به گزارش خبرگزاری ایمنا از آذربایجان‌غربی، ارومیه شهری تاریخی و باستانی با روستاهای متعدد بوده و آبادانی روستاهایش از قدیم‌الایام زبانزد خاص و عام و به ویژه در نوشته‌های جهان‌گردانی که در سده‌های گذشته وارد این منطقه شده یا گذر کرده‌اند، تعاریفش با باغات پرمحصول و آب‌وهوای مناسب آمده است و از این رو در دوران قاجاریه به این شهر لقب دارالنشاط داده بودند.
امروز ارومیه به عنوان دهمین شهر پرجمعیت ایران، شهری است که فرهنگ و رسوم آن هنوز متأثر از فرهنگ روستایی است و هنوز هم تعداد بسیار بالایی از جمعیت این شهر یک میلیون نفری ارتباط و رفت‌وآمد خود را با روستاهای این شهرستان و حتی شهرستان‌های دیگر حفظ کرده‌اند.
تاریخ در دل روستاهای ارومیه نهفته است
فرهنگ مردم شهر ارومیه با روستاهای اطراف در هم تنیده است و به هیچ وجه نمی‌توان خط و مرزی بین این دو کشید که این مهم هم عوامل تاریخی دارد و هم به دلایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ارتباط پیدا می‌کند.
این کلانشهر به عنوان یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای چند دهه اخیر در شمال‌غرب کشور و دومین شهر پرجمعیت منطقه آذربایجان، از گذشته‌های دور همواره بین چند شهر مهم این منطقه قرار داشته و جایگاه بزرگی و پرجمعیت بودن این شهر بین شهرهای مراغه، خوی و اردبیل و حتی تبریز در مقاطع مختلف تاریخی بنا به شرایطی در حال تغییر و جابه‌جایی بوده است.
تاریخ در دل روستاهای ارومیه نهفته است و نظر به هر سو می‌کنی، تپه‌های باستانی و قلعه‌ها و شهرهای چندین هزارساله و آثار تاریخی چند صدساله وجود دارد، برای مثال تپه تاریخی تولکوتپه یا فیروزتپه روستای جلبر در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر و در سواحل دریاچه ارومیه نزدیک به ۹ هزارسال قدمت داشته و بنا به اظهارت باستان‌شناسان نخستین شهر مورد سکونت بشر در کل منطقه خاورمیانه بوده است، تپه تاریخی روستای گؤی‌تپه در سه کیلومتری شهر نیز پنج هزارسال قدمت داشته و از آن آثار مربوط به سومریان و لوح مسی بسیار معروف گیلگمش «پادشاه اسطوره‌ای سومر» کشف شده است.
موسیقی و ادبیات ارومیه متأثر از زندگی روستایی است
غار معروف و باستانی روستای تمتان در ۱۸ کیلومتری شمال ارومیه نیز بیش از ۴۰ هزارسال قدمت داشته و این غار یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشری نه تنها در سطح کشور بلکه در خاورمیانه و جهان است، قدمت این غار به زمان پارینه‌سنگی یا همان دوران غارنشینی انسان‌ها بر می‌گردد، روبه‌روی غار تمتان غار دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد انسان‌ها در آن زمان در این مکان به صورت گروهی زندگی کرده‌اند.
کانال آب سه هزارساله منطقه باراندوزچای که توسط امپراطوری اورارتو در سه هزار سال قبل احداث شده و با استفاده از قوانین فیزیک، آب را از رودخانه به ارتفاعات منتقل می‌کند نیز همچنان مورد استفاده روستاییان و کشاورزان منطقه است.
علاوه بر این، آثار تاریخی متعددی مربوط به هزار سال اخیر و سده‌های گذشته همچون قلعه تاریخی توپراق قلعه، قلعه تاریخی عسگرآباد، پل تاریخی قلعه‌جوق، قلعه طبیعی و تاریخی کاظم‌داشی، بنای امامزادگان ابراهیم و محمد، مساجد و کلیساهای متعدد نیز در روستاها قرار دارد که به علت تعداد بالای آن‌ها نمی‌توان در این گزارش از آن‌ها نام برد.
حتی موسیقی و ادبیات ارومیه نیز متأثر از زندگی روستایی است و تقریباً اکثر قریب به اتفاق هنرمندان شاخص دهه‌ها و سده‌های گذشته از روستاها برخاسته و هنر خود را در شهر عرضه داشته‌اند، روستاهایی مانند بالو که بزرگترین روستای ایران با داشتن بیش از ۱۶ هزار نفر جمعیت محسوب می‌شود از گذشته‌های دور یکی از مراکز شعر و ادبیات منطقه ارومیه بوده و شاعر بزرگ آذربایجان یعنی حسین قصاب‌اوغلو با تخلص مسکین از این روستا بوده است.
