جوان آنلاین: قانون جدید عفاف و حجاب به تعبیر دکتر بانکی‌پور قانونی فرهنگی- اقتصادی است، یعنی این بار از مسیر جریمه‌های مادی و اقتصادی تلاش شده است فرهنگ‌سازی مناسبی برای مسئله حجاب صورت گیرد، اما آیا می‌توان با در نظر گرفتن جریمه‌های اقتصادی فرهنگ‌سازی کرد؟ از نگاه زهرا رئیسی، مبلغ و کارشناس حوزه زنان تجربه‌های قبلی در خصوص قوانینی مانند کمربند ایمنی بستن نشان می‌دهد گاهی وقت‌ها می‌توان برای فرهنگ‌سازی از تدابیر اقتصادی و جریمه‌های مالی استفاده کرد. این مسئله در خصوص قوانین راهنماییورانندگی و برخی موارد مشابه موفقیت‌آمیز بوده است، به گونه‌ای که تا قبل از قانون‌شدن و در نظر گرفتن جریمه برای نبستن کمربند ایمنی، بسیاری از افراد هنگام سوارشدن ماشین، کمربند ایمنی‌شان را نمی‌بستند، اما در نظر گرفتن جریمه برای این ماجرا توانست در این خصوص فرهنگ‌سازی و بستن کمربند ایمنی را به فرهنگ غالب در جامعه تبدیل کند، به گونه‌ای که حالا افراد بلافاصله وقتی در ماشین می‌نشینند، اول کمربند ایمنی‌شان را می‌بندند، البته در خصوص مسائلی مانند حجاب و عفاف که جنس‌شان به شدت فرهنگی است نمی‌توان در مورد نقش فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی چشم‌پوشی کرد. در واقع حتی اگر قرار است برای بی‌حجابی جریمه نقدی در نظر بگیریم، در کنار چنین حرکتی دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی باید وظیفه فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی را انجام دهند، در غیر این صورت ممکن است قانون جدید عفاف و حجاب هم به سرنوشت قوانین قبلی دچار شود و نتواند اثربخشی لازم را داشته باشد.
همانطور که می‌دانید قانون جدید عفاف و حجاب از سوی شورای نگهبان تأیید شده است و در دستور کار دولت قرار دارد، هرچند این قانون هنوز ابلاغ نشده، اما سؤال ما این است که در شرایط کنونی جامعه چقدر به یک قانون جدید در حوزه حجاب و عفاف نیازمندیم؟
در شرایط کنونی جامعه متأسفانه به جایگاه زن به عنوان یک خانم و یک بانو خدشه وارد شده است و ما با خانم‌هایی مواجه هستیم که پوشش‌های بسیار نامناسبی دارند. فارغ از مسئله اسلام باید توجه داشته باشیم که این دختران ما نه فقط به فکر جایگاه و شأن زن‌بودن خودشان نیستند بلکه به سلامت و ارزش‌های خودشان هم بی‌توجه هستند، اما، چون در جامعه این مسائل به خوبی مطرح و تبیین نشده است، حالا وقتی می‌خواهیم آن را مطرح کنیم، ممکن است مخاطب‌مان فکر کنند ما حرف شاقی می‌زنیم، البته برای اینکه شأن بانوان در جامعه اسلامی حفظ شود، لازم است قانونی مدون و متقن برای مسئله حجاب وجود داشته باشد. این مسئله مستلزم آن است که موضوع از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته باشد، اما ما نیاز داریم قوانین این حوزه شأن و جایگاه بانوی جامعه ایرانی را در نظر بگیرد. اگر ما بحث اسلام را هم کنار بگذاریم و بگوییم همه مردم کشور که مسلمان نیستند، باید ببینیم بانوان ما به عنوان یک بانوی ایرانی چه شأن و جایگاهی دارند و قوانین باید این مسائل را در نظر بگیرند، البته قانون‌نویسان ما در مجلس و جایگاه‌های دیگر به این مسئله توجه لازم را دارند.
