این سال‌ها خیابان رسالت در حاشیه شهر مشهد شاهد سر برآوردن یک مجتمع بزرگ تربیتی و آموزشی است که با محوریت حجت‌الاسلام نظافت اهداف بزرگی را دنبال می‌کند. مجتمعی که هر چند با مدرسه علمیه شروع شده، ولی چیزی فراتر از مدرسه علمیه است.
مدرسه علمیه ۲۰نفره
از تابستان سال ۹۴ شروع شد؛ با جمله‌ای از رهبر معظم انقلاب که «من دوست داشتم امکاناتی داشتم که چند تا مدرسه بزرگ در مشهد و قم در اختیار آقای نظافت قرار می‌دادم که اداره کنند».
البته آقای نظافت ۱۲ سال پیش‌تر مدرسه علمیه‌اش را راه‌اندازی کرده بود؛ با جمع کوچک ۲۰ نفره‌ای از طلبه‌ها در طبقه بالای مسجد فقیه سبزواری. جمعی که خیلی زود بزرگ‌تر شد و به ساختمان مستقل مدرسه علمیه حضرت مهدی(عج) انتقال پیدا کرد. آوازه روش تربیتی استاد نظافت که پیچید، رشد روزافزون طلاب مدرسه با خرید خانه‌های اطراف به کمک خیران و الحاق به مدرسه پاسخ داده می‌شد، ولی هشت سال بعد چاره‌ای جز راه‌اندازی شعبه دوم و بعد هم شعبه سوم نبود!
علاوه بر طلبه‌ها، طیف‌های دیگری از مردم هم خواهان بهره‌مندی از برنامه‌های تربیتی استاد نظافت بودند، بنابراین راه‌اندازی مدرسه علمیه پاره‌وقت، مدرسه علمیه ویژه دانش‌آموختگان دانشگاهی، مؤسسه آموزشی خواهران، مجموعه تربیتی دانش‌آموزی و... هم به تدریج مجموعه را کامل کرد.
فضای ۵۰۰ متری اولیه مدرسه به ۱۴ هزار مترمربع رسید که میزبان صدها طلبه و معارف‌آموز در سطوح و اقشار مختلف بود، اما این مجموعه‌های پراکنده چیزی نبود که آقای نظافت را راضی کند. او به دنبال بستر جامعی بود که بتواند تا حد امکان همه ابعاد تربیتی را برآورده کند. او حالا مهر تأیید رهبر معظم انقلاب را هم بر کارنامه‌اش می‌دید و مصمم بود ایده تربیتی‌اش را به سرانجام برساند.
ایده تربیتی استاد نظافت
محمدجواد نظافت یزدی متولد سال ١٣۴۶، چهارده ساله بود که وارد حوزه علمیه مشهد شد. مدتی بعد به حوزه علمیه قم رفت و پس از تکمیل تحصیلات حوزوی و دانشگاهی به زادگاهش برگشت تا به دغدغه‌اش، یعنی تربیت طلاب علوم دینی بپردازد. دغدغه‌ای که در بیش از ۵۰ کتاب و مقاله‌اش هم مشهود است. معتقد است تربیت اساسی‌ترین مسئله مصلحان و ضروری‌ترین نیاز انسان در طول تاریخ بشریت است.
او معتقد بود فعالیت فرهنگی جریان‌ساز به طرحی جامع نیازمند است؛ طرحی فراتر از یک مدرسه، یک مسجد و یا یک کانون فرهنگی. طرحی منسجم که واحدهای متنوع تربیتی را کنار هم قرار دهد، نیازهای مختلف فرهنگی اجتماع را در نظر بگیرد و بتواند انسان‌های جامع و کارآمدی را برای جامعه تربیت کند.
