طیبه حسینی، سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها، در اظهارات اخیر خود به بررسی وضعیت یارانه‌ها و امکان افزایش مبلغ آن در سال ۱۴۰۳ پرداخت.
طبق تبصره ۸ قانون بودجه ۱۴۰۲، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف به پرداخت یارانه نقدی به اقشاری است که از طرف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان یارانه‌بگیر شناخته شده‌اند.
در حال حاضر، یارانه به دهک‌های ۱ تا ۳ مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و به دهک‌های ۴ تا ۹ مبلغ ۳۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود.
حسینی بیان کرد که یارانه فعلی نیز با تحقق صد درصدی منابع مالی همراه نبوده و به همین دلیل امکان افزایش مبلغ یارانه وجود ندارد. در نیمه اول سال ۱۴۰۳، حدود ۵۲ تا ۵۳ درصد از منابع مورد نیاز محقق شده و سازمان با ۵۰ درصد کسری منابع مواجه است.
بودجه سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها براساس منابعی که محقق می‌شود، تعیین می‌گردد. اگر منابع مالی افزایش پیدا کند، امکان افزایش مبلغ یارانه نیز وجود خواهد داشت.
علاوه بر یارانه نقدی، سازمان باید یارانه طرح دارویار (شیرخشک، دارو و ملزومات پزشکی)، مستمری بهزیستی و کمیته امداد وهمچنین مواردی که در جدول ۱۴ قانون بودجه لحاظ شده است را با‌توجه به منابعی که داریم پرداخت نماید.
سازمان برنامه و بودجه مسئولیت تعیین منابع و مصارف را بر عهده دارد و این سازمان است که باید تصمیم بگیرد که چگونه منابع و مصارف را برای پرداخت یارانه‌ها تخصیص دهد.
حسینی اشاره کرد که نظرات افراد درباره مبلغ یارانه متفاوت است و ممکن است برای یک فرد ۱۰ میلیون تومان هم کم باشد، در حالی که برای فرد دیگر ۳۰۰ هزار تومان کافی باشد. بنابراین، رضایت افراد از مبلغ یارانه به منابع دولت و شرایط اقتصادی بستگی دارد.
سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها در پایان تأکید کرد که افزایش مبلغ یارانه در سال ۱۴۰۳ به دلیل عدم تحقق منابع مالی و شرایط اقتصادی امکان‌پذیر نیست و باید به منابع دولت و نیازهای جمعیت یارانه‌بگیر توجه شود./اقتصادآنلاین
متر و معیار دهک بندی
مرجع دهک‌بندی خانوارها، بانک اطلاعاتی «پایگاه رفاه ایرانیان» است که در آن، اطلاعات خانوارها اعم از تعداد اعضا، مالکیت خودرو و گردش مالی همه اعضای خانواده مبنای آزمون وسع قرار می‌گیرد و بر اساس نتیجه این آزمون، رتبه خانوار در میان همه خانوارهای کشور به دست می‌آید.
متر و معیار دهک بندی
شواهد حاکی از این است که این پایگاه هنوز اطلاعات بورس و اطلاعات مالکیت زمین و مسکن را به‌عنوان مبانی اصلی دهک‌بندی مدنظر قرار نمی‌دهد و در حوزه گردش مالی نیز همچنان معاملات مبتنی بر چک را جداگانه دسته‌بندی نمی‌کند.
البته گردش مالی حاصل از همه این موضوعات در قالب واریز یا برداشت، بر دهک‌بندی تأثیر دارد. ازآنجایی‌که ۹ دهک از کل ۱۰ دهک درآمدی کشور مشمول دریافت یارانه نقدی هستند و کالابرگ الکترونیک نیز فقط به ۷ دهک پایین اختصاص می‌یابد، این تغییرات مالی می‌تواند با جابه‌جا کردن دهک درآمدی خانوار، به قطع یا وصل شدن حمایت‌های دولتی منجر شود.
تغییرات قابل‌اعتراض دهک درآمدی
جمعیت ایران به ۱۰ دسته ۱۰ درصدی تقسیم می‌شوند و هرگونه تغییر رفتار مالی که منجر به جابجایی یک خانوار نسبت به سایر خانوارها شود، می‌تواند در تعیین دهک درآمد آن خانوار مؤثر باشد.
در دهک‌بندی خانوارها، ۱۰ درصد جمعیت که کمترین درآمد را دارند در دهک اول قرار می‌گیرند و دهک‌های بعدی به‌تناسب وضعیت درآمدی تعیین می‌شوند تا دهک دهم که دربرگیرنده ۱۰ درصد ثروتمندتر جامعه است.
