حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد رهنمایی، استاد مؤسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی(ره)، هشتم شهریور ماه در دومین روز از همایش ملی تربیت و اخلاق در سیره و معارف رضوی که از سوی دفتر قم بنیاد علمی پژوهشی آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: فرهنگ، سلسله باورها، آداب و رسوم و معارف، آموزه‌های بنیادین در ساحات اعتقادی، اخلاقی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است.

وی با اشاره به بصیرت اخلاقی، اظهار کرد: وقتی انسان توانایی لازم برای تشخیص درست از نادرست و حق از باطل در قلمروهای گوناگون داشته باشد، یعنی بصیرت اخلاقی دارد؛ ما وقتی از اصول سخن می‌گوییم هم دو نوع اصول مدنظر است؛ بنیادین و راهبردی و البته دسته سوم هم راهکارها شامل روش‌ها و زمینه برای تربیت انسان می‌شود.

وی با اشاره به اصول بنیادین در سیره رضوی، اظهار کرد: اولین اصل، تمایز بین حق و باطل است؛ ایشان بر اساس روایات زیادی که به دست ما رسیده است تأکید زیادی بر معرفت‌افزایی در تشخیص حق و باطل و تمایز بین این دو دارند. امام رضا(ع) فرمودند اگر شما پیرو مذهب ما هستید، دین ما، دین ورع و پارسایی، تقوا، صدق و راستی، صلاح و درستکاری، اجتهاد و تلاش، رد امانت، سجده‌های طولانی، نماز شب، پرهیز از محارم، با صبر سازنده و فعال منتظر فرج‌بودن، حسن همجواری و کلام، بذل و بخشش از بهترین‌ها، آزارنرساندن به دیگران، اهل خیرخواهی و مهر و محبت به دیگران بودن است.

رهنمایی با بیان اینکه اصل دیگر بصیرت اخلاقی از نگاه امام رضا(ع)، ایمان راسخ و استوار است نه موسمی و فصلی که در فصل سرما و گرما یک نوع بهانه برای عدم اجرای دین بیاوریم یا در شادی و مجالس غم، بهانه دیگر، اضافه کرد: ایمان مستودع باید به ایمان ثابت و استوار در قلب ما تبدیل شود، تا جایی که هر کجا باشیم حتی در دل بلاد کفر، به این ایمان ملتزم باشیم؛ اصل دیگر، شناخت ارزش‌های بنیادین است؛ همچنین، مداومت بر اعمال صالح و دیگری هم خویشتن‌سازی اصل دیگر به شمار می‌رود.

استاد مؤسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه خودسازی مراحلی مانند خودیابی، خودنگهبانی و خودآرایی به کمالات اخلاقی دارد، اظهار کرد: همه این موارد با عنوان جهادالنفس در فرمایشات امام رضا(ع) منعکس شده و جزو اصول بنیادین بصیرت اخلاقی از منظر امام رضا(ع) است.

رهنمایی با تأکید بر عملیاتی‌شدن این اصول و لزوم درک آن‌ها، اضافه کرد: یکی از اصول راهبردی، تلاش و اجتهاد بی‌وقفه همراه با توفیق الهی است؛ امام رضا(ع) فرمودند: کسی که از خدا درخواست توفیق کند ولی در این مسیر اجتهاد و تلاش نکند(اجتهاد یعنی همه تلاش و توانایی انسان) خود را مسخره کرده است؛ توفیق یعنی عواملی که به مصلحت ما با هم سازگار شود تا به نتیجه مطلوبی برسیم و همه این عوامل را کسی جز خدا نمی‌تواند ایجاد کند لذا آن را فقط از خدا باید بخواهیم.

استاد حوزه علمیه در پایان بیان کرد: اصل دیگر راهبردی از اصول بصیرت اخلاقی، توبه و انابه است؛ انسان در معرض تحولات است و به نوعی روزی در فراز و روزی در نشیب و حضیض است لذا همیشه باید برای بصیرت اخلاقی، توبه و انابه به درگاه خدا داشته باشد تا از وضع موجود به مطلوب برسد. تفکر فعال هم از دیگر اصول راهبردی در کسب بصیرت اخلاقی است؛ تفکر فعال یعنی استفاده از استعداد و ظرفیت‌های الهی و ذخیره دانشی.