شناسهٔ خبر: 69495050 - سرویس بین‌الملل
نسخه قابل چاپ منبع: ایکنا | لینک خبر

فیلم | مصحف پرستار؛ قرآنی کهن به خط بانوی کاتب تونسی

در دوران حكومت صنهاجيان در تونس، «دُرّه»، كاتب دربار بود و شهرت زيادی به دست آورد و از آثار بی‌‌مانند او «مصحف پرستار» یا «مصحف دايه» است که پس از استقلال تونس در سال 1956 میلادی، به ثبت رسید و برای مراقبت به مرکز حفظ آثار «رقاده» در نزدیکی قیروان منتقل شد.

صاحب‌خبر -

به گزارش ایکنا، زنان با نوآور‌ی‌های خود در عرصه فنون نگارش و تأليف و نيز با دستاوردهايی كه از برتری در هنر كتابت و خوشنويسی به‌دست آوردند، جايگاه ويژه‌ای را در جامعه عرب به دست آوردند. بسياری از زنان نيز به فراگيری دانش پرداختند و به دانشمندان نامداری تبديل شدند.

برخی هم به كتابت قرآن و كتاب‌های ديگر از جمله كتاب‌های تاريخی، روايی، ادبی و شعر به شيوه‌ای دلپذير و در نهايت زيبايی روی آوردند، و پس از آن نسخههای رونويس شده خود را به منظور تصحيح اغلاط و لغزش‌های خود با ديگر دستنوشتهها مقابله كردند. دولتمردان و حكمرانان نيز به دليل توانايی چشمگير زنان در نگارش، به شمار زيادی از آنان برای نوشتن متن پيماننامههای سياسی‌ اعتماد كردند.

در دوران حكومت صنهاجيان در تونس، «دُرّه»، كاتب دربار بود و شهرت زيادی به دست آورد، و از آثار بی‌مانند او «مصحف پرستار» یا «مصحف دايه» است. شماری از كنيزان بيگانه نيز به دربار بنی‌زيری راه يافته بودند. يكی از آنان كنيزی بيزانسی بود كه در روزگار امير منصور صنهاجی به دست دزدان دريايی به اسارت درآمد. او ابتدا به مهديه و سپس به قيروان برده شد، و امير منصور او را خريد و نامش را به فاطمه تغيير داد. او كنيزی تيزهوش بود و اميرمنصور سرپرستی پسرش باديس را به او سپرد، و از اين رو وی به «فاطمه دايه» شهرت يافت. چون حكومت به امير معز، پسر باديس رسيد از آن رو كه فاطمه آموزگار و دايه پدر او بود، به او جايگاه و منزلتی والاتر بخشيد.

فاطمه چندين كتاب نفيس و نادر و قرآن تذهیبشده وقف مسجد عقبه در قيروان كرد كه برخی از آنها همچنان در كتابخانه قديمی تونس موجود است. شماری از اين قرآن‌ها با آب طلا نوشته شده و يكی از آنها نيز به خط دُرّه است.

<div id="video-display-embed-code_3565975"><script type="text/JavaScript" src="https://iqna.ir/fa/news/play/embed/4234758/3565975?width=400&height=300"></script></div>

قرآن پرستار یا مصحف حاضنه(پرستار) نسخه‌ای کهن از قرآن کریم در اندازه‌ای بزرگ است که به توصیه فاطمه به خط درّه، بانوی کاتب قرآن دربار، بر روی پوست نوشته شد و تذهیب و اعراب آن  به درخواست فاطمه توسط علی بن احمد الوراق قیروانی، انجام شد. 

این قرآن زیر نظر درّه، بانوی کاتب قرآن که در آن زمان در بارگاه معز خوشنویسی می‌کرد بازبینی شد، سپس فاطمه آن را برای محافظت از آسیب‌دیدن در مسجد جامع عقبه در قیروان در صندوق چوبی بزرگی نگهداری می‌کرد.

فاطمه در سال 420 ﻫ/ 1029 م از دنيا رفت، ولی قرآنی كه به سفارش او نوشته شده همچنان موجود است.   

این نسخه خطی قرآن پس از استقلال تونس در سال 1956 میلادی، به ثبت رسید و برای مراقبت و مرمت به مرکز حفظ آثار «رقاده» در نزدیکی قیروان منتقل شد. این قرآن از ابتدا تا انتها با خط کوفی جدید و بدیعی متمایز شده است. خطوط آن به هم پیوسته و فاقد پیچیدگی  و منحنی و به سبک خلیل بن احمد فراهیدی(واضع علم عروض عربی و مخترع حرکاتی مانند فتحه، ضمه، کسره، تنوین، تشدید در کتابت قرآن) نوشته شده است که این خط در متون کهن به «کوفی ریحانی» معروف است.

قبل از زمان خليل، حركات حروف توسط نقطه‌ها مشخص مى‌شد كه ابتكار ابو الاسود دوئلی (درگذشت ۶۹ هجرى)، از ياران حضرت على(ع) بوده است. زمانى كه نصر بن عاصم و یحیی بن یعمر به دستور حجاج، حروف را نقطه‌گذارى كردند، تشخيص حركات حروف مشكل شد و خليل در اينجا حركات جديد حروف را مطرح کرد. اين حركات با دقت و هماهنگى خاص انتخاب شده بود و به همين جهت مورد پذيرش همگان قرار گرفت.

در ادامه تصاویری از مصحف پرستار به خط بانو دره را مشاهده می‌کنید که در حال حاضر این نسخه خطی در مرکز حفظ آثار «رقاده» در نزدیکی شهر قیروان تونس نگهداری می‌شود. این شهر مرکز استان قیروان و نخستین شهری است که مسلمانان در سال ۶۷۰ میلادی در تونس بنا نهادند.

قیروان که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده معرب واژه پارسی کاروان است؛ چون این شهر بر سر کاروان‌های زیادی بوده این لقب را به آن داده‌اند. 

انتهای پیام