در این فرایند، دهک یک خانوار احتمال دارد با دریافت یک وام بانکی مثل وام ازدواج که رقم آن سنگین است، تغییر کند؛ اما صولت مرتضوی، وزیر کار اختصاصی در مورد این موضوع وعده رسیدگی داده و از خانوارهایی که با دریافت وام ازدواج دهک آنها تغییر کرده، خواسته است تا اعتراض خود را ثبت کنند.
در مورد پرداخت و دریافت رهن مسکن اجاره‌ای نیز همین مشکل برای مستأجران وجود دارد؛ چراکه مستأجران در زمان تغییر محل سکونت، باید مبالغ کلانی را به‌عنوان رهن از موجر قبلی دریافت کرده و به‌حساب موجر جدید واریز کنند.
در این میان دریافت قرض از دیگران نیز مزید علت می‌شود و دهک خانوار را تغییر می‌دهد. وزارت کار در مورد رسیدگی به این اتفاقات قولی نداده اما ازآنجایی‌که روزبه‌روز اتکا به هوش مصنوعی در آزمون وسع افزایش می‌یابد، می‌توان امیدوار بود که در فرایند رسیدگی به اعتراضات دهک‌بندی، این موارد اصلاح شود
صدک‌بندی یارانه بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟
صدک‌بندی دقت آزمون وسع‌سنجی را بالا می‌برد، اما خروجی اولین آزمون وسع‌سنجی در سال ۱۴۰۲، به‌گفته مسئولان قرار نبود به حذف مشمولان یارانه نقدی منجر شود. تنها کسانی از روش جدید صدک‌بندی یارانه دلچرکین خواهند بود که به دهک بالاتر رفته‌اند و حالا جزو جمعیت پنج میلیونی دهک ۱۰ یا پردرآمدها به‌حساب می‌آیند.
صدک‌بندی یارانه همچنین باعث جابجایی هفت میلیون نفر از جمعیت حدود ۸۰ میلیونی مشمولان یارانه نقدی، بین دهک‌های مختلف شده است.
صدک‌بندی یارانه معیارهای مختلف دارد؛ یکی از آنها خودرو است. تعداد و نوع خودرو به نام سرپرست یا سایر اعضای خانوار، شش‌ماه یک‌بار به‌شکل سیستمی توسط پلیس راهور به سامانه رفاه ایرانیان ارسال می‌شود.
ساختار خانوار را جزو معیارهای تقریبا سخت و پیچیده صدک‌بندی یارانه می‌دانند. چون شاخص درآمد خانوار چهارنفره باید نسبت به خانوار دو نفره متفاوت باشد، مالکیت یک خودرو برای خانوار چهار نفره با مالکیت یک خودرو در خانوار دونفره یک‌جور محاسبه نمی‌شود. اطلاعات این بخش براساس خوداظهاری به‌دست می‌آید و کسی نمی‌تواند در آن دخل و تصرف کند مگر اینکه وجود یکی از بچه‌ها یا مرگ و فقدان را انکار کنید.
صدک‌بندی یارانه براساس تراکنش بانکی هم پیچیده به‌نظر می‌رسد. می‌گویند به طور تقریبی از ۱۰۰ میلیون تراکنش به بعد، به ازای هر ۵۰ میلیون تراکنش، صدک‌بندی خانوار به‌میزان یک‌صدم جابجا خواهد شد. شاید شما قضیه را جدی نگیرید، ولی همین معیار در نیمه دوم سال قبل باعث شد یک‌سری خانوار از دهک اول و دوم و سوم به دهک چهار تا هشت پرتاب شوند.
براساس قانون بودجه ۱۴۰۳ سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است با همکاری وزارت تعاون نسبت به تجدیدنظر افرادی که یارانه آنها حذف شده و حذف یارانه خانوارهای غیرمشمول حمایت دولت اقدام کند.
بر اساس تبصره ۸ بند ۶ قانون بودجه ۱۴۰۳ «سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به تجدیدنظر در مورد افرادی که یارانه آنها حذف شده و همچنین نسبت به حذف یارانه خانوارهای غیرمشمول حمایت دولت به موجب آئین‌نامه‌ای که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها در مدت یک ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون به‌تصویب هیأت وزیران می‌رسد، اقدام کند».
بر این اساس، آئین نامه این تبصره در حال تدوین است و طبق قانون ۳ ماه پس از ابلاغ قانون بودجه باید این بازنگری در گردش مالی خانوارهای یارانه بگیر انجام شود.