روستای بزرگ قولنجی که امروز بیش از پنج هزار نفر جمعیت دارد نیز یکی از مراکز دیگر شعر و ادب منطقه آذربایجان بوده و چندین شاعر و آشیق از این روستا معرفی شده که برخی مانند مرحوم عبدالرحمن طیار معروف به دده‌کاتیب از شهرت جهانی برخوردار شده‌اند و جالب اینکه در طول زندگی خود همواره ساکن این روستا بوده‌اند.
محال دول ارومیه و روستاهای اسلام‌آباد، جلبر، دیزج‌دول و ثمرتو نیز زادگاه شعرا، عرفا و آشیق‌های مشهوری همچون دوللو مصطفی، دوللو اباذر، عزیز مرادخان، فرهاد سلیمی و ده‌ها هنرمند دیگر بوده و در گذشته‌های نه چندان دور مرکز شعر و ادبیات نه تنها ارومیه و آذربایجان بلکه بلاد قفقاز و شرق ترکیه نیز محسوب می‌شدند.
داشتن روستاهای زیاد از ویژگی‌های کلانشهر ارومیه است
قهوه‌خانه‌های سنتی ارومیه از سده‌های گذشته محل مراجعت شهروندان و روستاییانی بوده که خود را به هر نحوی شده به این اماکن می‌رساندند و در آن شاهد مشاعره شعرا و نوازندگی آشیق‌هایی بودند که از شهر یا روستاها می‌آمدند و هنر خود را به نمایش می‌گذاشتند که امروزه تعداد اینگونه قهوه‌خانه‌های سنتی که مشتریان آن‌ها بیشتر از نوشیدن چای برای شنیدن موسیقی سنتی یا شعرخوانی شعرا مراجعه می‌کنند به کمتر از ۱۰ مورد کاهش پیدا کرده است، این قهوه‌خانه‌ها محل تربیت شعرایی بودند که برخی آوازه منطقه‌ای پیدا کردند.
محال ارومیه که در زبان ترکی به آن اورمیه و اورمو نیز می‌گویند به علت دارا بودن چهار رودخانه نازلوچای، باراندوزچای، روضه‌چای و شهرچای، داشتن خاک حاصلخیز و آب‌وهوای مناسب و همچنین دارا بودن مردمانی تلاشگر و سخت‌کوش همواره از قطب‌های کشاورزی و جمعیتی منطقه در دوران‌های تاریخی بوده و بر همین مبنا داشتن تعداد روستاهای زیاد یک امر طبیعی بوده که یکی از ویژگی‌های ارومیه نیز همین تعداد روستاها بوده و است.
این منطقه زرخیز و ثروتمند از همه لحاظ، در دوران‌های مختلف تاریخی همواره مورد هجوم، حمله و غارت حکومت‌های باستانی، تاریخی و حتی معاصر بوده و شاهد شرارت‌های اشرار و چپاولگران بسیاری نیز در طول نزدیک به دو قرن گذشته بوده، به نحوی که دو بار در طول نزدیک به ۱۰۰ سال گذشته این شهر بر اثر جنگ، قحطی و قتل‌عام ساکنین آن تقریباً خالی از سکنه شده و بعد از برقراری امنیت توسط حکومت مرکزی از روستاهای اطراف و همچنین مهاجرین ارومیه‌ای به سایر شهرها آمده‌اند و مجدد اسکان پیدا کرده و کمر همت به آبادانی آن بسته‌اند و همین امر موجب شده است که جامعه شهری ارومیه همواره در تمام مسائل متأثر از جامعه روستایی آن باشد.
این تأثیر موجب شده است که هم در اقتصاد و در هم در فرهنگ و هم در تمام مسائل ریز و درشت زندگی روزانه خود را نشان‌دهد، از این رو اقتصاد شهرستان ارومیه با وجود داشتن پتانسیل‌های بسیار بالا در حوزه صنعت، گردشگری، ترانزیت و تجارت و هم‌مرزی با دو کشور ترکیه و عراق، امروزه اغلب وابسته به اقتصاد کشاورزی و دامداری است و گردش سرمایه هزاران میلیاردی تولید و فروش محصولات کشاورزی، دامی و باغی در این شهرستان مانع از محرومیت مضاعف ساکنان آن بر اثر انجام نشدن سرمایه‌گذاری در سالیان و دهه‌های طولانی شده است.