خانم رئیسی همانطور که می‌دانید در کشور‌های دیگر دنیا به خصوص کشور‌های اروپایی، جریان‌های حرکت به سمت حجاب شکل گرفته است چراکه آن‌ها به کارکرد‌های مهم حجاب پی برده و دریافته‌اند حجاب در حداقل کاربرد خود، حس امنیت و آرامش روانی به زن می‌دهد. دختران جوان و بانوان ما که با وضعیت حجاب نامناسب در سطح شهر حاضر می‌شوند، به نوعی آسیب‌دیدگان جنگ‌شناختی هستند. چنانچه ما بتوانیم این مسائل را برای جوانان‌مان تبیین کنیم، آن‌ها بسیار خوب و با آغوش باز از حجاب استقبال خواهند کرد. چرا ما در تبیین فرهنگی این ماجرا که در درجه نخست حجاب می‌تواند به نفع خود خانم‌ها باشد، ناتوان بوده‌ایم؟
در این خصوص شاخه‌های متعدد بحث حجاب را باید برای بانوان جامعه‌مان تبیین کنیم. حجاب از زوایای گوناگون قابل بحث و بررسی است. بحث‌های فرهنگی حجاب، بحث‌های پزشکی، روحی- روانی و سلامت جسمی زوایای گوناگونی است که برای حجاب می‌توان برشمرد. اگر ما وارد مواد احادیث و روایات شویم، می‌بینیم که به همه موارد به نوعی توجه شده است. این‌ها شاخه‌های متعددی دارد. از سوی دیگر بدحجابی و بی‌حجابی موجب شده است کیان خانواده آسیب ببیند و علاوه بر خود بانوان در شرایط کنونی جامعه آقایان هم از نظر سلامتی در خطر هستند و واقعاً مردان ما در این زمانه و در این جبهه اجتماعی جهاد می‌کنند، اینکه صبح از خانه بیرون می‌آیند و تصاویر متعددی را در خیابان‌ها می‌بینند، اما وقتی به خانه برمی‌گردند با کدبانوی خانه خودشان روبه‌رو می‌شوند که با خانم‌هایی که در خیابان می‌بینند گاهی بسیار متفاوت است. این مسئله می‌تواند به کانون خانواده و ساختار خانواده هم آسیب جدی وارد کند، بنابراین بحث حجاب ابعاد متعددی را در بر می‌گیرد و در همه ابعاد رعایت نکردن حجاب و رها شدن آن به زن و خانواده آسیب می‌زند، همچنان که به لحاظ روانی روی آقایان هم تأثیر منفی دارد.
در قانون جدید جریمه‌های اقتصادی در نظر گرفته شده و محور این قانون فرهنگی- اقتصادی عنوان می‌شود. از نگاه شما این جریمه‌های اقتصادی چقدر می‌تواند کارایی داشته باشد؟
من فکر می‌کنم اگر مسئله از نظر روحی، روانی و عاطفی بررسی شود بهتر است، اما به هر حال این قانون هم حاصل بررسی و واکاوی حقوقدانان و قانون‌نویسان و بزرگان است، بنابراین به نظر می‌رسد همه این ابعاد مورد توجه قرار گرفته است، البته این را هم باید توجه داشت که گاهی جریمه و رفتار‌های تنبیهی لازم است. روز اولی که گفتند کمربند ایمنی‌تان را در ماشین ببندید، هیچ‌کس به این مسئله اهمیتی نمی‌داد، اما وقتی برای آن جریمه در نظر گرفتند، رفته‌رفته بستن کمربند ایمنی به فرهنگ تبدیل شد، پس باید بپذیریم که یک جا‌هایی بحث جریمه و مجازات اثر دارد یا عبور از چراغ قرمز یا رد کردن خط عابر پیاده هم همینطور و جریمه‌های نقدی موجب فرهنگ‌سازی هم شد، بنابراین یک جا‌هایی به هشدار نیاز داریم و این مجازات‌ها لازم است تا افراد متنبه شوند. گاهی وقت‌ها آزادی بیش از حد می‌تواند به اتفاقات ناگواری منجر شود، بنابراین از نگاه من جریمه‌های نقدی هم ممکن است بتواند تعیین‌کننده باشد و فرهنگ‌سازی کند. در قانون اسلام هم آمده است: در خانه هر کاری می‌خواهید بکنید، اما در ملأ عام اجازه ندارید دست به هر کاری بزنید. این افراد هم می‌توانند در خانه خودشان هرگونه که دل‌شان می‌خواهد رفتار کنند، اما نباید در سطح جامعه با روح و روان جامعه بازی کنند. کسی که خلاف قانون عمل می‌کند، وقتی با فرهنگ، ارشاد، اقدامات فرهنگی و ارشادی متوجه خطایش نمی‌شود و باز آن را تکرار می‌کند، لازم است به صورت جرایم اقتصادی و مالی او را وادار به انجام قانون کنند.