همجواری حوزه علمیه با سایر واحدهای فرهنگی، تربیتی و خدماتی و امکان فعالیت‌های مشترک عمومی، خودش نخستین گام تبلیغ دینی بود؛ چون بستری برای تأثیرگذاری فضای اخلاقی و معنوی بر همه اقشار ایجاد می‌کرد، امکان مدیریت، هماهنگی و همسویی بیشتری داشت و علاوه بر این، صرفه‌جویی قابل توجهی در ساخت مکان‌های مشترک و زمان مدیران و استادان مراکز به همراه داشت.
اما اجرای چنین ایده‌ای هزینه قابل توجهی داشت و بودجه زیادی را می‌طلبید که فراتر از توان مجموعه بود.
مردم به میدان می‌آیند
برای تحقق چنین ایده‌ای بودجه دولتی در کار نبود و مردم باید به میدان می‌آمدند، همان طور که پیش از این در گسترش چند برابری مدرسه علمیه حضرت مهدی(عج) میدان‌داری کرده بودند.
ایده حجت‌الاسلام نظافت مشارکت مردم برای ساخت این مجتمع تربیتی آموزشی در چارچوب «وقف برای تربیت» بود. بنابراین برنامه ساخت مجتمع تربیتی آموزشی حضرت مهدی(عج) را بر پایه وقف و با مشارکت عموم مردم به گونه‌ای طراحی کرد تا فازهای پروژه متناسب با کمک‌های مردمی به صورت مرحله به مرحله ساخته و کل مجموعه نیز وقف شود. وقفی که منشأ ارائه خدمات فرهنگی عمیق و ماندگاری خواهد بود.
جالب اینکه تاکنون موقوفات زیادی در زمینه‌های مختلف عام‌المنفعه وجود دارد، از امور خدماتی، مذهبی و آموزشی تا حتی رسیدگی به جانوران و گیاهان ولی امور تربیتی موضوعی است که کمترین توجه را در میان موقوفات داشته است. حالا قرار است نیت‌های مردم خیراندیش در یکی از مهم‌ترین موضوعات جامعه یعنی تربیت اسلامی نیز ماندگار شود.
کلان‌پروژه تربیتی در حاشیه شهر
بالاخره کلنگ ایده‌ای که بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت‌های تربیتی، آموزشی و پژوهشی پشت سرش داشت، اسفند ماه ۱۳۹۸ در زمینی بلااستفاده در حاشیه شهر (منطقه رسالت) به زمین خورد.
کلان‌پروژه‌ای که در زمینی به مساحت ۵ هکتار، ۹۰ هزار مترمربع زیربنا و در دو بخش ۲ و ۳ هکتاری برای آقایان و بانوان برای استفاده عموم مردم و با خدمات عام‌المنفعه در عرصه‌های محلی، شهری، کشوری و بین‌المللی که رویکرد اصلی‌اش ارائه خدمات جامع تربیتی در بسترهای مختلف برای طیف‌های گوناگون از زن و مرد تا پیر و جوان و حتی خردسال است.
در طراحی چشم‌انداز این مجتمع، واحدهای متنوع تربیتی با طرحی منسجم و با محوریت «مسجد» در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا علاوه بر اثرگذاری محلی، کارکردهای شهری هم داشته باشد و به نوعی الگوی تمدنی نیز تبدیل شود.
از قرض‌الحسنه تا وقف تجربه
برای مشارکت مردم در این وقف بزرگ روش‌های متنوعی پیش‌بینی شد؛ ابتدا هزینه ساخت هر مترمربع از اجزای پروژه برآورد شده و خیران هزینه ساخت متراژ دلخواه را تأمین می‌کنند. علاوه بر این هزینه کل پروژه به سهم‌های ۱۰۰ هزار تومانی تقسیم شده تا افراد بتوانند بسته به توان مالی خود، با خرید یک یا چند سهم در این خیر ماندگار شرکت کنند.
