به گزارش روابط عمومی وزارت علوم به نقل از پارک علم و فناوری چهارمحالوبختیاری، چهارمحالوبختیاری یکی از استانهای قطب تولید محصولات کشاورزی محسوب میشود. علاوه بر کشاورزی در صنعت و معدن هم حرفی برای گفتن دارد و نیازهایی در همه این حوزهها وجود دارد که با ظرفیت فناوری میتوان به رفع این نیازها کمک جدی کرد؛ در پارک علم و فناوری این استان هم اقدامات جالبتوجهی انجام شده و محصولات شاخصی در راستای نیازهای استان تولید و برخی تجاریسازی نیز شدهاند.
پارک علم و فناوری استان چهارمحالوبختیاری بهعنوان سیامین پارک علم و فناوری کشور در سال 1391 تأسیس شد .برای آشنایی با فعالیتها و دستاوردهای این پارک با اسماعیل پیرعلی، رئیس پارک علم و فناوری چهارمحالوبختیاری گفتوگو کردهایم. پیرعلی دانشآموخته دکترای عمومی دامپزشکی با تخصص شیلات و آبزیان و عضو هیئتعلمی دانشگاه شهرکرد است.
در ادامه مطلب این گفتوگو را میخوانید:
پارک فناوری استانی و تبدیل ارادههای محلی به ملی و بینالمللی
فارس: چه نیازهایی در استان باعث شد که پارک علم و فناوری چهارمحالو بختیاری شکل بگیرد؟
پیرعلی: بهطورکلی فلسفه شکلگیری پارکهای علم و فناوری انتقال دانش و پژوهش به فضای فناوری و صنعت، خدمات، کشاورزی است و به عبارتی استفاده عملیاتی، کاربردی و حل مسئله نیازهای جامعه از طریق بخشی از دانش و پژوهش به فناوری و نهایتا خروجی کمک به توسعه پایدار، اشتغال پایدار، اشتغال فارغالتحصیلان و هماهنگشدن با تکنولوژی در دنیا و فناوری جدید. این پارکها بستری هستند که بتوانند این حلقههای زنجیره را از دانش و پژوهش و حتی نوآوری و گاهی فضای ایده محوری و استفاده از اندیشهها و افکار به سمت فضای عملیاتی کسبوکار و نهایتا پیشرفت کشور ببرند. دلایلی که ذکر کردم بیشترین علت تشکیل پارکهای فناوری بودند. مأموریتگرا بودن پارکها بهخاطر استفاده بهینه از منابع مناطق مختلف مهم و بر اساس مزیتهای منطقهای یا به عبارتی آمایش سرزمین است که ما به آن تبدیل ارادههای محلی به ملی و بینالمللی میگوئیم. استان چهارمحالوبختیاری هم ظرفیتهای استعداد نخبگی و سبقه دانشگاهی و پژوهشی و منابع خدادادی ویژه دارد. در حوزه آب و کشاورزی خصوصا توسعه باغات و گلخانهها و حوزه آبزی پروری و صنعت و معادن (یکی دو سال است شروع شده است) این استان نیازهایی دارد یعنی باید از منابع با استفاده از تکنولوژی و ایده محوری و سبقه مطالعاتی که داشته، استفاده بهینه شود؛ لذا در استان ما هم باید بستری فراهم میشد که این ظرفیت منابع و انسانی را به هم متصل کند تا باعث شود مزیت سرزمین و بهرهوری را بالا برده و باعث توسعه محلی و اقتصاد محلی شود.
