یک کارشناس مذهبی گفت: امام حسن مجتبی (ع) برای حفظ جان شیعه و جایگاه امامت ناچار به پذیرش صلح شدند که مفاد این صلح‌نامه هم با نقض از طرف معاویه باعث شناخت بیشتر مردم از شخصیت منفور و فریبنده معاویه نیز شد.

حجت الاسلام مهدی ذاکری در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص شرایط صلح امام حسن مجتبی (ع) با معاویه، اظهار کرد: امام حسن مجتبی (ع) پس از شهادت امیرالمومنین علی (ع) خلیفه مورد اقبال تمام گروه‌های اسلامی بودند و آن‌ها بدون هیچ اختلافی به امام حسن مجتبی (ع) نیز روی ‌آورده بودند. زمانی که امام حسن مجتبی (ع) به امامت رسیدند هنوز جبهه‌ها و جنگی که از زمان امام علی (ع) وجود داشت، برقرار بود و ۶ ماه به طول انجامید تا در نهایت صلح اتفاق افتاد.

وی ادامه داد: اینکه چه دلایلی باعث شد تا صلح اتفاق بیافتد، باید گفت که معاویه در ابتدا شروع به خریدن سرلشکریان و فرماندهان سپاه امیرالمومنین(ع) که پس از ایشان برعهده امام حسن مجتبی (ع) بود، کرد و افراد تاثیرگذار، با نفوذ و قدرتمند نظامی را خرید و با جدا شدن هر کدام از آن‌ها آب سردی بود برای سایر سپاهیان امام حسن مجتبی (ع) و این امر باعث دلسردی آن‌ها شد و به تدریج لشکر امام حسن مجتبی (ع) را با یأس و ناامیدی همراه کرد.

این کارشناس مذهبی اضافه کرد: خیانت لشکریان و فرماندهان امام حسن مجتبی(ع) باعث شد تا کار به جایی برسد که تعداد لشکریان امام حسن مجتبی(ع) محدود شود و روحیه خود را از دست بدهند؛ بنابراین ادامه جنگ و پیکار با معاویه طبق شرایط آن زمان به نفع اسلام نبود و امام حسن مجتبی(ع) به این مهم پی برده بودند و می‌دانستند که یقینا سپاه ایشان در مقابل معاویه با شکست مواجه می‌شود.

وی بیان کرد: همچنین شکست لشکریان با شهادت امام حسن (ع)، امام حسین (ع) و یاران‌شان ختم می‌شد و به طور کلی امامت از بین می‌رفت و این مطلب خط قرمز اهل بیت (ع) بود که همواره شرایط باید به گونه‌ای باشد که حتما امام و مقتدا در جامعه حضور داشته باشد حتی اگر آن امام در کسوت خلافت قرار نگیرد و اگر این جنگ رخ می‌داد و صلح نمی‌شد قطعا حادثه‌ای تلخ اتفاق می‌افتاد و اصطلاحا خون‌شان هدر می‌شد.

ذاکری تصریح کرد: بنابراین با شناختی که امام حسن مجتبی (ع) از معاویه و شرایط حاکم بر جامعه داشتند، برای حفظ امامت نیز صلح کردند. اما این صلح به گونه‌ای نبود که معاویه می‌خواهد و به تعبیر مقام معظم رهبری امام حسن مجتبی (ع) با نرمش قهرمانانه کاری کردند تا مفادی به صلح‌نامه اضافه شود. این مفاد بسیار قابل توجه و تامل است و اگر اجرا می‌شد به شدت به نفع جامعه اسلامی بود.

وی خاطرنشان کرد: مفاد صلح‌نامه این‌گونه بود که امام حسن مجتبی (ع) خلیفه مسلمانان، خلافت را به معاویه واگذار می‌کند مشروط به اینکه معاویه پس از مرگ حق ندارد کسی را به عنوان جانشین انتخاب کند و امام حسن مجتبی (ع) باید خلیفه شوند. اگر امام حسن مجتبی (ع) پس از مرگ معاویه از دنیا بروند برادرشان امام حسین (ع) خلیفه شود. اگر امام حسن مجتبی (ع)، امام حسین (ع) و معاویه از دنیا رفتند، مسلمانان اجماع و خلیفه را انتخاب کنند اما اینکه معاویه یزید و یا هر فرد دیگر را به عنوان ولیعهد انتخاب کند، طبق صلح‌نامه خلاف آن را انجام داده است.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: مفاد دیگری در این صلح‌نامه وجود داشت که معاویه از تعقیب و گریز بنی هاشم و اصحاب رسول خدا (ص) دست بردارد و آن‌ها را به شهادت نرساند. جنگی که ایجاد شده بود کشته‌هایی داشت و معاویه باید به امور خانواده آن کشته‌ها رسیدگی کند. بنابراین معاویه موظف شد آن‌ها را تحت پوشش و حمایت اقتصادی قرار دهد. 

وی عنوان کرد: مفاد دیگری که در صلح‌نامه آمده بود، این است که معاویه دست از لعن امیرالمومنین علی (ع) در بالای معابر بردارد و جالب است که معاویه تمام شرایط و شروط امام حسن مجتبی (ع) را پذیرفت جز مورد آخر و گفت «در مجلسی که شما حضور داشته باشید دستور می‌دهیم که لعن امیرالمومنین انجام نشود».

ذاکری اضافه کرد: در نهایت صلح‌نامه امضا شد و معاویه در گذر تاریخ نشان داد که به هیچ کدام از مفاد پایبند نیست و چندی پس از امضا صلح‌نامه با امام حسن مجتبی (ع) این سند را در مقابل مردم پاره کرد و گفت «این کار بهانه‌ای بود که من به خلافت برسم» و این اقدام او نشان داد که به عهد و پیمان خود پایبند نیست و آبروی خود را نزد بزرگان تاریخ و مردم نیز از بین برد.

وی تصریح کرد: امام حسن مجتبی (ع) از این جهت پیروز شدند که معاویه آن خوی پنهان خود را آشکار کرد، زیرا معاویه همواره نشان می‌داد که انسان متشرع و از اصحاب رسول خدا (ص) و کاتب وحی و قرآن است و در ظاهر خود را مقید به موازین اسلامی، شرعی و دستورات اسلامی نیز معرفی می‌کرد اما با این صلح‌نامه عدم پایبندی خود را نشان داد و چهره پلیدش نزد همگان پدیدار شد. امام حسن مجتبی (ع) می‌دانستند و هدف‌شان از این صلح‌نامه این بود که بدون شلیک یک تیر بتوانند به آن فتح و ظفر نیز دست پیدا کنند و این چنین هم شد.

این کارشناس مذهبی اظهار کرد: پس از امضای صلح‌نامه، معاویه یزید را جانشین خود اعلام و سران قبایل را تهدید کرد تا بیعت پسر او را بپذیرند و در نهایت این اتفاق افتاد. امام حسین (ع) تا زمانی که معاویه زنده بود مانند برادرشان امام حسن مجتبی (ع) در صلح بودند و ایشان را به عنوان یک خلیفه قبول داشتند اما پس از آن که معاویه از دنیا رفت و یزید خلیفه شد او را لایق خلیفه نمی‌دانستند، زیرا برخلاف آن صلح‌نامه انتخاب شده بود و این امر باعث شد تا ایشان با یزید بیعت نکنند.