قادر به پرداخت دستمزد او نیستند.
حسینی افزود: آنچه در حال حاضر تعیین کننده است، این است که نمایش‌های روی صحنه اصلا به درآمد می‌رسند یا اینکه فقط هزینه‌های اجرای خود را تامین می‌کنند. بنابراین اقتصاد عکاسی تئاتر چیزی جدای از اقتصاد خود تئاتر نیست.
این عکاس تئاتر با بیان اینکه 4، 5 سال است در زمینه عکاسی تئاتر فعالیتی نداشته، ادامه داد: با این دستنمزدها حتی هزینه شاتر دوربین یک عکاس حرفه‌ای تامین نمی‌شود . به همین دلیل بیشتر عکاسان حرفه‌ای تئاتر به سمت شکل دیگری از عکاسی رفته‌اند. به طوری که اغلب ما دنبال تولید محتوا برای بنگاه‌های اقتصادی یا کارگاه‌ها و کارخانجات هستیم تا بتوانیم هزینه‌های زندگی خود را تامین کنیم. ضمن اینکه در این شاخه‌ها از ابتدای کار قرارداد مشخصی داریم و تکلیف دستمزدمان مشخص است.
این عکاس اضافه کرد: هم‌اکنون جوانانی به عکاسی تئاتر گرایش پیدا کرده‌اند که سابقه چندانی ندارند ولی بعد از مدتی تجربه‌اندوزی، این حوزه را ترک می‌کنند و سراغ شاخه‌های دیگر می‌روند و این در حالی است که بعضی از آنان واقعا استعداد هنری دارند اما به دلیل اقتصاد نابسامان تئاتر، نمی‌توانند دوام بیاورند و با وجود علاقه و استعدادی که دارند، این شاخه را ترک می‌کنند.
حسینی در ادامه به وضعیتی تناقض‌آمیز اشاره کرد و توضیح داد: آنچه اهمیت دارد و تاکنون درباره‌اش پژوهشی هم انجام نشده، این است که بعد از قطع یارانه دولتی تئاتر، گروه‌های نمایشی برای فروش بیشتر ناچار به تبلیغ بیشتر هم شدند، تبلیغاتی که با بهره‌گیری از عکس و پوستر آثارشان و عموما در فضای مجازی انجام می‌شود. در همین راستا انجمن عکاسان یا خود گروه‌های نمایشی، مسابقاتی را برای عکاسی تئاتر تدارک می‌بینند و مدیران تبلیغاتی هم به فضاهای آنلاین تبلیغاتی روی می‌آورند.
او اضافه کرد: در این وضعیت 70، 80 درصد خوراک تبلیغی گروه‌های نمایشی را عکس تامین می‌کند. به این صورت که هیچ خبری نیست که بدون عکس کار شود و هیچ نمایشی نیست که بدون عکس بتواند برای خود تبلیغ کند ولی عکاسانی که بیشترین بار تبلیغی را بر دوش دارند و سبب فروش آثار نمایشی می‌شوند، از کمترین امنیت مالی برخوردار هستند و این در حالی است که قیمت دوربین عکاسی حرفه‌ای وحشتناک است.
حسینی در پایان خاطرنشان کرد: برایم جالب است که در این وضعیت چگونه این تعداد نیرو در زمینه عکاسی تئاتر باقی مانده و حتی به تعداد آنان افزوده شده که البته اقتصاد تئاتر که با کسی شوخی ندارد، سبب دوری آنان می‌شود. بنابراین این تعداد از نیرو در زمینه عکاسی تئاتر در بلندمدت قطعا ریزش خواهد داشت.
عکس از استودیو هانا