پیشگیری از مهاجرت نخبگان استان به کلانشهرها و کشورهای دیگر
فارس: هدف از تأسیس این پارک چه بوده است؟
پیرعلی: یکی از اهداف، استفاده از ظرفیت دانشگاهی استان است. در حوزه منابع انسانی ظرفیت دانشگاهی و سبقه پژوهشی و مطالعاتی خوبی داریم. از ظرفیت نخبگی فارغالتحصیلان میتوانیم استفاده کنیم و از مهاجرت نخبگان به کلانشهرها و کشورهای دیگر جلوگیری کنیم. یعنی برای فارغالتحصیلان که خلاق و نوآفرین هستند، اشتغال پایدار ایجاد میشود. الان مثل دهههای قبل این افراد را نمیتوان در یک مجموعه و بهصورت محدود بهعنوان کارشناس یا تکنسین استخدام کرد. نخبگان میتوانند کارآفرین موفق باشند. رشتهها و پتانسیل ظرفیت انسانی را با خود همراه کنند و تولید محصولاتهای تک و با تکنولوژی بالا داشته باشند. پس در واقع اهداف تأسیس این پارک، استفاده از صنایع با تکنولوژی بالا، استفاده از ظرفیت نخبگی متناسب با شغل و اشتغال پایدار است. مثلا کسی که رشته آن زراعت است باید روی اصلاح بذر و بهرهوری کشاورزی، فراوری و بستهبندی و مزیتهایی که میتواند نیاز استان را پاسخگو باشد، کار کند.پس فارغالتحصیلان میتوانند باتوجهبه مهارت و تخصصی که دارند، دارای اشتغال پایدار شوند.
خدماتی که به واحدهای فناور پارک ارائه میشود به دلیل محروم بودن استان فراتر از آئیننامه است
فارس: چه تعداد واحد فناور در این پارک مستقر است و این واحدها چه خدماتی از پارک دریافت و اشتغال در این مکان برای آنها چه مزایایی دارد؟
پیرعلی: ما در این پارک 230 واحد فناور داریم. شامل هستههای رشد و پیش رشد که حدود 45 درصد هستند و 65 درصد هم شرکتهای دانشبنیان و فناور هستند. در مرحله رشد و پیش رشد، ایدهها پذیرفته و نمونهسازی میکنند. یکسری آموزشهای کاربردی( منتورینگ و مربیگری)، آشنایی با فضای کسبوکار، قوانین و خدمات کسبوکار مثل بحث مالیات ارزشافزوده، حسابرسی، شرکت داری، بازاریابی، فروش طی این دوره به اینها آموزش داده میشود و درعینحال روی پروپوزال(طرح) خود کار میکنند در تی آر ال(سطح فناوری) 1 تا 5 هستند. شرکتهای دانشبنیان و فناور هم که 65 درصد آنها هستند همه این مراحل را گذرانده، شرکت تشکیل داده و محصول را به بازار رساندهاند و از ظرفیتهای بازار استفاده میکنند و باز ما آموزشهای لازم را به آنها میدهیم. حدود 110 نفر در این فضا فعالیت میکنند و خدماتی که ما میدهیم طبق آئیننامه و حتی فراتر از آن است زیرا مناطق محروم هستیم و در حوزه تأمین منابع مالی کمک بیشتری نسبت به استانهای برخوردار کنیم. ما تسهیلگری را بیشتر میکنیم تا فضای کسبوکار بهتری فراهم کرده و پایداری شغل را داشته باشند مثل فضای استیجاری با اجاره بسیار کم.
همچنین کارگاههای ساخت و تولید یا فبلب که واحدهای فناور بتوانند از این فضاهای کارگاهی تولیدی که ماشینآلات صنعتی و یا تجهیزات رایگان دارد استفاده کنند. بنابراین هزینهها پایین میآید و بهرهوری بالاتر میرود. این شبکهسازی به فناورها خیلی میتواند کمک کند. این پشتیبانیها از لحاظ فضای انجام کار بود. قانون دانشبنیان هم شامل اینها میشود که در فضای فیزیکی پارکها معافیتهایی به این واحدها تعلق میگیرد. موضوع دیگر این که تأمین منابع مالی ارزانقیمت هم برای شرکتهای فناور و دانشبنیان در استان داریم. بخشی از آن تبصرهای میشود که بودجهای است که سالانه به شرکتهای دانشبنیان بزرگ صنعتی یا فناور داده میشود. بخشی نیز به شرکتهای متوسط یا کوچک است که این را از طریق خود اعتبارات پارک به آنها تزریق میکنیم که بیشتر به رشد و پیش رشد میدهیم و 40 الی 50 درصد آن بلاعوض میشود و سقف آن الان 200 میلیون تومان است. بخشی از آن هم از طریق صندوق پژوهش و فناوری استان و بخشی نیز از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی کشوری و بخشی نیز از طریق بنیادها تزریق میکنیم. ما اولین استانی بودیم که برای تزریق منابع از طریق بنیاد برکت شروع کردیم. چون هم ارزانقیمت(حدود 4 درصد) و هم طولانیمدت است. این منابع مالی تا سقف یک میلیارد از طریق صندوق و تا سقف 300 تومان هم از طریق بنیاد به واحدهای پارک میدهیم. این در شرایطی است که گرفتن تسهیلات بسیار کمتر از این مقادیر از بانکها بسیار سخت است. ما تأمین منابع مالی شرکتها را از 50 میلیون تا 40 میلیارد برای شرکتهای دانشبنیان بزرگ داشتیم. میزان تأمین منابع مالی بهتناسب توسعه و میزان اشتغال واحدهای فناور بوده است.
