نویسنده: علی ژیان

 به گزارش گروه اقنصادی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، صنایع کوچک و متوسط و شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور ایران با موانع و چالش‌های مختلفی مواجه هستند که روند فعالیت و رشد آن‌ها را شدیداً تحت‌تأثیر قرار داده است.

 برخی از این موانع به شرح زیر است: 

 تحریم‌ها: تحریم‌های جهانی، مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های مالی باعث دشواری در تأمین مواد اولیه و تکنولوژی برای صنایع کوچک و متوسط و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود.

 نوسانات نرخ ارز: نوسانات شدید نرخ ارز بر قیمت تمام شده محصولات و خدمات تأثیرگذار است و باعث عدم ثبات در برنامه‌ریزی مالی می‌شود.

 عدم شفافیت قوانین: وجود قوانین نامشخص و نبود تسهیل‌گری در فرآیندهای اداری می‌تواند مانع رشد صنایع کوچک و متوسط و شرکت‌های دانش‌بنیان شود.

  مجوزهای پیچیده: فرآیند دریافت مجوزها و تأییدیه‌ها ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد که مانع از راه‌اندازی سریع کسب‌وکارها خواهد شد.

  محدودیت‌های صادرات و واردات: محدودیت‌های تجاری می‌تواند صنایع کوچک و متوسط و شرکت‌های دانش‌بنیان را در دستیابی به مواد اولیه و بازارهای خارجی با چالش مواجه کند.

  کمبود سرمایه‌گذاران: دسترسی به سرمایه‌گذاران جسور (Venture Capital) و منابع مالی به‌خصوص در مراحل اولیه برای شرکت‌های دانش‌بنیان دشوار است.

  دشواری در جذب سرمایه: بسیاری از صنایع کوچک و شرکت‌های دانش‌بنیان با مشکلاتی در جذب سرمایه‌گذاری و تأمین مالی در مراحل مختلف رشد خود مواجه هستند.

وجود رقبای بزرگ: صنایع کوچک و شرکت‌های دانش‌بنیان ممکن است با رقابت شدید از سوی شرکت‌های بزرگ و برندهای معتبر مواجه شوند که منابع بیشتری دارند. بازاریابی و جذب مشتری: به دلیل فقدان تجربه و منابع، به چالش‌های جدی در بازاریابی و تبلیغات دچار می‌شوند.

کمبود مهارت‌های لازم: در برخی حوزه‌ها، دسترسی به نیروی انسانی با مهارت‌های نوین و تخصصی محدود است. رقابت برای استخدام: صنایع کوچک و متوسط و شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل منابع مالی محدود ممکن است نتوانند بهترین استعدادها را جذب کنند.

نگرش عمومی به کارآفرینی: در برخی موارد، جامعه به کارآفرینی و ریسک‌پذیری نگاه مثبتی ندارد که می‌تواند انگیزه‌ها را کاهش دهد.

ترس از شکست: ترس از شکست و عدم پذیرش اجتماعی افراد ریسک‌پذیر می‌تواند مانع از تلاش افراد برای راه‌اندازی صنایع کوچک و شرکت‌های دانش‌بنیان شود.

محدودیت در دسترسی به تکنولوژی‌های روز: به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری، صنایع کوچک و شرکت‌های دانش‌بنیان ممکن است دچار مشکل در تأمین فناوری‌های مورد نیاز شوند.

  نخستین‌بار انجمن کمک‌های بین‌المللی

 در سال 1995 با کنار هم قراردادن سه واژه، عبارت «خدمات توسعه کسب‌وکار» را برای اولین بار مطرح کرد.

 مراکز خدمات توسعه کسب‌وکار، نهادهایی هستند که به صورت کلی و عمومی با فرآیندهای انتخاب یا طراحی خدمت، ارائه خدمت، پایش و ارزیابی خدمات، طیفی از خدمات غیرمالی مانند آموزش، مشاوره، بازاریابی، اطلاعات، توسعه و انتقال فناوری و ترویج شبکه‌های کسب‌وکار را ارائه می‌دهد که هم خدمات راهبردی با موضوع‌های میان‌مدت و بلندمدت برای بهبود عملکرد ارائه می‌دهد و هم عملیاتی با مسائل روزمره را انجام می‌دهد.

 مطابق تعریف اولیه، این مراکز در واقع نهادهایی هستند که خدمات متنوع مرتبط با ایجاد، رشد و پایداری کسب‌وکارها را از طریق برقراری ارتباط مستقیم با مالکان و مدیران کسب‌وکارها ارائه می‌دهند. 

 مراکز خدمات توسعه کسب‌وکار شیوه‌های حمایتی را برای تحریک و توسعه پایداری کسب‌وکارهای کوچک و متوسط به وسیله بهبود عمومی کسب‌وکار که منجر به دوام و توسعه بیشتر آنها به کار می‌برند. از سایر خدماتی که ارائه دهندگان خدمات توسعه کسب‌وکار ارائه می‌دهند 

می‌توان به تسهیل دسترسی به بازار، بهبود دسترسی به مواد اولیه و ورودی‌های کم‌هزینه یا با کیفیت‌تر، معرفی فناوری‌ها و محصولات جدید یا بهبود یافته، ارتقا مهارت‌های مدیریتی و فنی، کاهش و یا حذف محدودیت‌های سیاسی و کمک به کسب‌وکارها برای دسترسی به سازوکارهای مالی مناسب اشاره کرد. خدمات توسعه کسب وکار یک مفهوم کلی است و دامنه خدمات ارائه شده شامل خدمات عملیاتی، مشورتی و حمایتی می‌شود.