امکان وقف مستمر نیز پیش‌بینی شده تا بدون نیاز به پرداخت یک باره، به صورت اقساطی و مستمر به پروژه کمک شود. خیران مستمر شماره کارت اختصاصی دریافت می‌کنند و در هر فرصتی امکان واریز و مشارکت در اجر معنوی را خواهند داشت.
برای مشارکت در وقف تربیت لزوماً نیازی به کمک بلاعوض نیست؛ خیران می‌توانند با اعطای قرض‌الحسنه به پروژه به صورت یک‌جا یا ماهانه در پیشرفت آن سهیم باشند. این مبالغ در موعد توافق شده به صورت یک جا به خیران برگردانده خواهد شد.
حتی می‌توانید توان فنی و تجربه کاری خود را در اختیار پروژه قرار دهید تا در پیشرفت و موفقیت پروژه و ماندگار شدن عمل صالح مشارکت داشته باشید.
مسجدی در قلب مدرسه
مسجد مجتمع که کانون اجتماع و پایگاه اصلی ارتباط با عموم مردم است، در قلب مجموعه قرار دارد؛ در جایی که دسترسی مناسبی از همه قسمت‌های مجتمع و دسترسی آسانی از بیرون مجتمع دارد. بنایی با زیربنای بیش از ۳ هزار مترمربع و ظرفیت ۲ هزار نفر که فضایی برای حضور کودکان بین شبستان‌های آقایان و بانوان دارد.
مدارس علمیه در سه سطح ورودی پایه نهم، دیپلم و بالاتر از دیپلم، طلاب برادر و خواهر را در قالب ۶ مدرسه علمیه پذیرش می‌کنند. طلاب مدارس دسترسی آسانی به مسجد و کتابخانه‌های دیجیتال، عمومی و تخصصی و نیز مدارس آموزش و پرورش دارند و پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز برای آن‌ها پیش‌بینی شده است.
مدارس ابتدایی و متوسطه دخترانه و پسرانه به گونه‌ای طراحی شده که فضای باز مدرسه با فضای باز مجموعه در پیوند باشد. فضای کتابخانه عمومی در اختیار دانش‌آموزان بوده و آکادمی زبان‌های خارجی برای مکالمه آزاد عربی و انگلیسی در نظر گرفته شده است. فعالیت‌های جمعی دانش‌آموزان با همراهی طلاب و سایر دانش‌پژوهان پیش‌بینی شده است.
چیزی فراتر از مدرسه!
مرکز فرهنگی شامل کتابخانه با ظرفیت ۷۵۰ نفر و زیربنای ۲ هزار و ۵۰۰ مترمربع، مرکز همایش، مهدکودک در پردیس خواهران، مرکز مشاوره، مرکز آموزش‌های عمومی و کارآفرینی و... خدماتش را به عموم مردم منطقه ارائه می‌کند.
واحدهای تجاری فروشگاهی و فروشگاه تعاونی متناسب با نیازهای مجموعه و مردم منطقه در نظر گرفته شده است. واحدهای تجاری و کارگاه‌های کوچکی نیز برای راه‌اندازی مشاغل خانگی پیش‌بینی شده است.
اردوگاه مجموعه شامل دو بخش آموزشی، خوابگاهی، تفریحی و ورزشی ویژه است و قابلیت استفاده مجزای خواهران و برادران را خواهد داشت. این بخش البته با هدف درآمدزایی و ارائه خدمات آموزشی، تربیتی و فرهنگی در مقیاس ملی پیش‌بینی شده است.
فضای سبز گسترده و خدمات متنوع ورزشی را شاید بتوان به عنوان وجه تمایز پررنگ این قطب آموزشی و پرورشی به شمار آورد. فضاهای ورزشی مختلف به صورت سرپوشیده و روباز با حفظ حریم برای استفاده مجزای خواهران و برادران طراحی شده که شامل ورزش‌های باستانی و ورزش‌های آبی و سالنی خواهد بود.