بحث بازارسازی و شبکهسازی و خوشهبندی و بازار ملی و بینالمللی و منتورینگ هم که ذکر کردم، بخشی از خدمات است که به چشم نمیآید و سعی کردیم شرایطی را فراهم کنیم که در بازارسازی هم موفق شوند. ضمن این که یک بخش هم خدمات مشاوره و بیزینس پلن داریم که در این راستا دفاتری با همین کار تخصصی داریم که در پارک فعالیت میکنند و خدمات را رایگان به شرکتها ارائه میدهند.
نمونهبردار دانشبنیان غلات با سنسور دقیق تشخیص گندم تقلبی
فارس: لطفا چند محصول شاخص دانشبنیان که در این پارک تولید شده را معرفی کرده و بفرمایید چه تعداد محصول تجاریسازی شده است؟
پیرعلی: بهعنوان محصولات شاخص در صنایع که جنبه تجاری و فروش زیاد دارد، سایلنسرها (تجهیزی که انرژی صوت در آن مستهلک میشود) و اجکتورها (نوعی پمپ خلأ) را داریم که برای صنایع کشتیرانی و پتروشیمی و روغنکِشی استفاده میشود. مورد دیگر یک دستگاه نمونهبردار غلات است که در سیلوها استفاده میشود. تمام سیلوهای کشور مشابه خارجی (تُرک) آن را داشت و الان بیشتر سیلوها با سازمان غله قرارداد بسته و این نمونهبردار اتوماتیک را نصب میکنند. قبلا با دست نمونهبرداری انجام میشد و موضوعاتی در حوزه گندم در سیلوها مثل تقلب پیش میآمد. این نمونهبردارهای دانشبنیان سنسور داشته و دقیق هستند. از آنجا که استان ما دارای ظرفیت بالای گیاهان دارویی است بر همین مبنا یکی از محصولات شاخص این پارک، ماشینهای اولتراسونیک است که عصاره و اسانس گیاهان دارویی را به روش تقطیر با فشار میگیرد. محصول شاخص دیگر بشکهگیرهایی است که در صنایع پتروشیمی با نوآوری تولید شده که همزمان میتواند چند بشکه نفت و قیر را حمل و جابهجا کند.
قدرت بالای پارک در حوزه ماشینآلات
در حوزه کشاورزی نیز کودهای بیولوژی و افزایشدهنده محصولات در این پارک تولید شده که علاوه بر استان فروش بالایی در کشور نیز داد. همچنین دستگاه برداشت محصول حبوبات برای اولینبار طراحی شده و استاندارد آن نیز گرفته شده است. ماشینآلات بستهبندی بادنجان برای گلخانهها نیز محصولی دیگر است. خوشبختانه این پارک در حوزه ماشینآلات خیلی قوی است که به نیاز استانی هم به دلیل گلخانههای زیاد و بستهبندی مرتبط است.در حوزه تولید پروبیوتیک خوراک آبزیان نیز محصول شاخص داریم و این استان قطب خوراک آبزیان و تولید ماهیهای سرد آبی کشور نیز است. یعنی اولین رتبه تولید ماهیان سردابی در کشور را با 25 هزار تُن و اولین تولید خوراک آبزیان داریم که هر دو هم صادراتی و هم مصرف داخلی دارند؛ بنابراین تولید مکملها هم بهخصوص پروبیوتیک اختصاصی قزلآلا در استان داریم.