بازیگران خدمات توسعه کسب‌وکار بسته به نوع دیدگاه‌ها، وظایف و قابلیت‌های خود در قالب سازمان‌های دولتی، تامین‌کننده های مالی، و ارائه‌دهندگان خصوصی خدمات توسعه کسب‌وکار، به ارائه خدمات به شرکت‌های کوچک و متوسط می‌پردازند و این مداخلات در سطوح خرد، متوسط و کلان انجام می‌پذیرد. 

مراکز خدمات کسب‌وکار به دو روش توسعه سنتی با واریز مستقیم پول جهت دریافت خدمات و توسعه بازار با پرداخت یارانه جهت دریافت خدمات توسعه کسب‌وکار به شرکت‌های کوچک و متوسط خدمات ارائه می‌کنند.

 این نهادها به‌ویژه در کشورهای در حال‌توسعه از کسب‌وکارهای تازه تاسیس وکارآفرینان بالقوه حمایت‌های اساسی به عمل آورده‌اند. 

خدمات توسعه کسب‌وکار ازجمله ابزارهای مهم حمایت از توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط به شمار می‌آید که در جهت ایجاد اشتغال، افزایش رشد، رقابت‌پذیری، ارتقاء درآمد و افزایش توان شرکت برای حضور در فضاهای اقتصادی رقابتی، پر ریسک و متلاطم مورداستفاده قرار می‌گیرد.

 از اوایل دهه 70 میلادی ارائه خدمات توسعه کسب‌وکار که عموماً در راستای رشد و توسعه به شرکت‌های کوچک و متوسط ارائه می‌شوند و مقاصد مهمی همچون جذب سرمایه انسانی کارآمد، تسهیل تحقق نوآوری، خلق ارزش در ارائه کالا و خدمات و انعطاف‌پذیری در پاسخ به بازارهای پویا و پر نوسان را دنبال می‌کند.

 رونق کسب‌وکار ازجمله شاخص‌های تعیین‌کننده وضعیت اقتصادی کشورها به‌شمارمی‌آید. شکل‌گیری کسب‌وکارهای رقابتی و نوآور منجر به رونق اقتصادی کشورها شده و اتخاذ سیاست‌های مطلوب در این خصوص، بهبود شاخص‌های اقتصادی و ارتقاء رفاه اجتماعی را به‌دنبال خواهد داشت.

 در این میان شکل‌گیری شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان و نوآور نقش مهمی را در توسعه اقتصادی کشورها و به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه ایفا می‌کند.

 اغلب جوامع به توسعه این قبیل از شرکت‌ها به عنوان راهبردی کلیدی برای رشد اقتصادی، خلق مشاغل جدید و کاهش فقر نگاه می‌کنند. گزارش‌های سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه جهانی نشان می‌دهد که کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و نوآور پیشران اصلی رشد مشاغل در اقتصاد جهان بوده‌اند و این شرکت‌ها تأثیر به سزایی در رشد خالص سالانه مشاغل دارند.

 مداخلات حمایتی و ارائه خدمات توسعه کسب‌وکار از سوی دولت و دیگر مجموعه‌ها به کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و نوآور، به‌ویژه در کشورهایی که دارای ریسک‌های اقتصادی و سیاسی متعدد هستند نقش به سزایی در شکل‌گیری، بقا و توسعه این قبیل از کسب‌وکارها دارد.

 توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط یکی از راه‌های مقابله با فقر و افزایش اشتغال و از شاخص‌های تعیین‌کننده وضعیت اقتصادی هر کشوری است. 

خدمات توسعه کسب‌وکار یک ابزار بسیار مهم برای حمایت از توسعه و رشد اقتصادی شرکت‌های خرد، کوچک و متوسط استسازمان توسعه‌ملل‌متحد از اصلی‌ترین سازمان‌های حمایتی و برنامه‌ریزی‌کننده در این زمینه است که اکثر کشورها برنامه‌های توسعه خدمات کسب‌وکار خود را بر اساس چارچوب نظری ارائه شده توسط این سازمان پیش می‌برند.

 در ایران، از اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 ارائه خدمات توسعه کسب‌وکار به شرکت‌های فناور و نوآور تحت عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان به‌واسطه نقش و جایگاه این شرکت‌ها در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و نوآور به‌صورت ویژه مورد توجه قرارگرفته‌اند، به‌گونه‌ای که در حال حاضر بیش از 110 برنامه حمایتی و خدمتی در جهت بهبود فضای کسب‌وکار شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور در ایران طراحی و پیاده‌سازی شده است.

 اتاق فکر امور فناوری و دانش‌بنیان استانداری فارس با ایفای نقش فعال و موثر در راستای تحقق اهداف متعالی مراکز خدمات توسعه‌ای و با رویکرد تکمیل زنجیره ارزش درجهت شکوفایی اقتصاد استان، اقدامات اساسی و مهمی در زمینه ارائه خدمات مشاوره‌ای در زمینه توسعه و انتقال فناوری، ترویج شبکه‌های کسب‌وکار و بازاریابی به شرکت‌های فعال در استان فارس انجام داده است.