روستاهایی که به مرور زمان از بین رفته‌اند
کم نیستند تعداد افرادی که در روستاهای اطراف شهر ارومیه اقدام به خرید خانه یا ویلاسازی و احداث خانه باغ در باغات برای اسکان و تفریح خانواده‌های خود کرده باشند، از این رو درصد زیادی از ساکنان شهر ارومیه با یک درجه اغراق روستایی نیز محسوب می‌شوند و در تابستان‌ها جمعیت تعدادی از روستاهای این شهرستان حتی به چند برابر نیز افزایش پیدا می‌کند که به نوبه خود موجب ایجاد مشکلات عدیده‌ای برای ساکنان دائمی شده و ارگان‌های خدمات‌رسان را با مشکلات جدی مواجه می‌سازند.
ارومیه در قدیم بیش از ۸۰۰ روستا داشته که تعداد آن‌ها به دلایلی همچون ادغام و تخلیه جمعیتی و مهاجرت رو به کاهش نهاده و هم اکنون دارای بیش از ۶۰۰ روستا است، به طور مثال در دهه‌های گذشته روستاهای خلج و باراندوز همسایه بوده‌اند که بر اثر افزایش جمعیت در هم ادغام و امروز با نام باراندوز شناخته می‌شود، یا روستاهای مسیحی‌نشین چمکی و تک‌آغاج که تمام اهالی آن طی چندین دهه به کشورهای دیگر مهاجرت کرده و مخروبه شده‌اند یا روستاهایی مثل اوغوزکندی و نوروزبلاغی که اولی بر اثر سیل چندین دهه قبل ویران و اهالی به روستاهای مجاور کوچ کرده‌اند و دومی بر اثر نبود امکانات به شهر و سایر روستاها مهاجرت کرده‌اند.
شناسایی روستاهایی با هدف گردشگری در آذربایجان غربی
داشتن آب‌وهوای مناسب، رودخانه‌ها و چشمه‌های متعدد، سواحل دریاچه ارومیه و دریاچه‌های زیبای متعدد، تفرجاگه‌های مختلف، ارتفاعات، یخچال‌های طبیعی و مراتع چشم‌نواز از جمله مزایایی است که در بحث گردشگری طبیعت می‌توان به آن توجه کرد و از این طریق اقتصاد خانوارهای روستایی این شهرستان را نیز متحول کرد.
بنا بر اعلام اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌غربی ۸۵ روستا در سطح شهرستان ارومیه به عنوان روستاهای هدف گردشگری انتخاب شده‌اند که امید می‌رود با همت دولت و تسهیل ورود سرمایه‌گذاران شاهد رشد و توسعه در این مناطق بوده تا هم از روند مهاجرت به شهر کاسته شود و هم شاهد مهاجرت معکوس به روستاها باشیم.
روستاهای شهرستان ارومیه در پنج بخش مرکزی، نازلو، صومای برادوست، سیلوانا و انزل با دارا بودن جمعیت ساکن نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر، امروز در حوزه تولیدات باغی، زراعی و دامی یکی از شهرستان‌های برتر کشور محسوب شده و در بسیاری از محصولات همچون تولید سیب، انگور، عسل، گوشت، چغندرقند، گندم، میوه‌های تابستانی، نهال و لبنیات همواره جز رتبه‌های برتر کشور بوده و از سویی بسیاری از روستاهای ارومیه هم‌اکنون به علت گسترش و توسعه روستا و افزایش جمعیت به بالای سه تا پنج هزار نفر امکان تبدیل شدن به شهر را دارند که امید است در این خصوص نیز چاره‌اندیشی شود.
ارومیه دارای ۶۱۱ روستا است
غلامحسین عماری، فرماندار ارومیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در آذربایجان‌غربی و در خصوص روستاهای شهرستان می‌گوید: ارومیه هم‌اکنون دارای ۶۱۱ روستا است که این روستاها در بخش‌های پنج‌گانه واقع شده‌اند که از این تعداد، ۱۳۰ روستا در حریم شهر قرار دارند، اما این روستاها به دلیل الزامات قانونی، امکان تبدیل به شهر جدید را ندارند.
وی با بیان اینکه این روستاها عموماً پرجمعیت هستند، می‌افزاید: فاصله کم بین شهر ارومیه و روستاها یکی از موانع قانونی برای تبدیل نشدن این روستاها به شهر است.
عماری با اشاره به سیاست‌های دولت در خصوص مهاجرت معکوس تصریح می‌کند: در سایه خدمات نظام در حوزه عمرانی روستاها شاهد مهاجرت معکوس مردم هستیم.
فرماندار ارومیه با بیان اینکه توجه ویژه‌ای به کالبد روستاها می‌شود، ادامه می‌دهد: آب‌رسانی، گازرسانی، اجرای طرح هادی، دسترسی به اینترنت پرسرعت با شتاب هر چه تمام‌تر در روستاها در حال انجام است.
