به گزارش ایکنا، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه، هفتم شهریورماه در پیامی به همایش ملی «اخلاق و تربیت در سیره و معارف رضوی» که روزهای هفتم و هشتم شهریورماه در ذیل چهارمین سوگواره رضوی از سوی دفتر قم بنیاد علمی پژوهشی آستان قدس رضوی برگزار می‌شود، تاکید کرد: در زندگی امام رضا(ع)، مانند سایر معصومان(ع)، ما شاهد تابلوی زیبا و صحنه‌های دل‌ربا و نقطه‌های جذاب در رعایت اصول اخلاقی هستیم. 

 

وی در بخشی از پیام خود آورده است: 

 

در نگاه حکمی و فلسفی اسلام در قرائت عدلیه و به ویژه امامیه، اصول اخلاقی و فضائل و زذائل روحی و قواعد ارزشی از اصالت و پایگاه عقلی برخوردار است و با این نگاه قواعد پایه اخلاقی ثابت و فرامذهبی، فرافرهنگی و فرادینی در اندیشه بشری وجود دارد و در رویکرد اشعری و رویکرد عدم اصالت، ثبات در قواعد پایه اخلاقی نفی می‌شود.

 

اصول پایه و ثابت اخلاقی‌ای داریم که تابع اراده، عواطف، گرایشات و عوامل دیگر نیست بلکه از ذاتیت، اصالت و ثبات برخوردار است؛ از آن روزی که در فلسفه اخلاق اسلامی در این تفسیر و قرائت ما به اصول ثابت و قواعد پایه ماندگار ازلی و ابدی در فضیلت‌ها، رذیلت‌ها، ارزش‌ها و ضدارزش‌های اخلاقی برخوردار هستیم. 

 

آیت‌الله اعرافی در بخش دیگری از این پیام تصریح کرده است: ما ضمن آن که در اخلاق به اصول ثابت و قواعد بنیادی معتقدیم به نوعی انعطاف در یک مدار مشخص نیز اذعان داریم و با تاکید بر اینکه قواعد پایه منضبط ثابت بدون تغییر داریم اما شرایط و احوالی هم می‌تواند موجب یک انعطاف و تغییراتی در حوزه اخلاق و داوری‌های اخلاقی به وجود آورد به ویژه در شرایط تزاحمات و حالات متضاد و متزاحمی که پدید می‌آید. 

 

از ویژگی‌های اخلاق اسلامی در این قرائت و تفسیر، جامع‌بودن و فراگیربودن اخلاق است؛ به این معنا که قواعد و اصول اخلاقی در همه ساحت‌های زندگی فردی، اجتماعی و ساحت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، و سایر ساحت‌های وجود آدمی، این اصول و قواعد اخلاقی حاکم است و از جمله در حوزه سیاست، حتما سیاست اسلامی، سیاست الهی و سیاست درست انسانی در پرتو اخلاق رنگ و بو و صبغه و وجهه ویژه‌ای را پدید می‌آورد. 

 

دین و فقه در راهنمایی اخلاق تاثیراتی دارد، ضمن آن که اخلاق و اصول ثابت اخلاقی به عنوان قواعد عقلی از منابع فقه، و گزاره‌های فقهی در حوزه اخلاق به شما می‌آید، در همین حال عرصه و دایره‌ای که دین می‌گشاید می‌تواند بر حوزه اخلاق تاثیر بگذارد.

 

در باب اخلاق از یکسو ما وقتی که به سنت و سیره امامان معصو(ع) و از جمله امام رضا(ع) نگاه می‌کنیم می‌بینیم قواعد و اصول اخلاقی دو تجلی در سنت و زندگی و زیست پیشوایان معصوم(ع) دارد؛ نخست آن که قواعد و الگوی اخلاق اسلامی در سخنان و بیانات آن‌ها تبیین شده و نظام اخلاقی اسلامی باید برامده از این سخنان و گفتارهایی باشد که در کلام و حدیث پیامبر(ص)، و معصومین(ع) انعکاس یافته است و در کنار قرآن کریم این نظام قابل استخراج و تبیین است. دیگر آن که اخلاق اسلامی در سنت عملی و سیره معصومین(ع) از جمله امام رضا(ع) تجلی و ترسیم عینی و میدانی پیدا کرده است.

 

مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از پیام خود به نکاتی درباره شخصیت امام رضا(ع) اشاره کرده و آورده است: زندگی امام رضا(ع) را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد. در دوره امامت، یک بخش مقدماتی قبل از دوره امامت است که الان با آن کاری نداریم؛ در دوره امامت هم دو بخش اصلی دارد؛ یک بخش قبل از هجرت ایشان به خراسان و مرو که سال‌ها به طول انجامید و یک بخش هم یکی دو سالی است که ایشان به اجبار به مرو فراخوانده شدند و در آنجا اقامت داشتند و منجر به شهادت ایشان شد. 

