محبوبه نیاورانی/ سردبیر
مسأله کریدور زنگزور بعد از سکوتی چند ماهه دوباره داغ شده است. طرح دوباره خط ترانزیتی قفقاز جنوبی به گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهور آذربایجان و همتای روسی‌اش، ولادیمیر پوتین بر می‌گردد. کریدوری که مربوط به همسایگی مرز شمالی ایران می‌شود و اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای کشورمان دارد.صد سال است این مسیر در دست ایران است و ایران مخالف هرگونه تغییرات مرزی در این مسیر است.  البته ایران پیش از این، اتمام حجت خود را با کشورهای منطقه از جمله جمهوری آذربایجان و ترکیه برای این رؤیای دست‌نیافتنی کرده است و برای همین است که تاکنون چنین دالانی از حد حرف و موضع‌گیری فراتر نرفته است؛ اما آنچه که ایران را متعجب کرده، موضع‌گیری جدید روسیه است که ایران انتظار آن را نداشت. روسیه خود بهتر می‌داند که چنین دالانی بیش از آنکه برای ایران ضرر داشته باشد، تهدید علیه روس‌هاست.
اگر این دالان ایجاد شود که یک سر آن ترکیه و مدیترانه است و سر دیگر آن چین، از ایالت‌های ترک‌زبان چین عبور خواهد کرد. ایجاد چنین دالانی بدون شک سطح همکاری در ابعاد مختلف میان کشورهای هم‌زبان با ترکیه را در آسیای میانه، قفقاز و آناتولی افزایش خواهد داد. این نه‌تنها به نفع ایران، بلکه به نفع روسیه هم نیست؛ چراکه این دالان، به ترکیه قدرت فراوانی می‌دهد.
هرچند که بر کسی پوشیده نیست که روس‌ها مدتی است برای خروج از بن‌بست تحریمی خود از طریق ترکیه و دریای سیاه کالا وارد می‌کنند و قصد دارند گاز خود را از طریق آذربایجان و به نام این کشور به اروپا صادر کنند. بنابراین قطعا احداث چنین کریدوری، سیاست دائمی روسیه نیست و در یک موضع‌گیری موقتی بر این موضوع تأکید کرده‌اند. البته برخی از تحلیلگران هم روی کار آمدن دولت جدید در ایران و اعلام سیاست «تنش‌زدایی» را در اتخاذ چنین رویکردی از سوی روسیه بی‌تأثیر نمی‌دانند.
اما فارغ از نظر لجوجانه روسیه که زنگ خطر سیاست یک‌جانبه «نگاه به شرق»  به‌ویژه در دولت سیزدهم را به صدا در آورد و این موضوع را یادآوری کرد که اگر ایران بخواهد سیاست غیرمتوازن در رابطه با غرب داشته باشد و بیشتر نگاه خود را معطوف به شرق کند، ریسک چنین سیاستی بالاست، چنین خوابی درباره گذرگاه شمالی ایران هرگز تعبیر نخواهد شد.چراکه ایران از لحاظ حقوقی و طبق اصل «ثبات مرزها» که از ۱۹۸۶ به‌عنوان قاعده حقوقی غیرقابل نقض شناخته شده است، می‌تواند به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کند؛ چراکه ایجاد کریدور ‎زنگزور تهدید علیه قلمرو سرزمینی ایران و ناقض اصل ثبات مرزهاست و مرزهای مشترک همسایه شمالی ایران یعنی ارمنستان را از بین می‌برد.
از سویی دیگر، این دالان از مرزهای کشوری قدرتمند، مانند کشورمان عبور خواهد کرد که قطعا امنیت آن، زیر سایه سنگین ایران خواهد بود.
علاوه بر این، گزینه مذاکره با فرانسه و ارمنستان برای ایران روی میز است تا بتوانند با همکاری مشترک با اروپا جلوی چنین تغییراتی مرزی را بگیرند.
روسیه هم باید این را بداند که هرگز ارمنستان امنیت قسمتی از این گذرگاه که از خاکش عبور خواهد کرد را به دست روس‌ها نخواهد داد و پای ناتو بر این گذرگاه باز خواهد شد. بازیگران این منطقه باید بدانند که این بازی برد و باخت ندارد و تنها نتیجه حاصل از آن برد-برد است و یا باخت-باخت. دالان ایران و یا به قولی دالان فارسی بهترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر برای اتصال زمینی شرق به غرب است که از تاجیکستان وارد افغانستان و سپس وارد ایران می‌شود و به  ترکیه و اروپا می‌رسد. راهی که می‌تواند رؤیای «یک کمربند، یک راه» چین را هم تحقق ببخشد. دالانی که تقریبا 99 درصد آن آماده است و در تمام 12 ماه سال امکان نقل و انتقال در آن وجود دارد.
ایران نیز پیش از این مدل «۳+۳» را برای خروج از بن‌بست و تنش پیشنهاد کرده بود که می‌تواند پایه‌گذار ترتیبات سیاسی و امنیتی منطقه‌ای شود و به تحقق برنامه‌های اقتصادی و توسعه کشورهای منطقه کمک کند. مدلی که همه کشورهای منطقه از مزایای آن منتفع خواهند شد.