روز هشتم شهریور، که روز ملی مبارزه با تروریسم نام دارد، مصادف است با عملیات کم سابقه تروریستی نسبت به مقامات ارشد کشورمان در سال ۱۳۶۰ که به شهادت محمد علی رجایی، رئیس جمهور و محمد جواد باهنر، نخست وزیر کشورمان و تنی چند از همراهان آنها انجامید.

در فرهنگ سیاسی، ترور از ریشه لاتین terror به معنای ترس و وحشت گرفته شده و به رفتار و اعمال فرد یا گروهی اطلاق می‌شود که از راه ایجاد ترس، وحشت و استفاده از زور می خواهد به هدف سیاسی خود برسد. ترور را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم کرد، از جمله : ترور شخصیت، ترور دولتی، تروریسم بین المللی، ترور هسته ای، سایبر تروریسم، بیوتروریسم و ...

بیوتروریسم عبارت است از منتشر کردن عوامل بیولوژیکی یا سمی ازجمله ویروس، باکتری، میکروب یا دیگر عوامل بیماری‌زا با هدف کشتن یا آسیب رساندن به انسان‏‌ها، حیوانات و گیاهان با قصد و نیت قبلی و به منظور وحشت‌آفرینی، تهدید و وادار ساختن یک دولت یا گروهی از مردم به انجام عملی یا برآورده کردن خواست‌ه‏ای سیاسی یا اجتماعی.

تاریخچه بیوتروریسم

استفاده کردن از مواد تولید شده توسط جانوران، گیاهان، باکتری‏‌ها، قارچ‏‌ها و ویروس‏‌ها بر علیه نیروهای انسانی و منابع غذایی سابقه‌ای هزاران ساله دارد. در حدود سیصد سال قبل از میلاد مسیح، آلوده کردن آب شهرها با اجساد حیوانات توسط سربازان یونانی از روش‌های ابتدایی حمله بیولوژیک بوده است.

در جهان متمدن نیز این رویه ادامه یافت و البته پیچیده‏‌تر شد. آن‏‌گونه که ساخت و به‌کارگیری این سلاح‏‌ها طی کنوانسیون‏‌های بین‌المللی به شدت ممنوع شد. با این وجود قدرت‏‌های استکباری همواره در اندیشه ساخت سلاح‏‌های بیولوژیک و زیستی هستند تا با وارد ساختن کم‏ترین زیان اقتصادی به صنایع و با بیش‏ترین کشتار بتوانند به منابع حریف دست یابند. هزینه کم، کشتار فراوان، وحشت گسترده، بردن جنگ به داخل خانه‌های مردم غیرنظامی و درگیر نمودن شهرها و عدم امکان اثبات دقیق در بکارگیری آن‏‌ها از مزایای خاص سلاح‏‌های بیولوژیک هستند که منجر به ارجحیت بیوتروریسم نسبت به سایر روش‌های تروریستی می‌شوند.

ابزارهای بیوتروریستی

بیوتروریسم و سلاح جنگی: سلاح‌های بیولوژیک عمدتاً همان سلاح‌هایی هستند که در عملیات‌های نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها تفاوت در این سلاح‌ها این است که به جای مواد منفجره از عوامل بیولوژیک استفاده می‌شود که با انفجار سلاح این عوامل در هوا پخش می‌شوند. این عوامل بو و رنگ خاصی نداشته و اثر آن‌ها تا مدت‌ها می‌تواند در محیط باقی بماند. از جمله موادی که در این سلاح‌ها به کار می‌رود می‌توان به بی‌حس‌کننده‌ها، فلج‌کننده‌ها، فعال‌کننده‌های جنسی، روان‌گردان‌ها، آرام‌کننده‌ها و خواب‌آورها اشاره کرد؛ بنابراین با به کار بردن این نوع سلاح‌های ناتوان‌کننده بدون آنکه کوچک‌ترین علامتی داشته باشد، می‌توان باعث کُند شدن نیروی عملیاتی دشمن شده و از ضربه‌های احتمالی و سرعتی دشمن کاست. همچنین در اغتشاش‌ها یا برای دستگیری زنده افراد نیز می‌توان از این سلاح‌ها استفاده کرد.