فعالیت پارک در حوزه هوش مصنوعی؛ از پایش منابع آب تا کنتورهای هوشمند خانگی
در حوزه هوش مصنوعی شرکتهای خوبی داریم. پایش منابع آب از دیتالاگرها (سردخانه ماهی و میگو) که در حوزه برداشت آب از زایندهرود یا مثلا در حوزه فولاد اندازهگیری پساب و کلا مانیتورینگ دیتاهای میزان برداشت آب فعالیت میکنند. محصولاتی در بحث کنتورهای هوشمند خانگی و ذخیره شارژ و نصب هوشمند از طریق امواج رادیویی و هوش مصنوعی داشتیم که فروش آن در سطح استان و کشور خوب بوده است. ست کنترلهایی که قبل از پمپ آب میبندند. قبلا از چین وارد میشد و الان توسط فناوران پارک ما با قیمت خیلی پایینتر تولید میشود. این محصول برای آپارتمانهای مسکونی با طبقات زیاد در مناطقی که کم آب است، قبل از کنتور آب در مخازن آب بسته میشود.
کمک به امنیت غذایی استان و کشور با فناوری
فارس: آیا توانستهاید نیازهای استان را در حوزههای مختلف با فناوری حل کنید؟ لطفا مصداقی چند مورد را مثال بزنید.
پیرعلی: نمونهبردار غلات را که ذکر کردم اول در یک سیلوی شهرکرد نصب کردیم. قبلا صف طولانی کامیون برای نوبت نمونهبرداری بود. نصب این دستگاه بعدا در بقیه سیلوها در کشور استفاده شد و باعث شد صف طولانی از بین برود.در این پارک در تولید نهالهای گلخانهای موفق بودیم. شهرستان بروجن در این استان به کشت سیبزمینی معروف است که بذر سیبزمینی وارداتی بوده و احتمال آلودگی ویروسی داشت. یکی از شرکتهای ما 5 سال روی این بذر، کار کرد و از طریق کشت بافت موفق شد بذر مینی تیوبر سیبزمینی را تولید کند. (غدههای سیبزمینی که در آزمایشگاه تولید و تکثیر میشود) و به کشاورزان در سطح کشور میفروشد که کمک به امنیت غذایی است. محصولی دیگر هوشمندسازی گلخانهها است که طراحی و پایه آن صفر تا صد داخل کشور صورتگرفته و در حال حاضر در گلخانههای استان استفاده میشود.
کنترل هوشمند چاههای کشاورزی
در حوزه صنعت هم همان مانیتورینگ و پایش آب مطابق نیاز استان است. زیرا بحث خشکسالی در زایندهرود از سرچشمههای کوهرنگ را داریم. تمام چاه موتورهایی که برای برداشت آب موردنیاز توسعه باغات است، از کنترل هوشمند که در استان تولید شده، برای کنترل میزان برداشت آب استفاده میکنند یا کنترل چاههای کشاورزی که معمولا میزان حجم برداشت آب را نشان میدهد یا از راه دور چاه کشاورزی را خاموش میکنند. پایش آب در حوزه زایندهرود هم انجام میشود که کلیه برداشتها روی شبکه آب منطقهای استان مانیتور میشود و میزان برداشت آب در حوزه زایندهرود برای توسعه باغات را پایش میکنند. هوشمندسازی چراغهای معابر و بلوارها در شهر کرد نیز از دیگر نیازهای استان بود که از طریق شرکتهای پارک انجام شده است. یک سال است که جمعآوری زباله به روش اپلیکیشن و عضویت نیز انجام میشود که قبل از آن دورهگردی و استفاده از حملونقل غیراستاندارد بود. الان با اپلیکیشن، زباله تر و خشک را جدا میکنند و قرارداد خوبی با شهرداری دارند.
