همشهری آنلاین - مریم سرخوش: شاهین آخوندزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در سمینار تازه‌های دیابت که امروز ۱۹ آبان در هتل المپیک برگزار شد، با بیان اینکه آمار دیابت در ایران وحشتناک است، عنوان کرد: شیوع ۱۴.۲ درصدی در جمعیت بالغ کشور عدد قابل تاملی است که از نرم جهانی هم بیشتر است. در حال حاضر حداقل ۶ میلیون مبتلا به دیابت، ۹ میلیون پیش دیابت داریم و سالانه حداقل ۵۰۰ هزار نفر به این آمار اضافه می‌شود. بار اقتصادی و هزینه‌های دیابت در ایران هم ۱۰ میلیارد دلار است و نشان می‌دهد ان‌سی‌دی و دیابت نباید مورد غفلت قرار بگیرد.
او تاکید کرد: این موضوع به قدری اهمیت دارد که بیشترین تلاش شرکت‌های دارویی طی یک دهه اخیر روی داروی دیابت بوده است. غفلت از این موضوع باعث افزایش بار سیستم بهداشت و درمان می‌شود و نمی‌توانیم خدمات درست را به جامعه ایرانی ارائه کنیم. همین حالا هم بخش قابل توجهی از جامعه ما خدمات درمان را دریافت نمی‌کنند.
به تاکید آخوندزاده، مطالعات مختلف در این حوزه ضرورت دارد و در معاونت تحقیقات و فناوری هم هر کمکی نیاز باشد انجام خواهیم داد چون در غیر اینصورت با سونامی دیابت مواجه می‌شویم.
ترند افزایشی دیابت
باقر لاریجانی، رئیس مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس سمینار تازه‌های دیابت با تاکید بر اینکه درمان‌های متفاوتی برای دیابت وجود دارد، عنوان کرد: شیوع دیابت در کشورهایی شبیه ایران افزایش شدید دارد و پیش بینی می‌شود که در مناویژن ۲۰۲۱ تا ۲۰۴۵ افزایش بالاتری در مناطق مختلف داشته باشیم. باید خودمان را آماده کنیم که با بیش از ۶۰۰ میلیون دیابتی در ۲۰۴۵ مواجه شویم. ترند بیماری هم در حال افزایش است و منطقه ما جزو مناطق با شیوع بالا قرار دارد.
به گفته لاریجانی، کشورهای عربی وضعیت بدتری دارند اما وضعیت ایران هم جالب نیست. در ۲۰۱۶ در آمار خودمان ۷.۵درصد دیابتی در گروه بزرگسالان داشتیم در ۲۰۲۱ به ۱۰.۴ درصد رسید و اکنون ۱۴ درصد داریم.
این پزشک با تاکید بر اینکه دیابت به طور جدی در حال گسترش است، عنوان کرد: مهم است که ما برنامه ملی در این باره داشته باشبم. در سال ۱۹۹۰ دیابت در رتبه ۱۷ بیماری‌ها بود اما اکنون به رتبه هشتم رسیده است.
تثبیت آمار ابتلا هم شاهکار است
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت هم در سمینار تازه‌های دیابت گفت: در دوره کرونا کشورهایی که بیشترین بیمار را درباره بیماری‌های غیرواگیر داشتند، آسیب بیشتری دیدند و بیماران جان خود را بیشتر از دست دادند. به همین دلیل پرداختن به بیماری‌های غیرواگیر واکسینه شدن در برابر بیماری‌های واگیر است.
رئیسی با بیان اینکه اکنون در جهان یکی از هر ۱۰ نفر مبتلا به دیابت است، عنوان کرد: یکی از هر دو نفری که در معرض دیابت هستند، تشخیص داده نشده و این عدد بالایی است. بسیاری از افراد با قند ۱۲۰ تصور می‌کنند که صبح‌ها به جای قند، توت با چای مصرف کنند که بعد از شش ماه این عدد به ۲۰۰ می رسد و به پزشک مراجعه می‌کنند. بنابراین اطلاع‌رسانی در این حوزه بسیار موثر است.
او با بیان اینکه بار بزرگ بیماری در منطقه ما قرار دارد، عنوان کرد: در بحث شاخص‌های توسعه جهانی زمانی که به ریسک فاکتورها می‌رسد، سازمان جهانی بهداشت درباره برخی بیماری‌ها از جمله فشار خون و بیماری‌های قلبی هدفگذاری کاهشی اعلام می‌کند اما تنهایی جایی که تاکید بر کاهش نیست و اگر ثابت هم بماند، شاهکار است همین شیوع دیابت است. دلیلش هم این است که شیوع و بروز دیابت غیرقابل کنترل شده است.
۴ بار تغییر در پیش‌بینی آمار دیابتی‌ها
رئیسی با بیان که تنها بیماری غیرقابل پیش بینی دیابت است، عنوان کرد: اپیدمیولوژیست‌ها سال ۲۰۰۹ پیش بینی کردند در سال ۲۰۳۰ حدود ۴۳۸ میلیون دیابتی در دنیا وجود داشته باشد. سه سال بعد گفتند ما اشتباه کردیم و این عدد ۵۵۲ میلیون خواهد بود. هشت سال بعد گفتند ۵۷۸ میلیون و ۲۰۲۱ گفتند ۶۳۰ میلیون بیمار دیابتی در آن زمان وجود دارد. تمام پیش بینی ها درباره دیابت اشتباه کم شماری دارند و این اهمیت زیادی دارد.