بیوتروریسم و آب و غذا: یکی از راه‌های انتشار عوامل بیولوژیک در بین جمعیت هدف، آلودگی عمدی آب و مواد غذایی است. این روش انتقال پس از روش تنفسی در درجه دوم اهمیت قرار دارد. تهدیدات بیولوژیکی توسط میکروب‌های پاتوژن و بیوتوکسین‌ها ایجاد می‌گردند. تصفیه‌خانه‌ها، چاه‌های مورداستفاده برای تأمین آب شرب، مخازن آب تصفیه شده، انبارهای نگهداری و مراحل مختلف تولید، نگهداری و توزیع موادغذایی در کارخانجات مواد غذایی و موادغذایی وارداتی، بهترین نقاط برای وارد نمودن این عوامل هستند.

بیوتروریسم و تهدیدات زنجیره کشاورزی: هدف اصلی بیوتروریسم کشاورزی به خطر انداختن امنیت زنجیره غذایی کشور است. موضوع امنیت زنجیره غذایی بسیار گسترده است و شامل سلامت انسان، گیاهان و مزارع، احشام و طیور و... است. به‌طورکلی هر عاملی که باعث تخریب اکوسیستم‌ها، کاهش تولید محصولات گیاهی و دامی، آلوده شدن محصولات آن‌ها یا پخش و شیوع عوامل بیماری‌زا توسط گیاهان و احشام و محصولات آن‌ها بشود، امنیت زنجیره غذایی جامعه را به خطر انداخته و جزء اقدامات آگروتروریستی یا تروریسم کشاورزی طبقه‌بندی می‌شوند.

نمونه‌هایی از مرگ‌های ناشی از بیوتروریسم

رژیم صهیونیستی در استفاده از ابزارهای بیوتروریستی دارای سابقه زیادی است. ترور «ودیع حداد» با خوراندن شکلات مسموم در سال ۱۹۷۸، ترور نافرجام «خالد مشعل» با اسپری کردن ماده فنتانیل در گوش او در اردن در سال ۱۹۹۷ و ترور «محمود المبحوح» با تزریق ماده فلج‌کننده و خفه کردن با بالش در هتل دبی در سال ۲۰۱۰ از اقدامات بیوتروریستی رژیم صهیونیستی بوده است.

«فیدل کاسترو»، رهبر پیشین انقلاب کوبا ۶۳۸ دفعه مورد حمله تروریستی قرار گرفته و از آن جان سالم به در برده است که عمده آن‌ها به‌وسیله سرویس اطلاعاتی آمریکا برنامه‌ریزی شد. در میان روش‌های اتخاذشده برای ترور کاسترو؛ سمی کردن سیگار، اعطای سیگار و هدایای قابل‌انفجار، آلوده کردن لباس‌های شنا و جاسازی مواد منفجره در کفش و توپ بیس‌بال و انداختن قرص بوتولینوم در نوشیدنی او دیده می‌شود.

همچنین بارها اتفاق افتاده که بیوتروریسم تحت پوشش اقدامات انسان‌دوستانه اتفاق افتاده است. به‌عنوان‌مثال داروهای جدید کمپانی‌های بزرگ داروسازی که به‌صورت هدیه به کشورهای جهان سوم فرستاده می‌شود؛ اقلام مصرفی دست دوم که به کشورهای فقیر صادر می‌شود و ارسال مکمل‌های غذایی حاوی مواد خطرناک مصداقی از عملیات‌های بیوتروریستی هستند.

بیوتروریسم و تهدید ملی

بیوتروریسم یکی از تهدیدات بسیار مهمی است که امنیت ملّی، و سلامت زیرساخت‌های اساسی کشور یعنی نیروی انسانی، منابع آب، غذا، محصولات کشاورزی، دامی و نهادهای ملی را مورد تهدید قرار می‌دهد. متأسفانه بیوتروریسم می‌تواند در زمان صلح و به‌طور مخفیانه از طرف دشمنان جهت صدمه زدن به زیرساخت‌های اقتصادی و بر علیه امنیت و آسایش مردم صورت گیرد و این نیازمند هشیاری جدی مسئولین بهداشتی کشور است.