دلایل ایجاد تبخال لب چیست؟
تبخال لب به صورت تاول‌های کوچک و خوشه‌ای روی لب‌ها و اطراف دهان مشخص می‌شوند. این مشکل توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود. پوست اطراف تاول اغلب قرمز، متورم و دردناک است. تبخال بعد از چند روز پاره می‌شود، مایع شفاف آن بیرون می‌آید و بعد از چند روز پوسته پوسته می‌شود. با این حال، زخم معمولاً طی چند روز تا دو هفته خود به خود بهبود می‌یابد.
دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس وجود دارند. تبخال لب معمولاً توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع یک (HSV-1) ایجاد می‌شود. ویروس هرپس سیمپلکس نوع دو (HSV-2) بیشتر مربوط به تبخال تناسلی است. نوع یک عمومی‌تر است و از هر 10 نفر حدود 8 نفر تا زمان بلوغ به HSV-1 مبتلا می‌شوند. بیشتر افراد در جوانی دچار تبخال لب می‌شوند و این عفونت را تا آخر عمر با خود به همراه دارند. این ویروس می‌تواند در بسیاری از افراد به صورت غیرفعال باقی بماند، به این معنی که آنها هیچ وقت تبخال نمی‌زنند.
عوامل مختلفی می‌توانند باعث فعال شدن ویروس و در نتیجه ایجاد یک یا چند تبخال شوند. در ادامه به دلایل ایجاد تبخال لب اشاره می‌کنیم:
سیستم ایمنی ضعیف
سیستم ایمنی ضعیف می‌تواند بدن را مستعد ابتلا به تبخال لب کند. بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا سایر عفونت‌ها می‌توانند قدرت سیستم ایمنی بدن را کم کنند و به ویروس خفته اجازه فعال شدن دهند.
استرس و خستگی
استرس روحی یا جسمی یک محرک رایج برای تبخال لب است. سطح استرس بالا، اختلالات عاطفی یا حتی خستگی فیزیکی می‌تواند منجر به فعال شدن مجدد ویروس شود، زیرا استرس پاسخ ایمنی را تضعیف می‌کند.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید، به ویژه اشعه ماوراء بنفش (UV) می‌تواند باعث ایجاد تبخال در برخی افراد شود. اشعه ماوراء بنفش می‌تواند پوست را تحریک کرده و سیستم ایمنی را مختل کند و به ویروس اجازه شعله ور شدن می‌دهد.
تغییرات هورمونی
نوسانات هورمونی از دلایل ایجاد تبخال لب هستند. این نوسانات به ویژه آنهایی که مربوط به قاعدگی، بارداری یا یائسگی می‌شوند، می‌توانند باعث شیوع تبخال در بانوان شود. این تغییرات بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند و باعث فعال شدن مجدد ویروس می‌شوند.
آسیب یا ضربه به لب
هر گونه آسیب یا ضربه به لب‌ها یا ناحیه دهان، مانند بریدگی، سوختگی یا کارهای دندانپزشکی می‌تواند باعث ایجاد تبخال شود. زمانی که پوست آسیب می‌بیند یا در حال بهبود است، ویروس تمایل دارد دوباره فعال شود، زیرا سیستم ایمنی به طور موقت روی آسیب متمرکز شده است.
قرار گرفتن در معرض هوای سرد یا باد
هوای سرد و بادهای شدید می‌توانند لب‌ها را خشک کرده و منجر به ترک خوردن و تحریک شوند. این موضوع ممکن است باعث ایجاد تبخال لب شود. شرایط آب و هوایی شدید می‌تواند به پوست فشار وارد کند و قدرت دفاعی آن در برابر ویروس کاهش دهد.
به اشتراک گذاری اقلام شخصی
به اشتراک گذاشتن اقلامی مانند رژلب، ظروف غذا یا حوله با فرد مبتلا می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. اگرچه اکثر افراد در دوران کودکی به HSV-1 مبتلا می‌شوند، اما به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی با یک فرد آلوده خطر ابتلا به ویروس را افزایش می‌دهد.
داشتن بیماری خاص
داشتن بیماری خاص از دلایل ایجاد تبخال لب هستند. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به ویروس ایدز، سرطان یا تحت شیمی درمانی، بیشتر مستعد ابتلا به تبخال‌های مکرر هستند. یک مکانیسم دفاعی ضعیف به ویروس تبخال اجازه می‌دهد تا بیشتر فعال شود.
