تجارت نیوز: اظهارات اخیر دولتمردان بار دیگر واهمه افزایش یک‌شبه قیمت بنزین را در دل ایرانیان انداخته است. هنوز ماجراهای تلخ آبان ۱۳۹۸ از ذهن و خاطر مردم پاک نشده که یک روز رئیس جمهوری قیمت کنونی بنزین را غیرمنطقی تلقی می‌کند و روز دیگر معاون اول او یارانه بنزین را با ترازوی عقل سلیم زیر سوال می‌برد.
این در حالی است که همچنان بسیاری از کارشناسان معتقدند این شکل از ناترازی بنزین ارتباط چندانی با افزایش مصرف دارد و قبل از آن باید مواردی نظیر مصرف خودروهای تولیدی، کیفیت بنزین توزیعی، انحصار تولید و توزیع بنزین، رشد فزاینده تورم در بخش کلان و ... اصلاح شوند، سپس دولت با اقناع مردم به سمت افزایش پلکانی قیمت بنزین برود.
ادعای واهی پرمصرف بودن مردم
در همین زمینه پیمان مولوی، کارشناس اقتصادی ضمن انتقاد از صحبت‌های معاون اول رئیس جمهوری عنوان کرد: هر دولتی که بخواهد طرح‌هایی تحت عنوان واقعی‌سازی، آزادسازی یا همان افزایش قیمت حامل‌های انرژی را به اجرا بگذارد، در ابتدا باید بتواند به صورت عقلایی مردم را قانع کند و کاملا شفاف توضیح دهد که خروجی این مسیر برای مردم در نهایت چیست؟
او در رابطه با ادعای مردم مصرف‌گرا توضیح داد: منطقا ایرانیان صبح، ظهر و شب بنزین نمی‌خورند و صرفا آن را در باک خودرو می‌ریزند تا جا به جا شوند. شرایط اقتصادی نیز به‌گونه‌ای نیست که مردم وقت و پول مازادی برای چرخ زدن در خیابان‌ها داشته باشند. بنزین در خودروهایی ریخته می‌شود که مصرف سوخت آن‌ها سه تا چهار برابر استاندارد جهانی است. یک قسمت از حلقه افزایش مصرف بنزین خودروهایی هستند که دولت در سال 2018 با ممنوعیت واردات و انحصار کامل، بازار را به دست خودروهای پرمصرف‌تر و بی‌کیفیت داد که مصرف بنزین بالایی دارند.
کیفیت پایین بنزین تولیدی و انحصار جایگاه‌ها
به اعتقاد مولوی، بنزینی که توسط دولت تولید و توزیع می‌شود مبتنی بر استانداردهای روز نیست. بنزین سوپر ارائه نمی‌شود و کیفیت بنزین ارائه‌شده حتی با بنزین کشورهای همسایه مانند ترکیه نیز قابل مقایسه نیست. بنزین تولیدی، به‌ویژه بنزین پتروشیمی، کیفیت لازم را ندارد.
وی افزود: موضوع دیگر به انحصار جایگاه‌های سوخت بازمی‌گردد. شاید یک ایرانی قصد داشته باشد که بنزین وارد کند و در جایگاه خود در شمال شهر تهران، لیتری 50 هزار تومان بفروشد. در این موضوع نباید مداخله شود. کسی هم مسئولیت واردات بنزین را به دولت واگذار نکرده است که حال بخواهد نسبت به رویه آن اعتراض یا در این موضوع مداخله کند. باید اجازه بدهند که انحصار جایگاه و واردات بنزین برداشته شود تا فعالان اقتصادی بتوانند سرمایه‌گذاری کنند و به قیمت تمام‌شده بنزین ارائه بدهند.
راهکار ارائه‌شده توسط این کارشناس اقتصادی آن است که سه عامل عنوان‌شده در کنار طرح جایگزینی خودروها، باید در دستور کار قرار گیرند.
مولوی تشریح کرد: در این مملکت پول برای بسیاری از بخش‌ها خرج می‌شود. پس مسئولان می‌‍توانند در قالب یک طرح ضربتی، بین سه تا چهار میلیارد دلار هزینه کنند و خودروهای فرسوده بالای 20 سال با مصرف بالا را جایگزین کنند. وقتی این کارها انجام شد، می‌توان طرح به اصطلاح واقعی‌کردن قیمت بنزین را شروع کرد. باید حسابرسی شود تا بهای تمام‌شده تولید بنزین در داخل کشور محاسبه شود.
مدیریت دانمارکی در کشور نفتی پاسخ‌گو نیست
این کارشناس اقتصادی ضمن انتقاد به مدل اداره کشور، تاکید کرد: نفت یک کالای ملی است که به پالایشگاه‌ها ارائه می‌شود. باید دید بهای تمام‌شده پالایشگاه‌ها چقدر است. نمی‌شود کشور در دریایی از کالاهای نفتی باشد و دولت مدل دانمارکی را برای اداره کشور به اجرا بگذارد. هرچند که آن مدل هم کارا نیست.
وی یادآور شد: آزادشدن واردات خودرو و دسترسی راحت به آن باید انجام شود. تعرفه‌ها نباید طوری گذاشته شود که قیمت تویوتا سه برابر خودرو چینی شود. آن هم در شرایطی که خود خودرو چینی دو برابر ارزش واقعی آن در کشور فروخته می‌شود.
او تصریح کرد: پس از انجام این اقدامات، می‌توان هربار با اعلام قبلی و طبق برنامه، قیمت بنزین را به شکل پلکانی افزایش داد. تا جایی که قیمت بنزین تا قیمت فوب یا هر رقمی که دولت می‌خواهد، افزایش یابد. این پروسه حداقل سه سال زمان نیاز دارد.
هشدار ناکارایی افزایش قیمت بنزین در صورت نبود نگاه همه‌جانبه
مولوی هشدار داد: اگر دولت نمی‌تواند چنین کاری کند و قرار است دوباره قیمت بنزین را افزایش دهد و جمعه صبح تازه خبردار شود، باز می‌شود همان آش و همان کاسه. این موضوع توسط کارشناسان هشدار داده شده و دولت نمی‌تواند اظهار بی‌اطلاعی کند. هر طرحی مانند موضوع افزایش قیمت بنزین، باید یک پیوست اجتماعی داشته باشد تا مشخص شود تاثیر آن بر اقشار کم‌درآمد، افزایش قیمت حمل‌ونقل عمومی و دیگر حوزه‌ها چیست.
وی در انتقاد به صحبت‌های معاون اول رئیس جمهوری گفت: در این مملکت موارد زیادی بر اساس عقل سلیم نیست؛ چندین برابر بودن قیمت خودرو، انحصار در واردات خودرو و جایگاه‌های سوخت ازجمله این موارد هستند. خودروهای چینی در این ممکلت تولید می‌شوند که همگی بنزین سوپر نیاز دارند، اما ناگهان عقل سلیم در این موارد عمل نمی‌کند و بنزین سوپر عرضه نمی‌شود. در این زمینه خودروها مستهلک می‌شوند و مصرف سوخت آن‌ها بالاتر می‌رود، این‌ها بر اساس عقل سلیم است؟ نمی‌شود صرفا برخی جنبه‌ها را مشاهده کرد، چراکه سیاست‌گذاری و حکم‌رانی خوب باید بتواند تمامی جوانب را ببیند و تاثیر سیاست‌ها را بر تمامی اقشار و در بلندمدت مشاهده کند.