قانون جهش در این پارک اجرایی نشده است
فارس: قانون جهش تولید دانشبنیان چقدر توی استان و پارک چهارمحال و بختیاری اجرایی شده و چه مزایایی برای این پارک داشته است؟ لطفا بفرمایید چه پیشنهاداتی دارید برای اجرای بهتر این قانون دارید؟
پیرعلی: قانون جهش قانون کاملی است و زمانی که تدوین میشد روسای پارکها هم پیشنهاداتی داشتند و پیگیری کردند. یک بخش آن تأمین منابع مالی میشود؛ بر اساس اختیاراتی که به استاندارها دادند، استاندارها میتوانند بخشی از اعتبارات استان را در حوزه دانشبنیان به کار بگیرند.این قانون دانشگاهها را نیز مکلف کرده و در بحث ظرفیتهای انسانی اختیارات خوبی داده است. یک بخش آن نیز سرمایهگذاری است که از طریق صندوق پژوهش و فناوری و سرمایهگذاری در پارکها و شرکتهای بزرگی که سرمایه آنها در بورس باشد، با شرایطی میتوانند در زمینهای پارک سرمایهگذاری کنند و 25 سال از پارک اجاره بگیرند و بعد از سرمایهگذاری آن را به پارک واگذار کنند. بحث استفاده از معافیتهای مالیاتی است که به سنوات بعدی هم منتقل میشود که کار خوبی است. البته چون در آئیننامهها سختگیریهای خاصی دارد این قانون هنوز در این پارک اجرایی نشده است. پیشنهاد من این است که آئیننامههای قانون دانشبنیان مصوب هیئت وزیران باید شفافتر و سادهتر باشد تا بتوان آن را عملیاتی کرد. اصل قانون خوب است اما باید این اعتبار مالیاتی را رقیقتر و گردش آن را سادهتر کنیم. ما از اعتبارات استانی استفاده کردیم اما این قانون هنوز در این پارک اجرایی نشده است و ما پیگیر آن هستیم.
افزایش جذابیت گردشگری استان چهارمحال و بختیاری با فناوری
فارس: استان یا شهر شما چه ویژگی منحصر به فردی دارد که با علم و فناوری میشود آن را به ثروت برای استان تبدیل کرد؟
پیرعلی: استان ما در زمینه گردشگری فرصت خوبی دارد لذا استفاده از فناوریهای روز برای گردشگری خصوصا اپلیکیشنهای کاربردی برای خدمات مسافرین (مثل خدمات بهداشتی، توریستی) و هوشمندسازی اقداماتی هستند که میتوان با این فناوریها جذابیت گردشگری را افزایش داد. در ارتباط با کشاورزی در حوزه آبزیپروری، یا محصولات کشاورزی شاخص استان مانند بادام ( 20 درصد تولید کشور را ما داریم) و قزل آلا (20 درصد تولید کشور را داریم)، هلو و گوشت قرمز، اگر تکنولوژی به کمک تولید این محصولات بیاید یعنی هم پذیرش و هم نیاز از طرف صنایع باشد میتوان برای استان تولید ثروت کرد. در این زمینه ما سعی کردیم ارتباط را برقرار کنیم، وقتی تکنولوژی بهرهوری را بالا ببرد، ناخواسته ارزشافزوده را بالا برده و میتواند اشتغال ایجاد کند. در بحث صنایع تبدیلی و تکمیلی هم داریم پیگیری میکنیم که محصولات، هایتک(high-tech) باشد.استان ما علیرغم این که به دامپروری معروف است اما صنایع خیلی خوبی نیز دارد. ما دو شرکت دانشبنیان داریم که در حوزه قطعات فولادی و تولید شمش منگنز که یونیک هستند و در استان ما فعالیت میکنند. در خصوص خوراک آبزیان هم ماشینآلات خوراک هم خود محصول خوراک که نیاز به نوآوری و استفاده از منابع مختلف برای فرمولهکردن و اثرگذاری دارد، ظرفیتهای خوبی در استان است که میتواند همزمان از طریق دانش فنی و منابع به اقتصاد استان کمک کند.
