تابناک، شیوع روزافزون دیابت در ایران ناشی از عوامل گوناگونی مانند سبک زندگی ناسالم، استرس و کم‌تحرکی است که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و مسئولان مربوطه نیز عملکرد مناسبی برای مقابله با این بحران نداشته‌اند. در حالی که ۱۵ درصد از بزرگسالان ایرانی به دیابت مبتلا هستند و ۲۵ درصد دیگر در مرز ابتلا قرار دارند، بسیاری از بیماران به ویژه در مناطق محروم با مشکلات جدی در دسترسی به خدمات و دارو مواجه‌اند، و متأسفانه وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو اقدامات کافی و مداومی برای بهبود شرایط ارائه نکرده‌اند.
| استان | درصد شیوع دیابت | عوامل اصلی ابتلا | نیازهای بیماران |
| یزد | ۲۱٪ | سبک زندگی کم‌تحرک، رژیم غذایی پرچرب | دسترسی بیشتر به برنامه‌های ورزشی، آموزش تغذیه سالم، غربالگری منظم برای پیشگیری از عوارض |
| تهران | ۱۴٪ | استرس بالا، مصرف غذای فرآوری‌شده، سبک زندگی شهرنشینی | تقویت دسترسی به داروهای دیابتی، ارتقای آگاهی عمومی، ایجاد مراکز تخصصی دیابت |
| سیستان و بلوچستان | بیش از ۱۲٪ | کمبود آگاهی، وضعیت اقتصادی پایین، کمبود مراقبت‌های بهداشتی | آموزش گسترده در زمینه پیشگیری و کنترل دیابت، تأمین داروهای رایگان یا با تخفیف |
| خوزستان | حدود ۱۰٪ | گرما و کم‌تحرکی، مصرف غذای پرچرب | ایجاد مراکز بهداشتی و درمانی مخصوص دیابت، دسترسی بهتر به داروها و مشاوره تغذیه‌ای |
| فارس | ۱۱٪ | رژیم غذایی ناسالم، مصرف بالای قند و چربی | ترویج فرهنگ مصرف غذاهای سالم، مشاوره تغذیه‌ای در مراکز بهداشتی |
| مازندران | ۹٪ | فعالیت بدنی کم، تغذیه نامناسب | افزایش مراکز آموزشی، تشویق به فعالیت‌های ورزشی در سطح استان |
| ارومیه | ۸٪ | تغذیه سنتی با قند و چربی بالا | دسترسی به منابع آموزشی برای بهبود تغذیه، برنامه‌های غربالگری منظم |
بسیاری از این بیماران با مشکلات مالی شدید برای تهیه دارو مواجه‌اند، و این در شرایطی است که قیمت‌ها به دلیل نظارت ناکافی افزایش یافته است. همچنین، علی‌رغم وعده‌های مکرر وزارت بهداشت برای تقویت برنامه‌های آموزشی، همچنان آگاهی عمومی از اهمیت کنترل دیابت و روش‌های آن بسیار پایین است. این کمبود آگاهی منجر به رشد عوارض جدی‌تر مانند مشکلات قلبی و کلیوی شده و این بیماری را به بحرانی گسترده در سلامت عمومی بدل کرده است.
در مجموع، ضروری است که مسئولان مربوطه به جای ارائه آمار و وعده‌های پراکنده، به فکر اجرای برنامه‌های جدی و عملی در زمینه کاهش نرخ ابتلا و کنترل دیابت در سراسر کشور باشند. در جدول زیر، آمار شیوع دیابت در استان‌های مختلف ایران نشان داده شده است:
| استان | درصد مبتلایان به دیابت |
| یزد | ۲۱٪ |
| تهران | ۱۴٪ |
| سیستان و بلوچستان | بیش از ۱۲٪ |
| ارومیه | ۸٪ |
این آمار نشان‌دهنده لزوم اقدام جدی برای کاهش عوامل خطر و بهبود سبک زندگی عمومی در کشور است. اقدامات پیشگیرانه و درمانی در سطح ملی، به همراه مشارکت فعال مردم در کنترل بیماری، می‌تواند به کاهش این اپیدمی خاموش کمک کند.
اثر دیابت بر رشد و کیفیت زندگی در کودکان و بزرگسالان
دیابت در کودکان
دیابت در کودکان می‌تواند اثرات مخربی بر روی رشد و توسعه آن‌ها داشته باشد. در سنین پایین، سیستم ایمنی و متابولیسم بدن در حال شکل‌گیری است، و دیابت می‌تواند این فرآیندها را تحت تأثیر قرار دهد.
کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱، که معمولاً در سنین کم تشخیص داده می‌شود، ممکن است با عوارضی همچون مشکلات رشدی، کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) و اختلالات شناختی مواجه شوند.
این عوارض می‌توانند به مشکلات عاطفی و اجتماعی نیز منجر شوند، چرا که کودکان ممکن است احساس انزوا یا تفاوت با هم‌سن‌وسالان خود کنند.
در بزرگسالان، دیابت می‌تواند عوارض جدی‌تری ایجاد کند. به عنوان مثال، دیابت می‌تواند به بیماری‌های قلبی و عروقی، آسیب به کلیه‌ها، و مشکلات بینایی منجر شود.
اثر دیابت در زنان و مردان
در زنان، عوارض اضافی ممکن است شامل اختلالات قاعدگی، خطر بالاتر ابتلا به عفونت‌ها و مشکلات باروری باشد. مردان نیز ممکن است از مشکلاتی مانند اختلال نعوظ رنج ببرند و همچنین در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی بیشتری قرار دارند.
به طور کلی، دیابت می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی‌تری در سلامتی افراد در هر دو جنس شود.
علاوه بر این، دیابت می‌تواند بر روی کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. این بیماری نیاز به مدیریت روزانه دارد، که شامل نظارت بر سطح قند خون، رژیم غذایی خاص و در برخی موارد مصرف داروها می‌شود.
این مسائل می‌توانند به فشار روانی و اضطراب منجر شوند، به ویژه در کودکان که ممکن است برای درک مدیریت بیماری خود با چالش‌هایی مواجه شوند.
به همین دلیل، اهمیت آموزش و آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها و بیماران در مورد مدیریت دیابت بسیار بالا است.
اثر دیابت بر روان
دیابت همچنین می‌تواند به بروز مشکلات روانی منجر شود. تحقیقات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به دیابت به ویژه در سنین جوانی ممکن است بیشتر در معرض افسردگی و اضطراب قرار بگیرند. این مشکلات روانی می‌تواند به عدم پایبندی به درمان و کنترل بیماری منجر شود و در نهایت کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
بنابراین، ارائه حمایت‌های روانی و اجتماعی به بیماران دیابتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
جدول اثرات دیابت به تفکیک گروه‌های سنی و جنسیتی
| گروه سنی/جنسیت | اثرات و عوارض | توضیحات |
| کودکان | مشکلات رشدی | دیابت نوع ۱ ممکن است بر رشد فیزیکی و شناختی تأثیر بگذارد. |
| هیپوگلیسمی | کاهش قند خون می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود. | |
| مشکلات عاطفی | احساس انزوا و تفاوت با هم‌سن‌وسالان به دلیل مدیریت بیماری | |
| اختلالات شناختی | ممکن است تأثیر بر تمرکز و یادگیری بگذارد. | |
| چالش‌های اجتماعی | کودک ممکن است در فعالیت‌های اجتماعی با دشواری مواجه شود. | |
| زنان | اختلالات قاعدگی | تغییرات هورمونی و قاعدگی ممکن است تحت تأثیر دیابت قرار گیرد. |
| خطر بالاتر ابتلا به عفونت‌ها | زنان دیابتی ممکن است بیشتر در معرض عفونت‌ها قرار بگیرند. | |
| مشکلات باروری | دیابت می‌تواند بر باروری زنان تأثیر منفی بگذارد. | |
| مشکلات بارداری | دیابت در دوران بارداری می‌تواند خطرات جدی برای مادر و کودک ایجاد کند. | |
| خطر ابتلا به افسردگی | افزایش احتمال مشکلات روانی به دلیل مدیریت بیماری. | |
| مردان | اختلال نعوظ | دیابت می‌تواند باعث اختلال در عملکرد جنسی مردان شود. |
| بیماری‌های قلبی و عروقی | مردان مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای بیماری‌های قلبی هستند. | |
| کاهش کیفیت زندگی | محدودیت در فعالیت‌ها و تعاملات اجتماعی به دلیل دیابت | |
| مشکلات تناسلی | عوارض مرتبط با دیابت می‌تواند بر روی تناسلی تأثیر بگذارد. | |
| خطر ابتلا به افسردگی | مردان نیز ممکن است به مشکلات روانی ناشی از دیابت دچار شوند |
این جدول به تفکیک اثرات دیابت بر روی کودکان، زنان و مردان، به وضوح نشان می‌دهد که هر گروه با چالش‌ها و عوارض خاص خود مواجه است. اهمیت مدیریت مناسب و حمایت‌های اجتماعی و روانی در بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش عوارض بیماری مشخص است.
منبع: رکنا