به گفته معاون وزیر بهداشت سال ۸۳ برنامه پیشگیری دیابت در نظام شبکه ادغام شد. سال ۹۴ سند بیماری‌های غیرواگیر تدوین شد که در حوزه اقدامات پیشگیرانه بیماری‌های غیرواگیر مورد توجه سازمان جهانی بهداشت قرار گرفت. این روند خوب پیش رفت اما اکنون بعد از سه سال که برگشته‌ایم این سند فقط خاک خورده و امیدواریم بتوانیم آن را دوباره احیا کنیم.
به گفته این مسئول اهداف چارچوب ملی ارائه خدمت در بیماری دیابت، شامل این موارد است؛ ثبت نگاه داشتن میزان شیوع بیماری و کاهش عوامل خطرسازی، افزایش پوشش درمان بیماران دیابتی به بیش از ۹۰درصد تا سال ۲۰۲۵، بهبود کیفیت درمان، شرکت کردن ۱۰۰درصدی بیماران تا سال ۲۰۲۵ در معاینات ادواری سالانه، تشکیل پرونده الکترونیک و ثبت‌نام برای همه بیماران دیابتی و تحت پوشش بیمه قرار گرفتن دارو، انسولین، سرنگ و سایر وسایل مصرفی همچنین خدمات تغذیه و آموزش.
رئیسی آخرین شیوع دیابت در کشور بر اساس شاخص برنامه‌های پیشگیری و کنترل دیابت در استپس ۲۰۲۰ را ۱۴.۱۵ درصد اعلام کرد و گفت: حدود ۷.۵ میلیون نفر از جمعیت کشور در آن سال مبتلا به دیابت بودند. همان زمان شیوع پیش‌دیابت ۲۴.۷۹ درصد بود که جمعیتی بیش از ۱۳ میلیون نفر را نشان می‌داد. آگاهی از بیماری دیابت هم ۷۳.۲۹ درصد و پوشش درمان دیابت ۶۵ درصد بود. درمان موثر دیابت هم ۳۱ درصد بود که نشان می‌دهد با وجود اطلاع ۷۳ درصدی بیماران اما حدود ۶۹ درصد درمان موثر و کنترل ندارند. یعنی از هر سه بیمار دو بیمار کنترل نمی‌شوند.
البته به تاکید این مسئول استپس با رویکرد جدید به زودی آغاز و اطلاعات به روزرسانی می‌شود.
بسته روانشناسی برای بیماران دیابتی
رئیسی درباره آمار مرگ و میر ناشی از دیابت هم بیان کرد: این بیماری تا پیش از سال ۹۹ رتبه چهار داشت اما سال بعد از آن به رتبه ۵ رفت چون کووید را داشتیم. ۶ علت مرگ ۳۰ تا ۷۰ ساله‌ها در کشور در سال ۹۹ کووید، سکته قلبی، سکته مغزی، حادثه ترافیکی، دیابت و بیماری ناشی از فشار خون بالا بوده است. اما نکته مهم اینجاست که ما سالانه حدود ۲۰ تا ۲۲ هزار نفر از جمعیت کشورمان را به دلیل حوادث ترافیکی از دست می‌دهیم که عمدتا جوان‌ها هستند و اغلب به این بیماری‌ها هم مبتلا نیستند.
او درباره بیماران ثبت شده در سامانه سیب هم بیان کرد: در سامانه بهداشت در سال ۱۴۰۲ حدود ۲ میلیون و ۶۴۰ هزار نفر ثبت شده‌اند و به معنای این است که از ۱۴ درصد جمعیت مبتلا به دیابت در سطح کشور، عده زیادی در این سامانه ثبت نشده‌اند. وظیفه داریم که این ثبت‌نام را کامل کنیم. هم درباره افرادی که به مراکز ما مراجعه می‌کنند و هم سایر افراد که به مراکز دیگر مراجعه دارند.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه آلودگی هوا، مصرف الکل و دخانیات، رژیم عذایی ناسالم و نداشتن فعالیت فیزیکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر از جمله دیابت است، بیان کرد: اکنون سازمان جهانی بهداشت هم مواردی را اضافه کرده از جمله سلامت روان. ما هم روی مبحث روانشناختی کار می‌کنیم. در تمام مراکز جامع سلامت یک کارشناس روان و کارشناس تغذیه حضور دارند و از آنها درخواست کردیم که در این باره مداخله کنند. درباره سایر روش‌های روانشناختی هم برنامه داریم و مطالعات زیادی در این باره انجام شده است. انتظار داریم که بیماران دیابتی یک بسته خدمت جدید اضافه هم دریافت کنند که مباحث روانشناسی را پوشش می‌دهد. اگر در این زمینه بیشتر کار کنیم می‌تواند کمک کند که روند درمانی خودشان در مسیر بهتری ادامه بدهند.