نیازهای فناورانه را با رفع آنها مرتبط کردیم
فارس: چقدر با صنایع استان مرتبط هستید که نیازهای صنایع را گرفته و از پتانسیل دانشبنیانها و پارک برای حل آن نیازها کمک بگیرید؟
پیرعلی: ارتباط ما با صنایع هم از طریق شبکهسازی و خوشهسازی است و هم اپلیکیشنهای مختلفی که داریم. ما در شبکهسازی یعنی مرتبط کردن نیازهای فناورانه با رفع نیازهای فناورانه موفق بودیم. ما برای بازارسازی از ظرفیت بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی و بخش عمدهای از گلخانهها استفاده میکنیم. با تعامل از این ظرفیتها استفاده میکنیم.
حوزه زیستفناوری، برنامه مهم پارک برای آینده
فارس: برنامه این پارک برای آینده چیست؟
پیرعلی: برنامههای کلان میانمدت و بلندمدت داریم. در بلندمدت سند راهبردی توسط افراد صاحبنظر نوشتیم که بخشی از آن هم در برنامه سالانه و هفتم توسعه میرود. برنامه ما این است که بتوانیم زیرساختهای لازم و توسعه فیزیکی را که بتواند ظرفیت انسانی را جذب کند، فراهم کنیم زیرا بدون توسعه فیزیکی و سختافزاری نمیشود نرمافزار را پیاده کرد. برای این که فردی به کار گرفته شود، حداقل آن وجود یک فضای مرتبط با حوزه کاری است. بیوتکنولوژی (زیستفناوری) جزو فناوریهای روز با بازدهی بالا و پولساز است، در خیلی از کشورها در حوزه زیستفناوری خیلی سرمایهگذاری میکنند. خیلی زمان میبرد اما با هزینه کم میشود بهرهوری بالا و تولیدات خوبی داشت. ما در این حوزه باید برنامهریزی کنیم زیرا هم در کشت بافت هم در دامپزشکی، آبزیپروری و خصوصا در حوزه پزشکی ظرفیت خوب دانشگاهی، آزمایشگاههای خوب، پژوهشکدههای معتبر، مراکز تحقیقات خوبی داریم؛ لذا این نیاز وجود دارد که در حوزه بیوتکنولوژی هم ورود کنیم و برنامه هم داریم البته کار زیر ساختها را شروع کردیم و شرکتهای آن را هم در پارک داریم که از ما جلوتر هستند. از نظر فضای فیزیکی که نیاز به کلینروم (اتاق تمیز برای تولید یا تحقیقات علمی و صنعتی ) دارند تقریبا هزار متر کلین روم و بخشی هم کشت گیاهی کلین روم که دو هزار متر فضای تولیدی است که شرکتها و افرادی که در حوزه بیوتکنولوژی یا گیاهان دارویی میخواهند فعالیت کنند هم بتوانند علاوه بر دفتر کاری، فضای استانداردی که نیاز به کلین روم و آزمایشگاه و مورد تأیید غذا و دارو و سازمان دامپزشکی دارد، در برنامه ما است که این کار را انجام دهیم.
برنامه داریم بخشی از صنایع بالادستی یا صنایع مادر مثل فولاد، خوراک آبزیان، پتروشیمی، تحقیق و توسعه خود را در فضای فیزیکی پارک سرمایهگذاری کنند زیرا اینها در کنار هم شکل میگیرند. یعنی نیازهای فناورانه از شرکتهای بزرگ، تحقیق و توسعه و رفع نیازهای فناورانه از شرکتهای کوچک باعث میشود که شرکتهای کوچک هم در کنار شرکتهای بزرگ رشد کنند. بحث سرمایهگذاری شرکتهای بزرگ و معتبر را هم داریم و شرکتهایی که تکنولوژی بالایی دارند، از بیرون پارک هم بتوانند سرمایهگذاری کنند. ضمن این که در بحث صندوق پژوهش و فناوری سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی(CVC) و استفاده از قانون جهش تولید دانشبنیان برای سرمایهگذاری، ما طرحهایی آماده سرمایهگذاری از سرمایهگذارهای خطرپذیر داریم که بیایند و در پارک سرمایهگذاری کنند و ما سطح فناوری و گردش مالی شرکتها را بالا ببریم که فروش و تجاریسازی خوبی داشته باشیم.