وی توجه به معیشت خانوارهای روستایی را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: آمار دقیقی از مهاجرت نداریم، اما رونق تولید و توجه به معیشت مردم روستا موجب شده است تا مردم از شهرها به روستاهای نزدیک شهر ارومیه مهاجرت کنند.
اعتبارات سرانه روستایی به ۷۱۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است
هادی پاشایی، مدیرکل دفتر روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌غربی نیز با تبریک پانزدهم مهر روز ملی روستا می‌گوید: عمده وظیفه دفتر روستایی استانداری مدیریت دهیاری‌ها در روستاها است، این دفتر به عمران و آبادانی در داخل محدوده روستاها که توسط شوراهای روستاها برنامه‌ریزی می‌شود توجه ویژه داشته و بازوی اجرایی شوراهای روستایی دهیاران هستند که در روستاها خدمت می‌کنند.
پاشایی می‌افزاید: دولت از زمان تأسیس قانون دهیاری‌ها از محل‌های مختلف به دهیاری‌ها کمک کرده است و در این خصوص از بندهای قانونی همچون ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده برای حمایت از دهیاری‌ها استفاده می‌شود.
مدیرکل دفتر روستایی و شوراهای استانداری آذربایجان‌غربی تصریح می‌کند: دهیاری‌ها به لحاظ ساختاری، مجموعه‌ای عمومی و خودکفا بوده و با توجه به اینکه این نهاد هنوز هم نوپا محسوب می‌شود، در طول سه سال گذشته از سال ۱۴۰۰ تا کنون حمایت‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای رشد پیدا کرده است.
پاشایی ادامه می‌دهد: سرانه هر فرد روستایی در بحث عمران و آبادانی در سال ۱۴۰۰ از ۱۸۰ هزار تومان به ۷۱۰ هزار تومان در سال‌جاری افزایش پیدا کرده است و با این شرایط شاهد انجام عملیات‌های عمرانی متعدد در سطح روستاها هستیم.
وی می‌گوید: در بحث کشاورزی و دامداری نیز از محل تسهیلات اشتغالزایی که از محل اعتبارات دولت تأمین و در اختیار دستگاه‌های اجرایی گذاشته می‌شود، در سال‌جاری نیز همچون سال‌های گذشته از روستاییان به ویژه در حوزه صنایع تبدیلی حمایت می‌کنیم.
روستاییان نماد اقتصاد مقاومتی هستند
خسرو شهبازی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در آذربایجان‌غربی به مناسبت روز ملی روستا و عشایر و در خصوص نقش روستاها در اقتصاد کشور می‌گوید: روستاییان و عشایر، ارکان اساسی تولید محصولات کشاورزی و صنایع دستی در سطح کشور هستند.
وی می‌افزاید: کانون‌های فعالیت، تولید و ارزش‌آفرینی بر پایه منابع و ظرفیت‌های محیط زیست طبیعی بر عهده آنان است که با تولید مجموعه‌ای از محصولات کشاورزی، تولیدات جانبی و صنایع تبدیلی مرتبط، نقش درخور توجهی در تأمین امنیت غذایی کشور بر عهده دارند.
شهبازی با بیان اینکه روستاییان با تولید محصولات استراتژیک در بخش کشاورزی، همواره در کاهش واردات محصولات و مواد غذایی در خودکفایی و قطع وابستگی کشور ایفای نقش می‌کنند و از این جهت به عنوان نماد اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شوند، ادامه می‌دهد: امیدوارم با توجه به ظرفیت‌هایی که در بخش‌های مختلف کشاورزی و دامپروری در روستاها و عشایر آذربایجان‌غربی وجود دارد، شاهد پیشرفت و آبادانی هر چه بیشتر استان باشیم.
به گزارش ایمنا، درصد زیادی از مردمان ارومیه امروزه حتی اگر در شهر نیز ساکن باشند، ارتباط و علاقه خود را با روستاهایی که از آن مهاجرت کرده‌اند، حفظ کرده و اکثریتشان یا خانه روستایی پدری خود را در زادگاهشان حفظ یا در باغاتشان اقدام به ویلاسازی و احداث خانه‌باغ کرده‌اند که در تابستان‌ها یا روزهای تعطیل به آنجا رفته و ایام را در زادگاه آبا و اجدادی خود سپری می‌کنند و حتی مردمانی که از سایر شهرستان‌ها به این شهر مهاجرت کرده یا اصالتاً از خود شهر ارومیه هستند نیز در اثر مراودت با اینگونه شهروندان به فرهنگ آن‌ها متمایل شده‌اند.
نظر شما