پیش از این ما قوانینی را داشته‌ایم؛ مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی که تکالیف ایجابی برای دستگاه‌ها ایجاد می‌کرد، مجازات اسلامی و قانون مجازات اسلامی که بحث‌های تنبیهی و مجازاتی را برای بی‌حجابی و بدحجابی در نظر گرفته بود و به نوعی قانون سلبی بود، با وجود این قوانین، آیا نیاز بود قانون جدید تصویب و ابلاغ شود؟
مشکل در اجرا بود. وقتی که این قوانین قبلی اجرا نمی‌شد، مجبور بودند قانون جدیدی را تصویب کنند. ما باید این را بدانیم که هر جایی قوانین مخصوص خودش را دارد. وقتی شما وارد بیمارستان می‌شوید و می‌خواهید به اتاق عمل بروید، اجازه دارید با همان کفشی که در خیابان راه می‌روید وارد اتاق عمل شوید؟ قطعاً نه! هر جایی برای خودش قانون خاصی دارد. چرا نباید ما این آموزش را به خانم‌های‌مان بدهیم که آن‌ها بدانند هر محیطی اقتضای خاص خودش را دارد و نمی‌توانند با پوششی که انتخاب شخصی خودشان است، وارد خیابان شوند و برای حضور اجتماعی باید قوانین جامعه را در نظر بگیرند. ما در زمینه فرهنگی کلام گوهربار مقام معظم رهبری را تبیین نکرده‌ایم. حضرت آقا مسئله تبیین را بسیار درست و بجا فرموده‌اند و این تبیین در تمام ابعاد اجتماعی زندگی ما صدق می‌کند. ما حجاب را تبیین نکرده‌ایم. اگر تبیین کرده بودیم، دختران و بانوان جوان ما خودشان را به این شکل در خیابان‌ها عرضه نمی‌کردند، بنابراین شاخه‌های فرهنگی ما مقصرند. پس اینکه در جامعه امروز یک قانون جدیدی بیاید و بتواند شرایط جامعه را به سمت بهبود حرکت دهد، امری واجب به نظر می‌رسد.
آیا ممکن است ما در اجرای این قانون جدید هم مثل قوانین قبلی با چالش مواجه شویم؟
همه چیز باید با آگاهی باشد. اگر این روشنگری باشد و فواید حجاب گفته شود، حتماً این قانون هم پذیرفته خواهد شد، اما اگر در مسئله تبیین موفق عمل نکنیم و روشنگری و کار فرهنگی انجام ندهیم، احتمال دارد این بار هم خیلی موفق نباشیم. برای روشنگری می‌توان از ظرفیت رسانه‌ها و حتی بیلبورد‌های شهری هم استفاده کرد یا به طور نمونه مدتی بود که صدا و سیما احکام را به کمک انیمیشن و به صورت تصویری حتی به زبان طنزگونه تبیین و بیان می‌کرد. این مسئله با استقبال جدی خانم‌ها و خانواده‌ها مواجه شده بود و می‌گفتند چقدر ما خوب متوجه می‌شویم و بسیار خلاقانه بود. چرا ما در بحث حجاب چنین کاری را ادامه نمی‌دهیم؟ می‌توانیم با کمک گرفتن از هنرمندان خلاق در سطح شهر و در رسانه‌ها ابتدا آگاهی بدهیم. وقتی ما از آثار مثبت و فواید چیزی مطلع شویم، قطعاً آن را می‌پذیریم و استفاده می‌کنیم. اگر در بحث حجاب هم بتوانیم فواید آن را برای خانم‌ها تبیین کنیم و آثار آن را به لحاظ روحی، روانی و خانوادگی شرح دهیم، قدر مسلم جامعه هم از ما می‌پذیرد. اینکه چرا آقایان و خانم‌ها سراغ خیانت می‌روند، ما این مسائل را در سطح جامعه داریم؟ پس اول آگاهی و روشنگری در تمام دستگاه‌ها بسیار اهمیت دارد، به خصوص دستگاه‌های آموزشی و فرهنگی مثل آموزش‌وپرورش که واقعاً آموزش‌وپرورش پایه سایر دستگاه‌های ماست. کسی که می‌خواهد در سایر دستگاه‌ها به کار گرفته شود، باید همه این‌ها را فهمیده باشد. آموزش‌وپرورش نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد.
نظر شما