علائم تبخال لب چیست؟
اولین باری که به ویروس مبتلا می‌شوید، ممکن است هیچ نشانه‌ای از تبخال وجود نداشته باشد. با این حال، تبخال می‌تواند به تمام قسمت‌های دهان سرایت کند. پس از آلوده شدن، ویروس HSV در بدن باقی می‌ماند و تا پایان عمر بارها خود را نشان می‌دهد. تبخال‌های مکرر معمولاً در قسمت کناری لب ظاهر می‌شوند. مرحله تک یاخته‌ای در 6 تا 48 ساعت اول است که در این مرحله هیچ نشانه‌ای از تبخال وجود ندارد. شما تنها خارش، بی‌حسی، سوزش، گرما، سفتی یا درد را در ناحیه عفونی تجربه خواهد کرد.
سپس تاول‌های کوچک، دردناک و پر از مایع را تشکیل می‌دهند. تبخال معمولاً پوسته پوسته می‌شود و ظرف چند روز بهبود می‌یابد. علاوه بر علائم اصلی روی لب و اطراف دهان، ممکن است علائم دیگری نیز وجود داشته باشند. درد دهان که بر مشکلات خوردن و خواب تأثیر می‌گذارد. محل دردناک عمدتا در ناحیه تبخال، گلو و گردن هستند.
به طور کلی، علائم تبخال لب عبارتند از:
احساس سوزن سوزن شدن یا خارش
تاول‌های کوچک پر از مایع
ضایعات دردناک، قرمز یا متورم
یا حساسیت در ناحیه آسیب دیده
تب، گلو درد، یا تورم غدد لنفاوی
ناراحتی هنگام خوردن یا آشامیدن
تب بالا با بدن درد (نادر است)
مشکل در تنفس یا بلع غذا
قرمز شدن چشم‌ها
دوره تبخال لب چقدر طول می‌کشد؟
دوره تبخال معمولاً حدود 7 تا 14 روز طول می‌کشد؛ اما بررسی دلایل ایجاد تبخال لب نیز در طول مدت آن موثر هستند. برای مثال، کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند، تبخال لب آنها دیرتر خوب می‌شود، ولی افرادی که تبخال را به دلیل استرس یا خستگی تجربه می‌کنند، مشکل آنها خیلی زودتر خوب می‌شود. درمان‌های ضد ویروسی در صورت شروع زودهنگام تبخال می‌توانند به تسریع روند بهبودی کمک کنند، اما ویروس در بدن خفته باقی می‌ماند و تبخال ممکن است به طور دوره‌ای با تضعیف سیستم ایمنی عود کند.
روش‌های درمان تبخال لب
دلایل ایجاد تبخال لب هرچه که باشد، باید برای درمان سریع اقدام کنید. در حال حاضر، هیچ درمان خاصی برای ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) وجود ندارد. تاول‌ها معمولاً در کمتر از 2 هفته خود به خود از بین می‌روند. با این حال، درمان دارویی می‌تواند طول بیماری را کاهش دهد و تا حدودی از تشدید عودهای بعدی جلوگیری کند. برای درمان زودرس تبخال دهان، داروهای ضد ویروسی خوراکی می‌توانند به تسکین درد و کاهش زمان بهبودی کمک کنند. این داروها عبارتند از:
پمادها یا کرم‌های موضعی
داروها اثر کاهش درد، خارش، کوتاه شدن زمان بهبودی دارد. مصرف ضد ویروس‌های خوراکی در اولین علائم بیماری مانند احساس گرما و خارش توصیه می‌شود. زمانی که تاول‌ها از قبل متورم شده باشند، این دارو اثر کمی دارد. داروی تبخال لب را می‌توان به طور روزانه برای جلوگیری از خطر عود بیماری استفاده کرد، به ویژه در کسانی که به طور مکرر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
اگر سیستم ایمنی بدن شما به دلایل مختلف ضعیف است، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا دارو و دوز مناسب را برای کنترل علائم تجویز کند و دوز روزانه را برای جلوگیری از عود بیماری مصرف کنید. گاهی اوقات در کودکان و بزرگسالان با سیستم ایمنی ضعیف، آنتی بیوتیک‌ها در مراحل شدید تبخال برای درمان عفونت‌های فوق العاده باکتریایی مورد نیاز هستند.
