هرچند بهار فصل رویش بیش از هزار و ۳۰۰ گونه گیاهی دارویی در داروخانه طبیعت خراسان جنوبی است، اما این استان یاقوت‌ها، طلا‌ها و مروارید‌های سرخ جهان در انتهای فصل تابستان و پاییز نیز با برداشت محصولات مزیت داری، چون عناب، زرشک و زعفران نیز به داروخانه طبیعت مبدل می‌شود و زعفران این گران‌ترین داروی گیاهی جهان نیز در رأس این فهرست قرار می‌گیرد.
خراسان جنوبی یکی از مناطق مستعد تولید گیاهان دارویی در کشور است که در منابع مختلف تعداد گونه‌های گیاهی آن را بیش از هزار و ۳۰۰ گونه معرفی کرده‌اند و این استان جزو ۵ استان برتر کشور از نظر سطح زیر کشت و تولید گیاهان دارویی است که آن‌چنان‌که باید و شاید بهره لازم را از این منبع درآمدی نبرده‌ایم.
این استان سرزمین زیره سبز، گل محمدی، خاکشیر، آویشن، نعنا فلفلی، رزماری، اسطوخدوس، بابونه، ختمی، پنیرک، شیرین‌بیان، کاسنی، همیشه‌بهار، سرخارگل، آلوئه‌ورا و گل‌گاوزبان است که زعفران در صدر آنها قرار دارد.
عرصه‌های تولید گیاهان دارویی در منطقه را می‌توان به سه بخش عمده تقسیم کرد که بخش نخست، تولید در بستر‌های کشاورزی و مزارع تولید گیاهان دارویی بدون احتساب زعفران و گل محمدی است که سالانه از ۴ هزار و ۴۰۴ هکتار سطح زیر کشت، بیش از هزار و ۸۱۱ تن گیاهان دارویی به‌صورت دیم و آبی حاصل می‌شود؛ دوم بهره‌برداری از فرآورده‌های مرتعی مجاز و خودرو و سوم گیاهان قابل‌بهره‌برداری در قالب طرح‌های بهره‌برداری و انعقاد قرارداد با اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری است.
اطلس گیاهان دارویی خراسان جنوبی
پویان مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی که حدود ۳۵ جلد کتاب در زمینه گیاهان دارویی و خواص آن و بیش از ۴۰ مقاله علمی و تحقیقاتی در این رابطه منتشر کرده است، گفت: وقتی از محصولات مزیت دار سخن به میان می‌آوریم یکسری گیاهان رستنی است که مختص شرق ایران زمین است و در خراسان جنوبی نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید
او افزود: همین خاص بودن مزیتی است تا به لحاظ اقتصادی نیز این محصولات، چون زرشک و عناب که خراسان جنوبی در ایران رتبه اول را دارد مورد توجه قرار گیرد.
پویان با بیان این که خراسان جنوبی محصولات مزیت دار دیگری نیز به جزء زرشک و عناب دارد عنوان کرد: از ۲ سال قبل طرح تحقیقاتی به عنوان معرفی کاربردی گیاهان دارویی یا به عبارت دیگر اطلس کاربردی گیاهان دارویی خراسان جنوبی در ۴ فاز شروع شد.
این پژوهشگر گیاهان دارویی که سابقه‌ای بیش از ۴ دهه در حوزه تحقیات گیاهان دارویی شرق ایران به ویژه خراسان جنوبی دارد از اتمام فاز اول این اطلس کاربردی گیاهان دارویی که مربوط به شهرستان‌های خوسف و بیرجند در قالب هزار صفحه است خبرداد.
گلایه از اهمیت ندادن به تحقیقات
پویان گفت: همچنین فاز ۲ اطلس کاربردی گیاهان دارویی که مربوط به شهرستان‌ها قائن و زیرکوه نیز یک ماه قبل به پایان رسید.
او افزود: در این پروژه تحقیقاتی گیاهان دارویی خراسان جنوبی را از جنبه‌ها متفاوت و هر استفاده‌ای که برای آن متصور شود بررسی کرده‌ایم به‌طوری که به‌راحتی هر سرمایه‌گذاری بخواهد در هر حوزه‌ای از فراوری آنها ورود کند می‌تواند از این پروژه تحقیقاتی بهره لازم را ببرد.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی به ویژگی خاص این اطلس کاربردی نیز اشاره کرد و آن هم این است که در این معرفی کاربردی گیاهان دارویی به جامعه‌شناسی گیاهی هم اشاره‌ای شده است یعنی این که گیاه مرتعی است یا زراعی یا به عبارت دیگر کشت مرتعی آن بهتر است یا زراعی آن.
پویان از مسئولانی خراسان جنوبی خواست که این تحقیقات کاربردی را بیشتر مورداستفاده قرار دهند چرا که این کار نتیجه ۳۰ و ۴۰ سال پژوهش و تحقیق در زمینه گیاهان دارویی خراسان جنوبی است که می‌توان استفاده‌های متعدی از آن در حوزه‌های اقتصادی، فناوری، اشتغال‌زایی و... داشت.
او داد: مشکل اصلی در خراسان جنوبی این است که به تحقیقات انجام شده در هر حوزه چندان اهمیت داده نمی‌شود و دیگر این که استانی به شدن قابض است یعنی سرمایه‌گذار به‌راحتی نمی‌تواند در خراسان جنوبی اقدام به سرمایه‌گذاری کند.
دافعه‌های سرمایه گذاری
این پژوهشگر گیاهان دارویی که مؤلف کتاب‌ها و مقالات بسیاری در حوزه گیاهان دارویی خراسان جنوبی است به مشکلات خاص و اقلیمی این استان نیز اشاره کرد و ادامه داد: آن چه سبب می‌شود یک سرمایه‌گذار چندان رغبتی به سرمایه‌گذاری در خراسان جنوبی نشان ندهد این است کمی با سرمایه‌گذاران به لحاظ قانونی راه آمده منظور این نیست که قانون را در این زمینه بشکنیم بلکه قانون را کمی در این زمینه انعطاف بدهیم.
او افزود: چنانچه به نتیجه کار پژوهشگران اهمیت داده شود کمی هم کار‌ها برای سرمایه‌گذاران تسهیل شود به طور حتم سرمایه‌گذاران به‌جای این که در دیگر نقاط کشور سرمایه‌گذاری کنند به طور حتم در حوزه فراوری گیاهان دارویی خراسان جنوبی را انتخاب خواهند کرد.