عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در یادداشتی برای جماران نوشت:
مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب پس از تایید کابینه خود توسط مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه ای اعلام کرد اولین سفر رسمی خود را به کشور همسایه عراق انجام خواهد داد. بالاخره این سفر در چند روز گذشته انجام شد و استقبال خوبی هم از سوی مقامات عراقی از رئیس جمهور ایران به عمل آمد.
هر چند از بعد از سقوط صدام و توسعه روابط دو کشور، همه روسای جمهور ایران به عراق سفر رسمی داشته و در این سفرها توافقاتی جهت همکاری دو کشور به عمل آمده، اما می توان گفت که این سفر تا حدودی متفاوت تر از سفرهای روسای قبلی بوده و احتمالا بتوان از آن نتایج بهتری گرفت.
اگر بخواهیم بعضی از این تفاوت ها را ذکر کنیم میتوان به موارد ذیل کرد:
- این سفر در حالی صورت گرفت که دولت جدید اعلام کرده در سیاست خارجی خود، سیاست متعادلی را بین شرق و غرب دنبال میکند و خواهان گفت و گو با غرب است؛ گفت و گویی که بتواند دو طرف را به تفاهماتی در رابطه با مسأله هسته ای برساند و به رفع تحریم های تحمیل شده به ایران هم منتهی شود. عراق به عنوان متحدی از بلوک غرب که با ایالات متحده رابطه استراتژیک دارد، می تواند تسهیل کننده این گفت و گوها باشد. هر چند در گذشته نیز بعضا عراقی ها نقشی را در این رابطه به عهده داشته و تلاش هایی را انجام داده اند، ولی این بار این سیاست رو به جلو هم از سوی دولت جمهوری اسلامی اعلام شده و هم طرف های غربی، چه طرف آمریکایی و چه طرف اروپایی، آمادگی خود را برای گفت و گو و رسیدن به یک راه حل قابل قبول اعلام کرده اند.
نکته قابل توجه اینکه در هفته های اخیر حملات به نیروها و پایگاههای آمریکایی در عراق که گفته می شود توسط نیروهای مقاومت عراقی صورت می گرفته، متوقف شده که این امر می تواند هم به بستر سازی گفت و گوهای ایران و غرب توسط دولت عراق کمک کند، هم موانع کمتری در توسعه روابط بین بغداد و اربیل با تهران ایجاد شود و به احتمالی نیز دولت عراق در صورت تلاش بتواند حداقل مجوز آزادی بخشی از دارایی های ایران را از آمریکا بگیرد. موضوعی که حتما در گفت گوهای بین رئیس جمهوری اسلامی ایران و نخست وزیر عراق مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است.
- نکته مهم بعدی این سفر، گفت و گوهای ریاست جمهور در اربیل و سلیمانیه با مقامات کردی اقلیم است که از بعد از سقوط صدام چنین سفری تا کنون صورت نگرفته است. موضوع قابل توجه در این سفر این است که چند سالی بود روابط اقلیم با تهران به شدت سرد شده بود و چندین بار هم مواضع مخالفین جمهوری اسلامی در شمال عراق گلوله و موشک باران شده بود که در نهایت با سفر اخیر نیچروان بارزانی به تهران در روابط اربیل و تهران تحرکی دیده شد.
مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم در زمانی به اربیل و سلیمانیه سفر می کند که محل استقرار مخالفان جمهوری اسلامی از کنار مرز مشترک با توافق بعمل آمده کاملا تغییر یافته است. رییس جمهوری در سفر به شمال عراق، با زبان مردم بومی این منطقه با خبرنگاران صحبت می کند و با توجه به اختلافات دو حزب کردی در اقلیم سعی میکند با دیدار با رهبران هر دو حزب نشان دهد که دولت در ایران خواهان آرامش در کردستان است و دست دوستی به سمت همه کردها در اقلیم دراز میکند.
این سفر و این اقدام که رهبران کرد آن را سفری تاریخی نامیده اند، می تواند علاوه بر توسعه روابط بین تهران و بغداد، بر روابط ایران و اقلیم هم اثر بسیار مثبتی بر جای گذارد؛ به طوریکه در صورت پیگیری و ادامه گفت و گوها تهران و اقلیم بتوانند یکی از بهترین دوره روابط خود را پشت سر بگذارند.
- نکته سوم در مورد سفر رییس جمهور به عراق این بود که مسعود پزشکیان از این سفر استفاده کرد و پیام دوستی برای دیگر کشورهای اسلامی منطقه فرستاد و خواهان دوستی و مرزهای باز این کشورها برای یکدیگر شد. هر چند در مقطع فعلی و اختلاف دیدگاه هایی که بین کشورهای منطقه و به ویژه با جمهوری اسلامی وجود دارد، باز شدن مرزها امری کاملا غیر ممکن است؛ ولی این رویکرد پیامی در دل خود دارد مبنی بر اینکه دولت جدید در ایران آمادگی گفت و گو و حل مشکلات و توسعه رابطه بر اساس نوعی اطمینان بخشی را دارد. همانطور که رییس جمهور اشاره کردند این اطمینان بخشی در اروپا به تدریج ایجاد شده و مرزهای باز کشورهای قاره سبز خود عاملی برای توسعه منطقه ای شده است.
با توجه به اینکه این رویکرد قبلا نیز به نوعی توسط محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی مطرح شده است، خوب است در ابتدا با همکاری دو کشور عراق و عربستان مقدمات طرحی را که بتواند در قالب یک همگرایی منطقه ای از سوءظن ها بکاهد و زمینه همکاری جمعی منطقه ای را فراهم کند، پیگیری شود. با تلاشی که دولت جدید برای رفع تحریم ها به عمل می آورد طبیعی است که در صورت توافق بر سر رفع تحریم ها، بستر مناسب تری برای دنبال کردن این پروژه فراهم خواهد شد.