کرم‌ها یا پمادهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر را می‌توان در چند روز اول شیوع تبخال استفاده کرد. این داروها بدون نسخه هستند و می‌توانید آنها را از به راحتی از داروخانه‌ها تهیه کنید. اگر در ناحیه تبخال درد دارید، قرص پاراستامول ممکن است مفید باشد.
درمان تکمیلی تبخال لب
بیماران مبتلا به تبخال لب ممکن است به درمان اضافی نیاز داشته باشند، در صورتی که دلایل ایجاد تبخال لب در آنها ناشی از مشکلات زمینه‌ای مانند سیستم ایمنی ضعیف باشد. شما می‌توانید از مکمل‌های ویتامین C، لیزین و نعناع لیمو برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده کنید.
ویتامین C را می‌توان به عنوان قرص خوراکی و کرم موضعی برای تبخال مصرف کرد. لیزین مکمل به شکل قرص و نعناع لیمو اغلب در کرم‌های موضعی موجود است. علاوه بر این، می‌توان با استفاده از کرم موضعی حاوی اکسید روی، طول دوره بیماری را کاهش داد.
درمان خانگی تبخال لب
بیشتر تبخال‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند، اما شما می‌توانید از درمان‌های خانگی نیز استفاده کنید. برای کاهش قرمزی و تورم، روزی سه بار و هر بار 20 دقیقه یک دستمال مرطوب تمیز را به همراه یخ روی زخم‌ها قرار دهید. برای تسکین درد از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید. آسپرین نباید در بیماران زیر 20 سال استفاده شود، زیرا با سندرم ری که یک بیماری نادر اما نسبتا خطرناک محسوب می‌شود مرتبط است.
با استفاده از دهانشویه حاوی جوش شیرین، درد دهان را تسکین دهید. همچنین از غذاهای حاوی اسید مثل مرکبات (لیمو ترش و پرتغال)، نارنگی و گوجه فرنگی خودداری کنید. برای تسکین درد و تسریع در بهبودی، روی زخم سرد عسل بمالید. برای کودکان بهتر است دارو را با تجویز پزشک مصرف کرده و از استفاده خودسرانه هر دارویی خودداری کنید.
توصیه‌های زیر را نیز انجام دهید تا تبخال خیلی زود خوب شود:
به جای مالیدن، به آرامی کرم‌ها را روی تبخال بمالید.
سعی کنید ناحیه را لیس نزنید و نخوارانید.
یک رژیم غذایی سالم را در پیش بگیرید.
به اندازه کافی بخوابید (8 ساعت در روز).
از تکنیک‌های آرام سازی برای کاهش استرس استفاده کنید.
چه زمانی برای درمان تبخال لب به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم شدید مانند زخم بزرگ، عمیق یا دردناک یا ضعف سیستم ایمنی (اگر HIV دارید یا در حال درمان سرطان هستید) ممکن است لازم باشد به پزشک مراجعه کنید. همچنین بهتر است در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
علائمی مانند زخم، چرک یا تب دارید نشان از عفونی بودن تبخال دارند.
تبخال بعد از دو هفته خوب نشده است و در حال گسترش است.
اول یک تبخال داشتید و اکنون بعد از یک هفته چندین تبخال دیگر دارید.
تبخال از لب به نزدیک چشمان شما سرایت کرده است.
شما اغلب و در بیشتر روزهای سال دچار تبخال می‌شوید (بیماری زمینه‌ای دارید).
پزشک ابتدا دلایل ایجاد تبخال لب را به صورت دقیق بررسی می‌کند و سپس برنامه درمانی موثری را ارائه می‌دهد.
کلام آخر
ویروس تبخال لب مستقیماً از طریق زخم روی پوست اطراف و داخل دهان وارد بدن می‌شود. احتمال عفونت زمانی اتفاق میفتد که یک فرد سالم با تاول‌ها یا مایع داخل تاول‌ها یک فرد مبتلا تماس پیدا کند. استفاده از ظروف مشترک، استفاده از تیغ مشترک، بوسیدن فرد مبتلا یا تماس مستقیم با بزاق از دلایل ایجاد تبخال لب هستند. والدین بیمار نیز اغلب از این طریق ویروس را به فرزندان خود منتقل می‌کنند. تبخال لب می‌تواند به سایر نواحی بدن نیز سرایت کند. مهم است درمان را به سرعت شروع کنید تا طول دوره بیماری کاهش پیدا کند و تبخال به نواحی دیگر سرایت نکند.
∎