به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، نذر، سنتی دیرینه است که در اقوام گذشته و پیش از دین مبین اسلام نیز بوده و پیامبران الهی بر انجام آن مجاهدت داشتند. این آیین در اسلام نیز سابقه دیرینه دارد. در آیات قرآن، بر اهمیت نذر و وفای به آن تأکید شده است. قرآن کریم داستان نذر همسر عمران نبی و حضرت مریم را نقل کرده و  نذر را یکی از خصوصیات عباد الرحمن بر می‌شمارد.

در کشور ما نیز این آیین نزد مردم جایگاه ویژه‌ای دارد. وقتی که مردم دچار گرفتاری می‌شوند، برای برآوردن حاجات خود نذر می‌کنند. معمولا وقتی که امیدها از همه ابزارهای دنیوی قطع می‌شود دنبال جایی می‌گردیم تا روح و روان آشفته خود را آرام کنیم. یکی از این مکان‌ها، اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها هستند. امازاده‌ها و اماکن مذهبی زیادی در ایران وجود دارد که روزانه افراد زیادی برای زیارت و برآورده شدن حاجات خود به این اماکن می‌روند.

نذر سنگ، یک نذر دیرینه

در این میان زیارت امام هشتم شیعیان در نزد ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. حرم این امام گرانقدر مامن و پناه‌گاه زائران زیادی از نقاط مختلف کشور یا حتی کشورهای دیگر است که برای زیارت و برآورده شدن حاجت‌شان رهسپار مشهد مقدس می‌شوند. در این بین افراد نذورات و نذرهایی را هم انجام می‌دهند.

شاید وقتی اسم نذر به زبان می‌آید ذهن همه ما به سمت پرداخت پول یا خرید وسیله‌ای برود یا طبخ یک وعده غذا و توزیع آن میان نیازمندان اما نذر کردن می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد و حتی در برخی موارد خاص باشد. جالب است بدانید از جمله این نذرها، نذر سنگ برای امام رضا(ع) است. این شیوه نذر کردن از جمله نذرهایی بوده که در دوران گذشته بین زائران این امام گرانقدر باب بوده و در حال حاضر دیگر کسی این نذر را انجام نمی‌دهد و جزو نذورات تقریبا فراموش شده است.

 عشق مردم در بازسازی حرم امام رضا 

ایسنا نوشته است:  گفته می‌شود در گذشته و دوران قاجار تامین مصالح برای بازسازی حرم مطهر امام رضا (ع) سخت بود. افراد به عناوین مختلف سعی می‌کردند در این امر مهم شرکت کنند. آنهایی که وضع مالی خوبی داشتند با تهیه مصالح مورد نیاز ارادت خود را نشان می‌دادند اما در این بین بودند، افرادی که دل عاشقی داشتند اما توان مالی لازم برای کمک کردن را نداشتند.

نکته مهم این بود که در حریم بارگاه ضامن آهو و شهر مشهد سنگ مناسب بنا یافت نمی‌شد. از این رو مردم و عاشقان آن امام، به تدریج و به صورت خودجوش از اقصی نقاط ایران سنگ‌های بسیار بزرگ و سنگین را به صورت نذر تقبل می‌کردند و به مشهد مقدس می‌رساندند.

این کار آنچنان دشوار بود و به خاطر نبود امکانات در آن دوران، گاه سنگ را مثلا کسی با کاروان از شیراز تا شهری دیگر می‌برد و آن را به نذر کننده دیگری در کاروانی که باز یک شهر به سمت مشهد نزدیک‌تر می‌شد، واگذار می‌کرد و به این ترتیب بالاخره سنگ نذری به حرم مقدس امام هشتم می‌رسید.

نامعلوم بودن اولین نذرکننده سنگ

مشخص نیست که چه کسی اولین بار «نذر سنگ» را انجام داده ولی در دوران قدیم برخی از زائران نذر می‌کردند که با پای پیاده به تپه سلام بروند و با تیشه سنگ‌هایی را از دل کوه جدا کرده و با دست خالی به سمت مشهد بغلتانند. این کار رواج پیدا کرد و تبدیل به نوعی نذری شد.

یکی تیشه می‌زد و سنگ را در می‌آورد دیگری آن را چند متر می‌غلتاند و دیگری نیز پشت سرش زمانی که او خسته می‌شد کارش را ادامه می‌داد تا این که سنگ به مشهد مقدس برسد. وقتی سنگ به مشهد می‌رسید، خادمان حرم دست به کار می‌شدند و به استقبال سنگ‌های نذری تپه‌سلام می‌رفتند.

سنگ‌هایی که قرار بود تا یک عمر زیر پای زائران حرم رضوی باشند. ایستگاه پایانی این سنگ‌ها، معمولاً صحن عتیق بود. مشخص نیست که این رسم چه زمانی از میان رفت اما به نظر می‌رسد از وقتی خودرو و اتوبوس باب شد و دیگر قرار نبود که زائران با چارپایان تردد کنند، دیگر نیازی به توقف در تپه‌سلام نداشتند، این رسم نیز به مرور زمان به فراموشی سپرده شد.

نذرسنگ اقدامی جالب برای جهانگردان خارجی

این سنت، برای بسیاری از مردم به خصوص افرادی که از کشورهای دیگر به زیارت امام رضا(ع) یا به خراسان سفر می‌کردند، بسیار عجیب بود. از جمله این افراد هانری دالمانی، جهانگرد فرانسوی بود که حدود ۱۱۰ سال پیش به مشهد سفر کرده بود.

وی در کتاب «سفرنامه از خراسان تا بختیاری» می‌نویسد: «عصرهنگام به پای تپه‌سلام مشهد رسیدیم. در این مسیر هر از چند گاه کاروان کوچک ما به سنگ‌های درشت و گردی برمی‌خورد که به آن‌ها عنوان سنگ‌های زائر داده‌اند.

این سنگ‌های عظیم را مؤمنانی از کوه جدا کرده و پس از آنکه به شکلی مدور اما بی‌قواره تراش داده‌اند، در جاده‌ای که به مشهد منتهی می‌شود، رها کرده‌اند و بر مؤمنانی (زائرانی) که با این سنگ‌ها مواجه می‌شوند، فرض اخلاقی است که هر یک را سه بار در جهت بارگاه امام رضا(ع) بغلتانند.

اما وقتی یکی از آن‌ها (سنگ‌ها) به نزدیکی شهر می‌رسد، خدمه آستانه فرا می‌رسند و با تشریفاتی آن‌ها را مستقیماً به محلی می‌برند که برای همین منظور در نظر گرفته شده‌ و هم‌ اکنون (زمان دیدار دالمانی از مشهد در دهه ۱۹۱۰م/۱۲۹۰ش) هزاران سنگ از همین نوع در آن ذخیره شده است تا به موقع با به کار رفتن در بنای این آستانه مقدس و مورد احترام، بر استحکام و دوام آن بیفزایند».

این کار به قدری برای خارجی‌ها جالب بود که در آثار جهانگردان دیگری چون «خانیکوف» و «وامبری» که از مشهد دیدن کرده بودند، نیز اشاره شده ‌است.