عمده خدمات مجتمع در دو پردیس خواهران و برادران به تفکیک ارائه می‌شود. طراحی کالبدی پردیس خواهران به گونه‌ای است که حفظ حریم و عدم اشراف به فضاهای مدرسه در اولویت بوده و دو بخش اندرونی و بیرونی متناسب با نوع استفاده کاربران پیش‌بینی شده است.
ثمردهی گام به گام
مجتمع از ابتدای آغاز ساخت در اسفند ماه ۱۳۹۸ به تدریج و گام به گام ساخته شد و از همان ابتدا خدمات گوناگون رفاهی، فرهنگی و ورزشی را ارائه کرد.
همان ابتدا بخشی از زمین پروژه برای فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی آماده‌سازی شد و در اختیار مردم محل قرار گرفت. چندی بعد خیریه باران رحمت تأسیس شد تا بر محرومیت‌زدایی از منطقه رسالت تمرکز کند. فاز یک شامل نخستین مدرسه علمیه پردیس برادران در سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری رسید و به دنبال آن دبستان و دبیرستان پسرانه نسل آفتاب و مرکز مشاوره دینی خواهران نیز راه‌اندازی شد.
در سال جاری بهره‌برداری از فاز دو شامل ساختمان مسجد جامع و مجتمع فرهنگی آغاز شد. مجتمعی که شامل مسجدی با ظرفیت هزار و ۲۰۰ نمازگزار، کتابخانه عمومی آقایان و بانوان با ظرفیت ۱۷۰ نفر، فضای ورزشی، آزمایشگاه، کارگاه فنی، کارگاه رایانه، پیش‌دبستانی پسرانه و... بود.
به زودی فاز سه پروژه هم به بهره‌برداری می‌رسد تا ساختمان آموزشی دخترانه شامل پیش‌دبستانی، دبستان و دبیرستان پردیس خواهران میزبان دختران نسل آفتاب باشد.
مهم‌ترین امتیاز
جامعیت مهم‌ترین امتیاز مجموعه است چون همه پیش‌نیازهای تربیتی در این مجموعه پیش‌بینی شده است؛ چرا که در رویکرد تربیت‌محور صرفاً بر آموزش تمرکز نمی‌شود.
در این مجموعه طلاب مدارس علمیه به وسیله مسجد، کتابخانه عمومی و مراکز فرهنگی و ورزشی با جامعه در پیوند هستند و به تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان نیز توجه ویژه‌ای شده است.
همچنین ساخت‌وسازهای مجتمع بر اساس معماری اسلامی و ایرانی بوده و تأکید ویژه‌ای بر ساده‌سازی و پرهیز از تجمل و اسراف و نیز پرهیز از بلندمرتبه‌سازی داشته است.
یک پردیس جامع تربیتی و آموزشی
تاکنون و با پیشرفت‌های انجام شده و افتتاح فازهای اولیه، حدود ۳۰۰ طلبه سطح یک و دو، هزار و ۵۰۰ دانش‌آموز و بیش از ۶۰۰ معارف‌آموز در مؤسسه‌های فرهنگی وابسته به مجتمع در حال فعالیت آموزشی و تربیتی هستند. این ارقام با تکمیل پروژه تا سال ۱۴۱۲ به هزار و ۲۰۰ طلبه برادر و خواهر، ۲ هزار و ۳۵۰ دانش‌آموز و بیش از هزار معارف‌آموز خواهد رسید و علاوه بر تربیت نیروی انسانی با رویکردهای شهری، کشوری و بین‌المللی به حدود ۱۰ هزار خانواده ساکن در محدوده خدمات متنوع عام‌المنفعه ارائه خواهد شد.
حرکت تربیتی ۲۰ نفره‌ای که در طبقه فوقانی مسجدی در محله طلاب مشهد به راه افتاده بود، حالا در حال تبدیل شدن به جامع‌ترین پردیس تربیتی و آموزشی جهان تشیع است.
خبرنگار: محمد ولیان‌پور