 

زندگی امام رضا(ع) در این دو بخش به ویژه در بخش دوم، از مراحل بی‌مانند و بسیار متمایز ادوار زندگی ائمه(ع) به شمار می‌آید و تقریبا می‌توان گفت که این یکی دو سال پایان عمر شریف امام رضا(ع)، یک مقطع کاملا بی‌نظیری است که قبل و بعد از آن در تاریخ ائمه مانند و نظیری ندارد. مهترین نکته‌ای که در این دوره بود آن است که امام(ع) در مقابل یک سیاست پیچیده بسیار چندلایه‌ای و مرموزانه مامون قرار گرفت که این سیاست مبنی بر این بود که امامت و ولایت در خلافت عباسی هضم شود؛ امامت در خلافت ذوب شود و افکار عمومی قانع شوند که تمایزی در بین این دو خط وجود ندارد؛ همانطور که برای مقطعی مانند عاشورا به هیچ وجه نه قبل و نه بعد از آن دوره، نظیری برای آن نمی‌بینیم برای این مقطع نیز نظیری وجود ندارد.  

 

در برابر این سیاست پیچیده، یک راهبرد هوشمندانه با عنایات الهی توسط امام(ع) اتخاذ شد که این تحدید باید به فرصتی نو و جدید مبدل شود که حقیقتا چنین هم شد. یعنی امام(ع) ضن اینکه سیاست را خنثی کردند به هیچ وجه اجازه ندادند که در اذهان جامعه آن روز و پس از آن یگانگی این دو خط تثبیت شود و کسانی گمان ببرند که اینها یک دعوای ظاهری بوده است؛ امام بر امتداد خط ولایت و امامت الهی و اصول و قواعد آن تاکید کردند و با وجود ولایتعهدی تحمیلی، امام(ع) در ذهن و ضمیر جامعه تمایز این دو خط و حقانیت آن مسیر امامت و ولایت را پاسداری کردند.

 

اعرافی با اشاره به نقش‌آفرینی امام رضا(ع) در چندان میدان، آورده است: یکی از این میدان‌ها، میدان تعامل با جهان غیراسلام و با غیرمسلمین و ادیان گوناگون خارج از اسلام بود؛ با توجه به آن گستره جدیدی که در روابط میان عالم اسلام و جهان غیراسلام باز شده بود ما نیازمند یک تعامل هوشمندانه و حکیمانه بودیم که امام رضا(ع) از پرچمداران تعامل و داد و ستد فکری و صیانت از اندیشه اسلامی در برابر افکار وارداتی و اندیشه‌های دیگر بود.

 

میدان دیگر، میدان تعامل با فرق و مذاهب درون اسلامی بود که اینجا هم در معرکه‌ای که در حوزه‌های کلامی، فقهی، حدیثی، تفسیری، اجتماعی و تاریخی میان مذاهب و فرق اسلامی بود، امام می‌بایست داوری حکیمانه انجام دهد. دفاع منطقی از آن نظام فکری اسلام ناب و معارف اهل بیت(ع) انجام دهد.  

 

میدان دیگر هم میدان تعامل با منحرفان درونی جامعه شیعه بود؛ از جمله واقفیه و جریانات انحرافی که وجود داشت و همینطور برخی از علویانی که در مسیر امامت نبودند و می‌دانیم جریان واقفیه و جریانات انحرافی که در آن زمان وجود داشتند.

 

مدیر حوزه‌های علمیه دربخش دیگری از پیام خود آورده است: اخلاق در سیره امام رضا(ع) لایه‌های متعددی دارد؛ از جمله اینکه اخلاق امام در برخورد با توده‌های مردم یک اخلاق جذاب نبوی و دلربا و بسیار جذاب بود و براساس گزارشاتی که وجود دارد در آن تواضع، فروتنی، ایثار، مهربانی، گفت‌وگوی صمیمانه، دوستانه و شفقت موج می‌زند. از رفتارهای جزئی که حضرت در تعامل با دیگران داشتند تا رفتارهای مهم و بزرگی که امام داشتند.

 

امام(ع) در طول این سفر و در دوره اقامتشان در مرو، از یک جاذبه اخلاقی بسیار قوی برخوردار شدند و این محصول رعایت نکات و دقایق اخلاقی ریزی بود که در عمل امام مجسم بود و مردم در چهره ایشان خلق نبوی «انک لعلی خلق عظیم» را مشاهده می‌کردند؛ رفاقت، تعامل، رفق و مدارا، دوستی، مهربانی، و معاشرت نیکو با توده‌های مردم و عموم جامعه از جمله جلوه‌های اخلاق رضوی است که نمونه‌های آن را می‌توان در کتاب عیون اخبارالرضا(ع) مشاهده کنیم.

 

نکته دیگر اینکه امام رضا(ع) در مواجهه با معاندان و رقیبان با اینکه مرز را حفظ می‌کرد ولی شاهد اخلاق اسلامی، انسانی و الهی بسیار جذابی هستیم. در اسلام اشداء علی الکفار و رحماء بینهم در کنار هم مطرح است ولی امام با وجود رعایت این مسئله با مخالفان هم مواجهه اخلاقی اسلامی داشتند و قواعد اخلاقی را رعایت می‌کردند. بنابراین اخلاق امام رضا(ع) هم در قلمرو روابط عام اجتماعی یک اخلاق بسیار نیکو و پسندیده بود و افزون بر آن این اخلاق در قلمرو روابط ویژه با رقیبان و معاندان، جلوه‌گری‌هاب جذابی داشته است که قابل بهره‌برداری است.

 

در هر صورت در زندگی امام رضا(ع)، مانند سایر معصومان(ع)، ما شاهد تابلوی زیبا و صحنه‌های دل‌ربا و نقطه‌های جذاب در رعایت اصول اخلاقی هستیم.